54. SURETUL-KAMER
E zbritur në Meke, pas sures Et Tariku, ajete: 55
Kjo kaptinë parashtron çështjet e besimit, duke bërë një invadim të trishtueshëm e të frikësuar kundër atyre që i përbuzën dhe i mohuan thëniet e Kuranit, duke iu tërhequr vërejtjen prej fillimi e deri në fund i qorton dhe iu kërcënohet me lloj lloj mënyrash ndëshkimi.
Fillon me rrëfimin për mrekullinë botërore, mrekullinë e ndarjes së hënës, që është njëra prej shumë mrekullive të Pejgamberit a.s.
Mandej kthehet e i bën një vështrim momenteve të Ditës së Kijametit, momenteve të ndryshme duke filluar prej thirrjes së Israfilit për ringjallje, e deri te përfundimi i përjetshëm në xhenet ose në xhehenem.
Pas prezantimit të masave ndëshkuese kundër popujve të lashtë, iu kthehet idhujtarëve mekas, duke iu dhënë të kuptojnë, se do të pësojnë edhe në këtë botë, por tmerri i madh, i hidhur që i pret në botën tjetër, do të jetë shumë më i rëndë. E përfundon me ardhmërinë fatlume të atyre që besuan, dhe u ruajtën prej punëve të këqija e të liga.
Quhet: “Suretul Kameri” - Kaptina e hënës, sepse në ajetin e parë të saj flitet për të dhe për afrimin e çastit të shkatërrimit të përgjithshëm të kësaj ekzistence.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Momenti (i katastrofës së përgjithshme) është afruar, e hëna është çarë (në dysh).
Po ata (idhujtarët) edhe nëse shohin ndonjë argument (mrekulli) zmbrapsen e thonë: “Kjo është magji e vazhdueshme!”
Dhe përgënjeshtruan e ndoqën dëshirat e veta, por çdo çështje arrin cakun e fundit.
Atyre iu patën ardhur aso lajmesh (të popujve të lashtë), ku ka mjaft qortime (për ata që kuptojnë).
Urtësi e përsosur (është Kurani)! Po sa bëjnë dobi qortimet!
Pra, largohu prej tyre. Ditën kur thirrësi (Israfili) kumton një send të tmerrshëm,
e dalin prej varreve, si karkaleca të shpërndarë, e me shikim të përulur,
duke shpejtuar drejt atij, që i thërret, e jobesimtarët thonë: "Kjo është ditë e vështirë".
Populli i Nuhut që ishte para tyre përgënjeshtroi dhe robin Tonë (Nuhun) e quajti rrenacak dhe thanë: “I marrë!” dhe iu bë kërcënim.
E ai iu drejtua Zotit të vet: “Unë jam i mundur, prandaj më ndihmo!”
Atëherë Ne me një shi të vrullshëm i hapëm dyert e qiellit.
Dhe Ne tokën e zbërthyem në burime uji, kurse uji u bashkua siç ishte caktuar.
E atë (Nuhun) e bartëm në (anije) dërrasash e shtyllash të gojëzuara,
që lundronte nën vështrimin Tonë. (I fundosëm) Si ndëshkim për atë (Nuhun) që ishte mohuar (përbuzur).
Atë (ngjarje) Ne e lamë për kujtim, por a ka ndokush që merr mësim?
E çfarë ishte ndëshkimi Im dhe kërcënimi Im!
Ne Kuranin e bëmë të lehtë për mësim, po a ka ndokush që merr mësim?
Adi përgënjeshtroi, e çfarë ishte ndëshkimi Im dhe kërcënimi Im?
Atyre Ne një ditë fatkeqe të përjetshme u lëshuam një erë të fortë,
që i ngrente njerëzit si të ishin trupa hurmash të shkulura.
Dhe çfarë ishte ndëshkimi Im dhe vërejtja Ime?
Ne Kuranin e bëmë të lehtë për të kuptuar, a ka ndokush që merr këshillë?
Themudi përgënjeshtroi të dërguarit.
E thanë: “A të shkojmë pas një njeriu të vetëm, që doli nga mesi ynë, po Ne atëherë do të jemi të humbur në një marrëzi!"
A, atij nga mesi jonë iu dha shpallja? Jo? por ai është një gënjeshtar mendjemadh.
Mirëpo ata nesër do të kuptojnë se kush është gënjeshtari, mendjemadhi!
Ne atyre do t’ua dërgojmë deven si sprovë e ti vetëm vështro dhe bën durim.
Dhe lajmëroi ata se uji është i ndarë për ta veç e veç, secili do të paraqitet për të pirë ujë në rendin e vet.
Po ata e ftuan shokun e vet, e ai mori dhe e theri atë.
E çfarë ishte ndëshkimi Im dhe kërcënimi Im?
Ne lëshuam kundër tyre një ushtimë, e ata u bënë si shtrojë vathi. (Mbeturinë e ushqimit të kafshëve që u shtrohet).
Ne Kuranin e bëmë të lehtë për këshillë, po a ka ndokush që merr mësim?[364]
[364] Afrimi i momentit të shkatërrimit të kësaj bote është i kuptueshëm nga fakti, se Muhamedi a.s. është i Dërguari i fundit, por distanca ndërmjet ardhjes së tij dhe momentit është aq sa e di Zoti, e askush tjetër.
Për ndarjen e hënës më dysh, si mrekulli e Pejgamberit vërteton shumica dërmuese e komentatorëve, vërtetojnë edhe shumë hadithe të vërteta, që u shënuan nga muhadithinët, në mesin e të cilëve edhe përmbledhësit më të njohur e më autoritativë, Buhariu e Muslimi. Pas fakteve të tilla nuk mbetet vend për ndonjë shqyrtim ndonëse sipas disave fjala është për Ditën e Kijametit, kur do të copëtohen të gjithë trupat qiellorë, pra edhe hëna.
Jobesimtarët kurejshitë nuk i besuan fakteve, por ata shkuan pas dëshirave të veta, por është normale që çdo send e gjen vendin e vet, e vërteta te njerëzit e mirë, kurse e shtrembëra te të këqijtë.
Kurani është dituri e këshillë e përsosur, por arrogantëve nuk iu bën dobi, të cilët kur thërret lsrafili për ringjallje, do të dalin prej varreve si karkalecat, që nuk kanë ndonjë orientim të caktuar në qarkullimin e vet, e ajo është ditë e vështirë për mohuesit. Populli i Nuhut përveç që e quajti gënjeshtar, ai edhe iu kërcënua, prandaj u dënua me vërshim, populli i Adit u zhduk nga një erë e fortë dhe e ftohtë, që frynte nga ana e perëndimit, ndërsa të Themudit, që e theri devenë që ishte mrekulli e Salihut u zhduk me një krismë rrufeje.
Populli i Lutit i përgënjeshtroi vërejtjet e pejgamberit të vet.
Ne atyre, përveç familjes së Lutit të cilën e shpëtuam para se të agonte iu lëshuam një erë, që solli gurë mbi ta.
(Shpëtimi ishte) Një mirësi nga ana Jonë, ashtu Ne shpërblejmë atë që falënderon.
Ai (Luti) iu pat tërhequr vërejtjen atyre për dënimin Tonë të rëndë, por ata dyshuan në ato kërcënime.
Ata deshën t’iu afrohen mysafirëve të tij. Ne ua verbuam sytë atyre, pra përjetoni ndëshkimin Tim dhe qortimet e Mia!
E atyre në një mëngjes të hershëm iu erdhi dënimi i përhershëm.
Pra, vuajeni dënimin Tim dhe qortimin Tim!
Ne Kuranin e bëmë të lehtë për të studiuar, a ka ndokush që merr përvojë nga ai?
Edhe rrethit të faraonit i patën ardhur shumë vërejtje.
Ata i përgënjeshtruan të gjitha argumentet Tona, prandaj Ne i dënuam ashtu siç është dënimi i një Ngadhënjyesi, i një Fuqiploti.
A jobesimtarët tuaj janë më të vlefshëm, se ata që u përmendën, apo ju keni ndonjë kontratë në librat e qiellit?
A mos po thonë: “Ne jemi një grup ngadhënjyes tok të bashkuar?”
Grupi do të pësojë disfatë dhe ata do të kthehen prapa.
Por jo, afati i tyre është Kijameti, e Kijameti është edhe më i vështirë, edhe më i hidhur.
S’ka dyshim, se idhujtarët kriminelë janë, edhe në një huti, edhe në zjarr të madh.
Ditën kur me fytyrat e tyre do të tërhiqen zvarrë në zjarr. “Vuajeni dënimin Sekar” (emër i një xhehenemi).
Ne çdo send e kemi krijuar me paracaktim preciz.
Puna Jonë (në krijim) është e shpejtë sa çel e mshel sytë.
Ne, ata që ishin si ju i shkatërruam, a ka ndokush që merr mësim?
Dhe çdo gjë që ata e punuan, gjendet (e shkruar) në shënime.
Dhe çdo vepër, qoftë e vogël dhe qoftë e madhe është radhitur (evidentuar në Lehvi Mahfudh).
Është e vërtetë, se të devotshmit do të jenë në xhenete e në lumenj,
në një vend të kënaqshëm, te Sunduesi i Gjithëpushtetshëm (tek Allahu).[365]
[365] Kur erdhën melekët në formën e djelmoshave të rinj e të bukur te Luti ai i priti mirë si mysafirë, por populli i tij u vërsul ndaj tyre, duke ia rrethuar shtëpinë dhe deshi t’ia thyejë derën. Atëherë doli Xhibrili dhe me skajin e krahut të vet ua mëshoi fytyrës dhe ua verboi sytë.
Pasi përshkruhen ndëshkimet kundër popujve të mëparshëm arrogantë, Kurani iu drejtohet kufarëve, duke iu thënë, se ju nuk jeni më të rëndësishëm se të parët, e përse bëni kryelartësi, a mos keni të shkruar ndonjë garanci në librat qiellorë? Ajeti 45: “Do të thyhet ai grumbull idhujtarësh dhe do të marrin ikën”, është një nga mrekullitë e Kuranit, sepse Allahu e lajmëron Pejgamberin a.s. për atë fshehtësi që do të ndodhë më vonë. Ashtu edhe ngjau në luftën e parë, ku u ballafaquan muslimanët me idhujtarët në Luftën e Bedrit. Çdo gjë në këtë botë është e krijuar në mënyrë precize, me një qëllim të caktuar dhe ushtron një funksion të rëndësishëm, edhe pse për shumë sende njerëzit nuk dinë asgjë. Çështja e krijimit nuk parashtron ndonjë përgatitje a mund, përsa i përket fuqisë së Zotit, sepse sendi që ia drejton dëshirën, ai kryhet sa çel e mshel sytë. Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i surës “El Kamer”. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
55. SURETUR-RRAHMAN
E zbritur në Meke, pas sures Er Ra’du, ajete: 78
Meqë është e zbritur në periudhën e parë të shpalljes në Meke, edhe kjo sure shtron çështjet e themeleve të besimit islam.
Fillon me numërimin e të mirave të llojllojta, të cilat Allahu i Madhërishëm ua dhuroi robërve të vet, e në krye të të cilave më e rëndësishmja është mësimi i Kuranit, që përmes Xhibrilit ia mësoi Muhamedit a.s. e përmes tij të gjithë ymetit që e besoi.
Menjëherë pas numërimit të të mirave radhiten ajete, të cilat flasin për bukurinë e madhështuar në ekzistencë, si në qiej, ashtu edhe në tokë, e që dokumentojnë fuqinë e pakufishme të Zotit Krijues.
Pas përshkrimit të dukurive të dukshme të kësaj bote i bëhet një vështrim i shkurtër gjendjes, kur nuk do të mbetet kush në të, përpos i Përjetshmi i Madhëruar!
Prezantohet dhe skena për kriminelët në Ditën e Kijametit, edhe e të shpërblyerve me xhenete, e përfundon me madhërimin dhe lavdërimin e Zotit xh. sh.
Quhet: “Suretur Rrahman “- kaptina e të Gjithëmëshirshmit, sepse nis me emrin e Zotit, Rrahman, emër të cilin e mohonin idhujtarët.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Rrahmani - i Gjithëmëshirshmi,
Ai ia mësoi Kuranin,
e krijoi njeriun,
ia mësoi atij të folurit (të shprehurit, të shqiptuarit).
Dielli dhe hëna udhëtojnë sipas një përcaktimi të saktë.
Edhe yjet, edhe bimët i bëjnë përulje (dëshirës së Rrahmanit).
Ai e ngriti edhe qiellin dhe Ai vuri drejtësinë,
që të mos kaloni kufirin në drejtësi.
Edhe ju mbani me drejtësi peshoren, e mos lëni mangu në peshore!
Ai edhe tokën e bëri të shtrirë për krijesat.
Në të ka pemë të llojllojta, ka edhe hurma me shporta të mbështjella.
Edhe drithi me kashtën e tij, edhe bimët aromatike (ose ushqyese).
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni (ju o njerëz dhe ju o xhinë)?
Ai e krijoi njeriun nga balta e terur si (enë balte) e pjekur.
Dhe Ai krijoi xhinët nga flaka (pa tym) e zjarrit.
E, cilën begati të Zotit tuaj e mohoni?
Zot i dy lindjeve dhe Zot i dy perëndimeve.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj e mohoni.
Ai i lejoi dy detet të puqen ndërmjet vete.
Ndërmjet atyre të dyve është një pengues, që ata të dy nuk e kapërcejnë.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Prej atyre të dyve nxirren margaritarë e diamantë.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Dhe të Atij janë anijet lundruese të ngritura lart si kodra në det.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Çdo gjë që është në të (në tokë) është zhdukur.
E do të mbetet vetëm Fytyra e Zotit tënd (Zoti yt), që është i Madhëruar e i Nderuar!
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
(Ai mbetet) Atij i drejtohet me lutje kush është në qiej e në tokë, dhe Ai në çdo moment është i angazhuar në çështje të reja (fal mëkate, largon brengosje, jep jetë, jep vdekje, krijon gjendje, zhduk të tjera etj.).
E, cilën të mirë të Zotit tuaj ju po e mohoni?[366]
[366] Idhujtarët mekas i thanë Muhamedit a.s.: Ne nuk dimë kush është Rrahmani!- Ndaj u shpall kjo sure e Kuranit në të cilën Zoti iu tha: “Rrahman është Ai që ia dhuroi njeriut më të mirën begati, ia mësoi Kuranin që është nimeti më i madh, është Ai që e krijoi njeriun, është Ai që e aftësoi për shprehje të asaj që ka në shpirt, e mësoi të flasë. Diell e hënë lëvizin sipas asaj, që Ai u ka caktuar, Atë e adhuron çdo gjë në tokë e në qiej, Ai e ngriti qiellin me një përsosmëri, e tokën e shtroi për jetesë të gjallesave, në të cilën krijoi lloje të pemëve, të drithërave, të ushqimit, si për njerëz, si për gjallesat e tjera. E, cilën të mirë prej të mirave të përmendura mund ta mohojnë njerëzit ose xhinët? Ky ajet përmendet tridhjetë e një herë në këtë sure. Tetë herë përmendet pas ajeteve që numërojnë madhështinë e krijesave të Zotit, mjeshtërinë e përsosur të Krijuesit. Shtatë herë përmendet pas ajeteve, që përkujtojnë dënimin e xhehenemit. Tetë herë pas ajeteve, që përshkruajnë dy xhenetet dhe banuesit e tyre, edhe tetë herë të tjera për dy xhenetet, jo si të parët. Për krijimin e njeriut të parë nga balta hasim në katër përshkrime: nga balta e nxirë e me erë të keqe, nga balta që të ngjitet për dore, nga dheu dhe nga balta e terur si të jetë e pjekur, e kjo është etapa e fundit e krijimit të tij. Këto ajete janë: në suret Hixhr, Safat, Ali Imran dhe në këtë që jemi duke komentuar. Rrahmani është Zot i lindjes së diellit e hënës, i ujit të ëmbël e të njelmët, Zot që për çdo moment komandon në gjithçka.
Ne do të merremi me (llogarinë për) ju, o ju dy të rëndësishmit (njerëz dhe xhinë).
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni ju?
O turmë e xhinëve dhe e njerëzve, nëse keni mundësi të dilni përtej kufijve të qiejve e të tokës, depërtoni pra, po nuk mundeni vetëm me ndonjë fuqi të fortë (por ju nuk e keni atë).
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Juve dy grumbujve iu derdhet përmbi flakë zjarri dhe do t’iu derdhet rem i shkrirë, e nuk do të keni mundësi të mbroheni.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
E kur të çahet qielli e të bëhet kuq si vaji i shkrirë.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Atë ditë nuk pyetet për mëkatin e tij, as njeriu, as xhini.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Kriminelët njihen me tiparet e tyre, prandaj me rrëmbim kapen për flokësh dhe për këmbët e tyre.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Ja, ky është xhehenemi, të cilin kriminelët e mohonin.
Ata do të sillen vërdallë ndërmjet atij (zjarrit) dhe ujit të vluar deri në kulminacion.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?[367]
[367] Zotin nuk e preokupon asnjë çështje nga tjetra, prandaj Ai do të shqyrtojë punën e njerezve e të xhinëve, të cilët janë përgjegjës për veprat. E ata nuk kanë fuqi të ikin prej përgjegjësisë që kanë para Zotit, e as prej dënimit. Kjo gjendje ka të bëjë me Ditën e Kijametit. Gabuan ata që fjalën “Sultan” e komentuan me “dituri” dhe menduan, se njeriu do të mund të arrijë në qiell me ndihmën e diturisë. Qielli është diçka tjetër, e hëna dhe yjet janë diçka tjetër; prandaj nëse mund të shkohet në hënë dhe në ndonjë yll tjetër, nuk do të thotë se është shkuar në qiell.
Në këto disa ajete përshkruhet gjendja e mjerueshme e atyre, që nuk besuan Zotin dhe bënë punë të këqija. Kur thuhet nuk pyetet askush për mëkatin e tij, kuptohet se mëkatarët janë të njohur nga vetë forma e tyre, pse kanë fytyra të nxira, sy të skuqur etj.
E, për atë që i pat frikë paraqitjes para Zotit të vet janë dy xhenete.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
(Xhenete) plot degë me gjethe e pemë.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Në ata të dy janë dy kroje që rrjedhin.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Në ata të dy, prej të gjitha pemëve ka nga dy lloje.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Të mbështetur në kolltukë, që i kanë mbulesat kadife, dhe pemët e atyre dy xheneteve janë krejt afër.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Aty janë ato që përqendrojnë shikimet e tyre (vetëm në burrat e vet), e që nuk i ka prekur kush para tyre, as njerëz, as xhin.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Ato janë si xhevahiri e diamanti (të kuqërremta në të bardhë).
E, cilën të mirë nga të mirat e Zotit tuaj po e mohoni?
A mund të jetë shpërblimi i veprës së mirë diçka tjetër, pos së mirës!
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
E nën ato dy (xhenete) janë edhe dy xhenete.
Po cilën të mirë nga të Zotit tuaj po e mohoni?
Nga gjelbërimi i shumtë duken të mbyllura në të zi.
E, cilën nga të mirat e Zotit tuaj po e mohoni?
Aty janë dy burime, që gjithnjë gurgullojnë.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Aty, në ata të dy, ka hurma dhe shegë.
E cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Aty janë ato (gra) të ndershme e të bukura.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Ato janë hyri që e kufizojnë ndejën vetëm në shtëpinë (tënde).
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Ato nuk i ka prekur kush para tyre, as njeri, as xhini.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
Aty rrinë të mbështetura në mbështetëse të gjelbra e shtroja të bukura.
E, cilën të mirë të Zotit tuaj po e mohoni?
I Lartësuar është emri i Zotit tënd, të Madhëruar e të Nderuar![368]
[368] Ata që zbatojnë urdhrat e Zotit dhe largohen prej atyre që Ai i ka ndaluar, i kanë nga dy xhenete, përkundër kriminelëve që sillen vërdallë, sa në zjarr e sa në ujë të valë. Në Kuran emri xhenet përmendet në numrin njëjës, në shumës dhe në dyjësi. Për arsye se pallatet, drunjtë e pemëve, gjelbrimet janë të ngjitura njëra pas tjetrës, thua se është një xhenet, ndërsa nga gjerësia, llojllojshmëria e pemëve dhe numri i shumtë i vendeve, duket se janë shumë xhenete, e aty gjenden begati të mira, që e kënaqin shpirtin dhe trupin, thua se janë dy xhenete. Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i kaptinës “Suretur Rrahmani”. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
56. SURETUL - VAKIAH
E zbritur në Meke, pas sures Ta Ha, ajete: 96
Kjo sure përfshin gjendjen e Ditës së Kijametit, ç’tronditje do të ketë në vigjilje të Kijametit, e pastaj si do të ndahen njerëzit në tri grupe, të djathtit, të majtit dhe më të dalluarit. Përshkruhet përfundimi i secilit grup dhe sipas gjykimit të drejtë ç’do t’i presë tek Allahu i Mëshirshëm.
Në këtë sure sillen argumente bindëse për Zotin Krijues, për fuqinë e Tij të plotë e të përsosur në krijimin e njeriut, të bimëve, të ujit dhe të fuqisë që i dha zjarrit. Mandej bëhet fjalë për Kuranin, që është i shpallur prej Allahut, edhe për gjendjen e njeriut kur ai është në agoninë e vdekjes.
Në fund në detaje jipet një sqarim për gjendjen e tri grupeve të përmendura të njerëzve, që zihen në gojë në fillim të sures.
Quhet:“Suretu Vakiati” - kaptina e Ndodhisë, e Kijametit, sepse përshkruhet momenti i katastrofës së kësaj bote.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
E kur të ngjajë Ndodhia (Kijameti).
Realitetin e asaj ndodhie nuk ka kush që do ta përgënjeshtrojë.
Ajo është që rrëzon, është që ngren (lart).
(Ajo ndodh) Kur toka tundet me dridhje të forta,
e kodrat shkapërderdhen e bëhen copë e thërrmi,
e bëhen pluhur i shpërndarë,
dhe ju të ndaheni në tri grupe.
E ata të djathtit, kush janë ata të djathtit se?
Po të majtit, kush janë ata të majtit?
Ndërsa të përparmit janë të dalluar (janë në ballë).
Ata pra, janë më të afruarit (te Zoti).
Janë në xhenetet e begatshme.
(Ata janë) Shumë prej (popujve) të hershmëve.
E janë pak prej të mëvonshmëve.
Janë në shtretër të qëndisur me ar.
Të mbështetur në to përballë njëri-tjetrit.
Atyre iu shërbejnë djelmosha të gjithmonshëm,
me gastare, me ibrikë dhe me gota të mbushura plot prej burimit,
prej së cilës pije (vere), as nuk iu dhemb koka, as nuk dehen.
Edhe pemë sipas dëshirës së tyre.
Edhe mish shpezësh, cilin ta duan.
Dhe (gratë e tyre janë) hyri symëdha.
Si të ishin inxhi të ruajtura.
Shpërblim për atë, që ata punuan.
Aty nuk dëgjojnë fjalë të këqija, as që janë mëkat (gënjeshtër).
Vetëm thënie: selam pas selami.[369]
[369] Kataklizma e Kijametit është një realitet dhe kur të ndodhë, nuk ka kush që nuk do ta besojë. Ai është momenti, që njerëzit e mirë i ngren lart e të këqijtë i hedh poshtë. Toka do të lëkundet aq fort, saqë edhe bjeshkët do te bëhen si miell i situr dhe do të ngrihen si pluhuri në ajër. Atë ditë njerëzit do të radhiten në tri kategori: të djathtë, të cilëve iu vijnë shënimet në anën e djathtë dhe ata janë të lumtur, të majtë, që shënimet iu vijnë në anën e majtë dhe ata janë fatzinj dhe ata që ecin para, që ishin të dalluar, që ishin gjithnjë në ballë, pra më të mirët. Për më të mirët, më të afërmit te Zoti, shumica e komentatorëve të Kuranit mendojnë, se janë popujt më të zgjedhur të çdo pejgamberi, e derisa përpara Pejgamberit tonë pati shumë pejgamberë, numri i ithtarëve më të zgjedhur të tyre është më i madhi, prandaj edhe fjala: Shumë prej të parëve e pak prej të mbramëve,- ka të bëjë me popujt e parë dhe të ymetit Muhamed. Ibni Kethiri është i mendimit, se me të parët nënkuptohen shokët, kurse me të mbramët nënkputohet ymeti i Muhamedit a.s., sepse është ymeti më i zgjedhur, pra është e pamundur të ketë të afërt te Zoti më shumë nga popujt e parë... Sipas Sabuniut - ymeti i Muhamedit është më i zgjedhuri, është më i lavdishmi dhe në xhenet do te ketë më së shumti prej tyre, por të dalluar, të veçuar do të duhej të këtë më shumë nga popujt e parë, kur marrim parasysh atë numër aq të madh pejgamberësh, që kanë qenë përpara Muhamedit a.s.!? Sidoqoftë ata janë kategoria e parë dhe më të shpërblyer te Zoti.
E për sa u përket atyre të djathtëve, çka është gjendja e të djathtëve?
Janë nën drunj të pemëve pa therra (pa gjemba).
Të bananeve me fruta palë-palë.
Nën hije të përhershme.
Pranë ujit rrjedhës.
Edhe ndër pemë shumë llojesh,
që as nuk ndërprehen, as nuk janë të ndaluara.
Edhe shtretër të lartë (ose gra të larta).
Ne i kemi krijuar ato në një krijim të ri (formë të re).
Dhe ato i kemi bërë virgjëresha,
të dashuruara (për burrat e vet), të një moshe.
(Ato janë) Për ata të djathtët.
(të djathtët) Janë shumë nga të parët (të hershmit).
Janë shumë nga më të vonshmit.
E të majtit, ç’është puna e të majtëve?
Janë në vapë të zjarrit dhe në ujë të valë.
Dhe në errësirë nga tymi.
As e freskët, e as e këndshme.
Ata përpara kësaj kanë qenë të dhënë pas komoditetit (qejfeve).
Dhe ata vazhdimisht ishin në mëkatin e madh.
Dhe ishin që thonin: “A pasi të vdesim, të bëhemi dhe e eshtra të kalbura, njëmend do të ringjallemi?
A edhe prindërit tanë të hershëm?”
Thuaj: “Edhe të parët, edhe të fundit,
keni për t’u tubuar në një Ditë të Caktuar!”
Pastaj ju, o të humbur e përgënjeshtrues!
Keni për të ngrënë prej pemës Zekum!
Prej saj keni për t’i mbushur barqet!
E menjëherë pas do të pini prej ujit të vluar!
Do të pini si deveja e etshme!
Kjo është mirëseardhja e tyre Ditën e Gjykimit.[370]
[370] Edhe grupi i dytë, të djathtët janë të shpërblyer te Zoti i tyre me lloj-lloj të mirash, duke filluar prej gjelbërimit, hijes së përjetshme, sepse në xhenet nuk ka diell, prandaj hija është e përhershme. Pemë të ndryshme, ujë burimesh, edhe gra të reja, pse edhe plakat do të ringjallen të reja. Në këtë grup do të jenë shumë, edhe prej të parëve, edhe prej të mëvonshmëve. Pas dy grupeve fatlume përshkruhet gjendja e grupit të tretë, të atyre që librat iu vijnë nga ana e majtë. Siç kuptohet prej këtyre ajeteve ata janë njerëz që nuk e besuan ringjalljen, nuk e besuan botën tjetër, që është një prej themeleve të besimit të drejtë, e për këtë shkak i goditi fati i zi; prandaj në fund të këtyre ajeteve iu thuhet në mënyrë gjykuese: Kjo është mikpritja juaj.
Ne iu kemi krijuar juve, e përse nuk pranoni (ringjalljen)!
A më tregoni për farën që e derdhni,
a ju e krijoni atë, apo Ne jemi që e krijojmë?
Ne e kemi caktuar (dhe barazuar) ndërmjet jush vdekjen dhe Ne nuk ka kush, që mund të na pengojë,
që t’ju zëvendësojmë me të tjerë si ju dhe t’ju krijojmë rishtazi siç nuk dini ju.
Ju e keni të njohur zanafillën e parë, e përse nuk mendoni.
A nuk e shihni atë që mbillni?
A ju e bëni të mbijë ajo, apo Ne e bëjmë të mbijë?
Sikur Ne të dëshironim, do ta bënim atë të thyer (të shkatërruar) e ju do të mbeteshit gjithmonë të habitur (duke thënë).
S’ka dyshim se ne mbetëm të dëmtuar.
Po jo, ne mbetëm pa të (të varfëruar).
A e shihni ujin që po e pini?
A ju e lëshoni atë prej reve, apo Ne jemi që e lëshojmë?
Sikur Ne të dëshirojmë, e bëjmë atë të njelmët, përse nuk falënderoni?
A e keni parë zjarrin që ju e ndizni?
A ju e krijuat drurin e tij, apo Ne jemi krijues?
Ne e bëmë atë si përkujtim (për zjarrin e xhehenemit) dhe të nevojshëm për ata në vende të pabanuara (në shkretëtirë).
Pra, ti lartësoje emrin e Zotit tënd të Madh.
Betohem në shuarjen (perëndimin) e yjeve.
E ai është betim i madh, sikur ta dini!
Se me të vërtetë ai është Kuran i famshëm.
Është në një libër të ruajtur.
Atë nuk e prek kush, vetëm të pastrit (melaiket).
Është i zbritur prej Zotit të botëve.
A, ndaj këtij ligjërimi (Kurani) ju tregoheni të luhatshëm (të pavendosur)!
Dhe në vend të falënderimit për furnizimin tuaj, ju jeni që përgënjeshtroni.
Përse, pra kur arrin shpirti në fyt,
dhe ju në atë moment shikoni (se ç’po i ngjet),
e Ne jemi më afër tek ai se ju, por ju nuk shihni.
Dhe përse, nëse ju nuk jeni përgjegjës (për vepra),
nuk e ktheni atë (shpirtin të mos dalë)!
E nëse ai (i vdekuri) është prej të afërmve (të Zotit).
Ai ka (te Zoti) kënaqësi, furnizim të mirë dhe xhenet të begatshëm.
Po në qoftë se është nga të djathtët?
Pra, ty të qoftë selam prej të djathtëve (i thuhet).
E në qoftë se është prej përgënjeshtruesve të humbur,
mirëseardhja e tyre është pritje me ujë të valë,
dhe djegie nga zjarri i xhehenemit.
E s’ka dyshim se kjo është ajo e vërteta e sigurt.
Pra ti lartësoje Zotin tënd të Madhëruar.[371]
[371] Prej farës së hedhur, njeri! Kjo është një e vërtetë shumë e rëndësishme dhe e çuditshme. Mirëpo derisa kjo dukuri përsëritet, njeriu e harron, nuk e vështron sa duhet. Fara e njeriut është njëra nga tajitjet, sekrecionet e shumta të trupit të njeriut, siç janë djersa, gjaku, gëlbaza, por nga kjo tajitje, më vonë ja, njeriu që dëgjon e sheh, njeriu mashkull a femër! Si u bë kjo punë e çuditshme, e sikur të mos ishte që kjo po ndodh, mendja e njeriut do të trazohej për një mundësi të tillë. Ku ishte ky njeri i strukur; me eshtra, me muskulaturë, lëkurë, damarë, flokë, thonj, me veti e natyrën e tij? Cila mendje e njeriut do të qëndronte para kësaj të vërtete të madhe e të çuditshme, e pastaj t’i japë vetes guxim e të thotë: Kjo u bë kështu, e lamtumirë?!
Roli i njeriut në këtë çështje nuk është tjetër vetëm se burri ta hedhë farën në mitrën e gruas, e mandej ndërprehet puna e tij dhe puna e saj. Atëherë dora e fuqishme, vetëm ajo, e merr punën e mëtejshme në atë ujë të dobët. Ajo vetë punon në krijimin dhe zhvillimin e tij, në ndërtimin e formës së tij dhe në frymëzimin me shpirt në të. Prej momentit të parë manifestohet mrekullia, që nuk mund ta bëjë askush, pos Allahut. Vetëm kaq të mendojë njeriu e kupton këtë mrekulli.
Por çështja e asaj të vetmes qelizë prej kur ajo derdhet është edhe më e çuditshme për mendjen. Ajo fillon të ndahet e të shumohet, pas një kohe ato bëhen me miliona sosh dhe secili grumbull i tyre ka role të veçanta disa janë qeliza për eshtra, të tjerat për muskulaturë, disa për lëkurë, kurse disa për sistemin nervor, për punën e syrit, për punën e gjuhës, dhe secila prej tyre e di vendin e punës së vet, e nuk gabon e të paraqitet në vendin tjetër, p.sh. syri në bark apo në këmbë. Lavdëruar qoftë Allahu që tha: “A ju e krijoni atë apo Ne jemi krijues?!”, Pasi përmenden argumentet për fuqinë e Allahut në krijim, në fund të kësaj sureje përshkruhet gjendja e fatbardhëve, e fatzinjve dhe e atyre të dalluarve, që qenë përmendur në fillim, por në mënyrë të tërësishme, në mënyrë që kjo pjesë të jetë sqarim më në detaje.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures “El Vakia”. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
57. SURETUL - HADIDË
E zbritur në Medinë, pas sures Ez Zelzeletu, ajete: 29
Kjo sure e shpallur në Medinë udhëzon për zbatimin e dispozitave të sheriatit, për edukimin dhe orientimin e ndërtimit të bashkësisë islame në themelet e besimit të sinqertë, të moralit dhe të urtësisë.
Si tema kryesore kjo parashtron tri sosh:
- e tërë ekzistenca është e Allahut, Ai e krijoi dhe Ai dikton apo dirigjon,
- për hir të lartësimit dhe të fuqizimit të fesë së shpallur prej Zotit, sakrifica për të, me mall e me shpirt është obligim,
- pasqyrim real i dynjasë, i të mirave të saj, në mënyrë që të mos mashtrohet njeriu.
Në fillim përmend adhurimin që i bëhet Zotit prej çdo qenieje e sendi, i përmend emrat e lartë e të bukur të Tij, mandej i thërret besimtarët për bujari dhe përshkruan me hollësi realitetin e jetës së kësaj bote dhe shpërblimet në botën tjetër.
Quhet:“Suretul Hadidi” - kaptina e hekurit, sepse në të përmendet rëndësia e hekurit dhe nevoja për të në këtë jetë.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Allahun e lartësoi me adhurim ç’ka në qiej e në tokë dhe Ai është i Gjithëfuqishmi, i Urti.
I Tij është pushteti në qiej e në tokë, Ai jep jetë dhe Ai jep vdekje dhe Ai është i Plotfuqishëm për çdo send.
Ai është i Pari që s’ka fillim dhe i Fundit që s’ka mbarim, është i Larti dhe i Afërti, dhe Ai është më i Dijshmi për çdo gjë.
Ai është që krijoi qiejt dhe tokën vetëm për gjashtë ditë, pastaj u ngrit mbi Arshin. Ai e di çka futet në tokë dhe çka del prej saj, çka zbret nga qielli dhe çka ngrihet në të, dhe Ai është me ju kudo që të jeni, Allahu është Vështrues i asaj që punoni.
Vetëm i Tij është sundimi i qiejve dhe i tokës dhe vetëm tek Allahu kthehen të gjitha çështjet.
Ai e ngërthen (e zgjaton) natën në ditë dhe e ngërthen (zgjaton) ditën në natë, dhe Ai është që i di të fshehtat në gjokse.
Besoni Allahun dhe të Dërguarin e Tij dhe jepni nga ajo që Ai iu bëri trashëgues në të, se ata që besuan prej jush dhanë për hir të Zotit, ata kanë shpërblim të madh.
Ç’keni ju që nuk i besoni Allahut, kur i Dërguari i Tij ju thërret t'i besoni Zotit tuaj, nëse jeni besimtarë.
Ai robit të vet i shpall argumente të qarta për t’ju nxjerrë juve prej errësirave në dritë. E, s’ka dyshim se Allahu është shumë i Butë e Mëshirues ndaj jush.
E, ç’keni ju që nuk jepni për në rrugën e Allahut, kur dihet se Allahut i mbesin trashëgim qiej e tokë? Nuk janë të barabartë prej jush ata që dhanë nga pasuria e tyre dhe luftuan para çlirimit, sepse të tillët kanë vlerë më të madhe nga ata që dhanë dhe luftuan pas. Por të gjithëve Allahu iu premtoi të mirat; Allahu di çka punoni.
Kush është ai që i huazon Allahut një hua të mirë e që Ai t’ia shumëfishojë atë, dhe ai ka një shpërblim të mirë.[372]
[372] Çdo qenie a send në këtë ekzistencë i bën tesbih Zotit. Tesbih d.m.th. madhërimi i qenieve ndaj Zotit, duke larguar prej Tij çdo të metë, që i përshkruhet nga ndonjë injorant. Shprehja e tesbihut formohet në trajtën e kohës së shkuar, të kohës së tashme e të ardhshmes vjen në infinitiv, edhe në mënyrën urdhërore, e na jep të kuptojmë, se tesbih ndaj Zotit është i vazhdueshëm për çdo kohë e moment. Qenia e Zotit të Madhëruar nuk ka fillim e as mbarim, është i dukshëm përmes fakteve që dokumentojnë për Të, e qenia e Tij esenciale është e paarritshme prej mendjes së njeriut.
Pasuria, edhe e tërë bota ekzistenciale është e Allahut, e njerëzit vetëm e trashëgojnë njëri pas tjetrit, prandaj nuk duhet të bëjnë koprraci me pasurinë që trashëguan dhe do ta lënë trashëgim, e posaçërisht kur është fjala e shpenzimit të saj për lartësimin dhe forcimin e fesë, shpalljes së Zotit. Shpenzimi për në rrugën e Zotit, për qëllimet që Zoti i ka caktuar dhe i pëlqen do të shumëfishohet me thevab prej Tij.
(Përkujto) Ditën kur i sheh besimtarët dhe besimtaret, që drita e tyre flakëron para tyre dhe në të djathtë të tyre. (U thuhet) Myzhde e juaj sot janë xhenetet nën të cilat rrjedhin lumenj, aty do të jeni përgjithmonë. E ajo është fitore e madhe.
Ditën kur hipokritët dhe hipokritet atyre që besuan iu thonë: “Na pritni (ose na shikoni) të ndriçohemi prej dritës suaj!” Iu thuhet: “Kthehuni prapa jush (në Dunja) e kërkoni ndonjë dritë!” Atëherë vihet ndërmjet tyre një farë muri, që ka një derë, e brendia e tij është mëshirë (xheneti), e nga ana e jashtme e tij është dënimi (zjarri).
(Hipokritët e mbetur në errësirë) I thërrasin ata (besimtarët): “A nuk kemi qenë edhe ne së bashku me ju!? (Besimtarët iu përgjigjen): “Po, por ju e shkatërruat veten (me hipokrizi), ju prisnit kob të zi për besimtarët, ju dyshonit në çështjet e fesë dhe juve ju mashtruan shpresat e kota, deri kur ju erdhi caktimi i Allahut (vdekja) dhe ashtu, përkitazi me Allahun, mashtruesi ju mashtroi.
E sot prej jush nuk pranohet ndonjë kompensim, e as prej atyre që nuk besuan, vendi juaj është zjarri, ai është ndihma juaj: sa përfundim i keq është ai”.[373]
[373] Shpërblimi i atyre që japin për hir të Zotit është i madh, e ai do të duket kur besimtarëve, duke kaluar pranë xhehenemit u shndrit drita nga të gjitha anët dhe lajmërohen se janë të shpëtuar. Drita e besimtarëve do të jetë sipas sinqeritetit, që patën në besimin e tyre, do të jetë shumë e madhe, edhe jo aq e madhe. Hipokritët do të ndriçohen një herë prej dritës së besimtarëve, por kur iu ndërprehet drita edhe atyre, e mbesin në errësirë si jobesimtarët do të thërrasin e do t’iu thonë besimtarëve: na pritni e mos na lini në errësirë, ose kthehuni kah ne e të ndriçohemi edhe ne me dritën tuaj, pse në dynja edhe ne kemi qenë së bashku me ju: në namaz, në agjërim, në xhuma etj. Besimtarët iu përgjigjen: Keni qenë, por jo sinqerisht, ishit dyfytyrësha, prisnit kur po merr fund Feja Islame, u mashtruat pas të këqijave, e dëgjuat shejtanin që iu thoshte: Bëni ç’të doni, se Zoti fal. Besimtarët kalojnë në anën e rahmetit, në xhenet, e ata mbesin në errësirë e në zjarr të xhehenemit.
A nuk është koha, që zemrat e atyre që besuan të zbuten me këshillat e Allahut dhe me atë të vërtetën që zbriti (me Kuran), e të mos bëhen si ata, të cilëve iu është dhënë libri më parë e zgjati koha dhe zemrat e tyre u shtangën e shumë prej tyre janë jashtë rrugës.
Dijeni se Allahu e ngjall tokën pas vdekjes së saj. Ne ua kemi sqaruar argumentet, në mënyrë që të kuptoni.
S’ka dyshim, se ata që japin lëmoshë (sadaka) dhe që sinqerisht japin për hir të Allahut, atyre iu shumëfishohet dhe ata kanë shpërblim të madh.
Ata që besuan Allahun dhe të Dërguarin e Tij, ata janë të sinqertit dhe dëshmorët tek Zoti i tyre, ata kanë shpërblimin e vet dhe dritën e vet, ndërsa ata që mohuan dhe përgënjeshtruan faktet Tona, ata janë banues të xhehenemit.
Ju njerëz dijeni se jeta e kësaj bote nuk është tjetër vetëm se lojë, kalim kohe në argëtime, stoli, krenari mes jush dhe përpjekje për shtimin e pasurisë dhe të fëmijëve, e që është si shembull i një shiu prej të cilit bima i habit bujqit, e pastaj ajo thahet dhe e sheh atë të verdhë, mandej bëhet e thyer, e llomitur, e në botën tjetër është dënimi i rëndë, por edhe falje mëkatesh dhe dhurim i kënaqësisë nga Allahu; pra jeta e kësaj bote nuk është tjetër vetëm se përjetim mashtrues.
Shpejtoni në atë që fitoni falje prej Zotit tuaj dhe xhenetin, që gjerësia e tij është si gjerësia e qiellit e tokës, i përgatitur për ata që i besuan Allahut dhe të dërguarve të Tij. Ajo është dhunti e Allahut, që ia jep kujt të dojë, e Allahu është Posedues i mirësisë së madhe.
Nuk ndodh asnjë fatkeqësi në tokë, e as në trupin tuaj, e që të mos jetë në shënime (libër - Levhi Mahfudh) para se të ngjajë ajo, e kjo për Allahun është e lehtë.
Ashtu që të mos dëshpëroheni tepër për atë që ju ka kaluar, e as të mos gëzoheni tepër me atë që Ai ua ka dhënë, pse Allahu nuk e do asnjë arrogant, që iu lavdërohet të tjerëve,
të cilët vetë bëjnë koprraci dhe me koprraci i këshillojnë njerëzit. E kush largohet prej dhënies, le ta dijë se Allahu është i Begatshëm, i Lavdishëm.
Ne i dërguam të dërguarit Tanë me dokumente të qarta dhe Ne zbritëm me ata librin dhe drejtësinë, që t'i përmbahen njerëzit të së drejtës. Ne e kemi zbritur edhe hekurin, që në të ka forcë të fortë dhe dobi për njerëz, e edhe për t'u ditur tek Allahu, se kush e ndihmon Atë (rrugën e Tij) dhe të dërguarit e Tij, duke i besuar të fshehtës. S’ka dyshim, se Allahu është i Fuqishëm, Mbizotërues.
Ne Nuhun dhe Ibrahimin i zgjodhëm të dërguar e pasardhësve të atyre të dyve ua dhamë pejgamberllëkun dhe librin, e disa prej tyre i udhëzuan në rrugën e drejtë, po shumë prej tyre mbetën jashtë rrugës.
Pastaj vazhduam pas tyre me të dërguarit Tanë, e pas tyre e dërguam Isain, të birin e Merjemes dhe atij i dhamë Inxhillin, e në zemrat e ithtarëve të tij dhuruam butësi e mëshirë, ndërsa murgësinë ata vetë e shpikën. Ne atë nuk ua bëmë obligim atyre, mirëpo edhe pse kishin si qëllim me të vetën ta arrijnë kënaqësinë e Allahut, ata nuk iu përmbajtën asaj si duhet përmbajtur, prandaj atyre që besuan Ne ua dhamë shpërblimin e tyre, po shumë prej tyre janë mëkatarë (jobesimtarë).
O ju që keni besuar, kini frikë Allahun dhe vazhdoni me besim ndaj të dërguarit të Tij, se Ai ju jep dyfish nga mëshira e tij, ju dhuron dritë që ecni me të, ju fal mëkatet tuaja, Allahu është Mëkatfalës dhe Mëshirues i madh.
Le ta dinë Ithtarët e Librit, se ata nuk kanë asgjë në dorë nga mirësia e Allahut, dhe se e gjithë e mira (pejgamberllëku, shpallja) është në Dorë të Allahut, e Ai ia jep kujt të dojë, Allahu është Posedues i mirësisë së madhe.[374]
[374] Besimtarët e besimit islam porositen të vazhdojnë rregullisht me udhëzimet e Kuranit, të mos ndryshojnë në të, të mos shkojnë pas thënieve të devijuesve, të mos i lënë pas dore porositë e Zotit, se pas një kohe të gjatë mund të ndodhë, siç iu ndodhi Ithtarëve të Librit, t’iu forcohen zemrat e të ngelin pa mëshirën e Zotit.
Të gjithëve atyre që japin nga pasuria e tyre, në ato vende që i ka porositur Zoti, qofshin meshkuj ose femra, Allahu ua shumëfishon thevabin dhe të tillët janë të njohur te Zoti si të drejtët, dëshmorët. Çdo besimtar i sinqertë është sidikë dhe shehid.
Jeta e kësaj bote në shumicën e çështjeve të saj në realitet është: lojë që vetëm të lodh e s’ka gjë prej saj: është argëtim që të largon prej aktiviteteve të dobishme; është përpjekje për zbukurime në petka, orendi, lukse etj.; është mburrje e pavend, si me origjinë, lozë, me pozitë etj., dhe është orvatje për shtimin e pasurisë pa zgjedhur rrugë të drejtë dhe për shpenzimin e saj në rrugë të mbrapshta, përpjekje për shumë fëmijë, e pa kujdes ndaj edukimit të drejtë të tyre. Të gjitha këto janë një mashtrim parasysh, sepse kalojnë aq shpejt e nuk mbetet gjë prej tyre, si bima që duket e bukur, e gjelbër, e për së shpejti thahet, shtypet e bëhet pleh.
Njerëzit duhet të bëjnë gara për ta arritur kënaqësinë e Zotit, shpërblimin prej tij dhe duhet ta dinë, se të gjitha ngjarjet, të gjitha gjendjet në tokë e në vetë njerëzit janë të dirigjuara qysh herët prej vullnetit të Zotit, ndaj as nuk duhet dëshpruar e pikëlluar për atë që të kaloi, e nuk arrite ta fitosh, e as duhet gëzuar tepër për atë që të është dhënë, sepse pikëllimi për të kaluarën, do të thotë: përpjekje për të vazhduar kohën e kaluar në të tashmen, e kjo është dëm. Gëzimi për atë që të është dhënë, e ka kohën kur me të është realizuar një sukses pozitiv, e jo më parë.
Zoti xh. sh. i ndihmoi njerëzit të marrin rrugën e drejtë, duke iu dërguar pejgamberë e duke iu shpallur libra, por kokëfortit nuk edukohen me këshilla, ata edukohen me forcë; prandaj e krijoi hekurin si mjet të fuqishëm me të cilin, nëse përdoret drejt arrogantët dhe rebelët shtypen e mbretëron drejtësia në tokë, e prej tij ka edhe dobi të tjera.
Është mëshirë e madhe e Zotit, që dërgoi pejgamberë një pas një, e prej Beni Israilëve ai më vonë dërgoi Isain me Inxhil, dhe ithtarët e tij të mësuar prej Inxhilit ishin të butë e të mëshirshëm, por nga butësia e tepërt, e për t'u afruar edhe më shumë te Zoti, tejkaluan në murgësi (njerëz që braktisin të mirat e kësaj jete, si martesën etj.,). Por njeriu është i materializuar, prandaj nuk mund të jetojë pa ia plotësuar kushtet edhe anës materiale, brenda kufijve të duhur, e nuk mundën ta ruajnë ata si duhet atë braktisje të jetës. Ithtarët e Librit thoshin, se pejgamberllëku dhe shpallja e librit qiellor është veçori e tyre, e jo edhe e popujve të tjerë, e ajeti i fundit jep të kuptohet, se çdo gjë është në Duart e Allahut; Ai e dallon me të mira atë që do. Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures “El Hadidë”. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
58. SURETUL - MUXHADELEH
E zbritur në Medinë, pas sures El Munafikun, ajete: 22
Kjo sure e zbritur në Medinë përfshin shumë çështje, që kanë të bëjnë me dispozitat e Sheriatit Islam, me anën e të cilave anulohen disa zakone të kohës së xhahilijetit, jepen udhëzime për sjellje të njerëzishme ndaj grave bashkëshorte, demaskohen zakonet e jehudive e të hipokritëve, të cilët pëshpërisnin fshehurazi fjalë fyese, kinse po e përshëndesin Pejgamberin a.s. Një vend shumë i madh i është kushtuar përshkrimit të xhesteve të hipokritëve, se si përpiqeshin fshehurazi të miqësoheshin me jehudi e të vepronin kundër muslimanëve. Kjo kaptinë përfundon me sqarimin, se cila është dashuria e vërtetë ndaj Allahut dhe cila është urrejtja reale për hir të Tij.
Quhet: “Suretul Muxhadeleti” - kaptina e dialogut, sepse një grua bisedoi me Pejgamberin a.s. rreth sjelljeve të burrit të saj.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Vërtet, Allahu dëgjoi fjalët e asaj, e cila bisedoi me ty lidhur me burrin e vet, që u ankua tek Allahu; prandaj Allahu e dëgjon bisedën tuaj, Allahu është Dëgjues dhe Vështrues i çdo gjëje.
Ata prej jush që bëjnë “Dhihar” (epërsia ime ndaj teje është haram, si epërsia ndaj nënës sime) ndaj grave të veta, në të vërtetë ato nuk janë nënat e tyre, nënat e tyre janë vetëm ato që i kanë lindur ata, ndërsa ata janë duke thënë fjalë irrituese dhe gënjeshtra, por Allahu është që lë shumë pa marrë në përgjegjësi dhe shumë fal.
Ata që krahasojnë (me nënat) dhe largohen nga gratë e veta, e pastaj zmbrapsen nga ajo që kanë thënë, janë të obliguar, që para se të kontaktojnë ndërmjet vete ta lirojnë një rob. Kjo është dispozitë me të cilën porositeni, e Allahu është i Njohur hollësisht me atë që ju punoni.
E kush nuk gjen (rob për lirim), atëherë le të agjërojë dy muaj rresht para se të kontaktojnë, e kush nuk mundet, atëherë le t’i ushqejë gjashtëdhjetë të varfër. Kjo (dispozitë ju shërben) për të vërtetuar ju, se besoni Allahun dhe të Dërguarin e Tij (e jo zakonet injorante). Këto, pra janë përcaktimet e Allahut. Ndërkaq mohuesit kanë dënim të rëndë.
Është e vërtetë, se ata që i kundërvihen Allahut dhe të Dërguarit të Tij janë të mposhtur, ashtu siç u mposhtën ata përpara tyre. Mirëpo Ne iu kemi shpallur fakte të qarta, e për mohuesit është një dënim i turpshëm.
Në ditën kur Allahu i ringjall ata të gjithë, i njofton me atë që kanë punuar, pse Allahu ka mbajtur ato shënime, edhe pse ata i kanë harruar. Allahu është Ai, që çdo send e sheh dhe e përcjell.
A nuk e di ti (o dëgjues), se Allahu di çka ka në qiej dhe çka ka në tokë?!... Nuk bëhet bisedë e fshehtë mes tre vetave e të mos jetë Ai i katërti; e as mes pesë vetave e të mos jetë Ai i gjashti, e as mes më pak vetave dhe as mes më shumë vetave, e të mos jetë Ai me ta, kudo që të jenë. Pastaj në Ditën e Kijametit i njofton ata me atë që kanë punuar. Allahu është i Gjithëdijshëm për çdo send.
A nuk i sheh ata që ishin të ndaluar të bisedojnë fshehtas, se si i kthehen përsëri asaj nga e cila ishin të ndaluar dhe pëshpërisin për çka është mëkat, për çka është mizori dhe çka është në kundërshtim të të dërguarit. Ata kur vijnë te ti, të përshëndesin me atë që Allahu nuk të përshëndet dhe vetëmevete thonë: “Përse Allahu nuk na dënon për këtë që po themi?” Por mjaft është për ta xhehenemi në të cilin hidhen. Sa vend i shëmtuar është ai.
O ju që keni besuar, kur bisedoni mes vete fshehurazi, mos bisedoni për çka është mëkat, armiqësi dhe kundërshtim ndaj pejgamberit, por bisedoni për punë të ndershme e të matura dhe kini frikën Allahun, tek i cili do të tuboheni!
Bisedën e fshehtë e nxit vetëm djalli për t’i shqetësuar ata që besuan, ndonëse ajo nuk mund t’i dëmtojë ata fare pa dëshirën e Allahut, prandaj vetëm Allahut le t’i mbështeten besimtarët![375]
[375] Ndër arabët injorantë ka qenë zakon, që nëse burri i thotë gruas së vet: “Ti për mua je si shpina e nënës sime”,- ajo mbetej varur, as e lëshuar, dhe as e palëshuar, pse jeta bashkëshortore ishte e ndaluar. Atij farë akti arabët i thoshin “Dhihar”, që kuptohej se burri i thoshte gruas, epërsia ime mbi ty është e ndaluar, si epërsia mbi nënën time, me çka merrte fund jeta intime bashkëshortore. Ashtu i ndodhi Havlete binti Thalebes, gruas së Evs bin Samit, e cila shkon te Pejgamberi dhe ia parashtron gjendjen e vet, duke i thënë: Evsi ka shprehur “Dhihar” ndaj meje, pasi jam e moshuar e dobësuar, unë kam fëmijë të vegjël, nëse ia lë atij shkojnë poshtë, nëse i marr unë do të vuajnë nga uria, çka më mëson?!...- Pejgamberi a.s. i thotë: “Çka të them, je haram për të!”- Ajo i thotë: “Nuk ma ka përmendur lëshimin!”- Pejgamberi sërish i jep të njëjtën përgjigje. Ky dialog zgjat bukur shumë, e në fund ajo i drejtohet me ankim Allahut. Nuk vonon e Xhibrili me këtë pjesë të Kuranit nga i madhi Zot ia beh te Pejgamberi a.s. Ai zakon i shëmtuar ndalohet, prandaj ata që bëjnë atë gabim obligohen: ta lirojnë një rob, ose të agjërojnë dy muaj pandërprerë, ose t’i ushqejnë e t’i ngopin gjashtëdhjetë të varfër. Këto janë ligje të Allahut, e kush iu kundërvihet ai do të mposhtet.
Hipokritët dhe jehuditë bisedonin fshehtas kundër besimtarëve, duke menduar se për ato biseda nuk di askush pos tyre, por Zoti i zbuloi pëshpëritjet e tyre dhe iu dha të kuptojnë, se Atij nuk mund t’i fshihet asnjë send në qiej, as në tokë, e as mendimet e armiqve, e as bisedat tinëzake.
Jehuditë e përshëndesnin Muhamedin a.s., kinse me Selamu alejkum, e i thoshin: “Essamu alejkum”, fjalë e cila ishte fyese, kishte kuptimin “të marrtë vdekja”. Pejgamberi e dinte, por nuk ua zgjaste më shumë, vetëm se iu thoshte “Edhe juve u qoftë ashtu!” (ve alejkum). Aisheja i dëgjoi një herë dhe e zemëruar ua ktheu ashtu si thoshin ata. Pejgamberi a.s. i tha: “Aishe, mos u ngut, Allahu i urren shprehjet e këqija, a më dëgjon mua që iu them “ve alejkum” - edhe juve, e Zoti mua ma pranon atë që ua them, kurse atyre jo”.
Besimtarin që me bindje të plotë i është mbështetur Zotit, nuk mund ta dëmtojnë intrigat e fshehta.
O ju që besuat, kur t’ju thuhet: zgjerohuni (bëni vend) në vend ndeje, zgjerohuni, se Allahu bën zgjerim për ju, e kur t’ju thuhet: ngrihuni! - Atëherë ju ngrihuni, Allahu i lartëson ata që besuan prej jush, i lartëson në shkallë të lartë ata të cilëve iu është dhënë dituri. Allahu është i Njohur mirë me atë që punoni.
O ju që keni besuar, kur dëshironi të bisedoni me të Dërguarin, jepni një sadaka para bisedës suaj. Kjo është më mirë për ju dhe më pastër; e nëse nuk keni çka të jepni, Allahu është Mëkatfalës, Mëshirues i madh.
A iu frikësuat (varfërisë) të jepni lëmoshë në prag të bisedës suaj? E kur ju nuk e bëtë dhe Allahu ju fali, atëherë pra falni namazin, jepni zeqatin, respektojeni Allahun dhe të Dërguarin e Tij, Allahu është i Njohur me punën tuaj.
A e dini për ata që kanë miqësuar një popull, që Allahu ka shprehur mallkim kundër tyre? Ata nuk janë, as prej jush, as prej atyre dhe me vetëdije betohen rrejshëm.
Allahu për ta ka përgatitur një ndëshkim të ashpër. Vërtet, atë që bëjnë ata është shumë e keqe.
Ata betimin e tyre e kanë marrë si mbrojtje dhe kanë penguar prej rrugës së Allahut, prandaj ata i pret një dënim poshtërues.
Atyre nuk do t’iu bëjë kurrfarë dobie pasuria e tyre, e as fëmijët e tyre para Allahut. Ata janë banorë të zjarrit, aty janë përgjithmonë.
Ditën kur Allahu i ringjall të gjithë, e ata i betohen Atij, sikurse iu betoheshin juve, dhe mendojnë (me atë betim) të arrijnë diçka. Pra ta dini, se ata janë me të vërtetë gënjeshtarët.
Ata i ka nënshtruar djalli dhe ua ka qitur në harresë porositë e Allahut. Ata janë shoqëri e djallit, e dijeni se ithtarët e djallit janë më të dëshpëruarit.
S’ka dyshim, se ata që e kundërshtojnë Allahun dhe të Dërguarin e Tij, të tillët janë ndër më të poshtëruarit.
Allahu ka përcaktuar (shkruar në Levhi Mahfudh): “Unë dhe të dërguarit e Mi patjetër do të ngadhënjejmë!” Allahu është i Fortë, Ngadhënjyes.
Nuk gjen popull që e beson Allahun dhe Ditën e Gjykimit, e ta dojë atë që e kundërshton Allahun dhe të Dërguarin e Tij, edhe sikur të jenë ata (kundërshtarët) prindërit e tyre, ose fëmijët e tyre, ose vëllezërit e tyre, ose farefisi i tyre. Ata janë që në zemrat e tyre (Ai) ka skalitur besimin dhe e ka forcuar me shpirt nga ana e Tij, dhe ata do t’i shpjerë në xhenete, nëpër të cilët rrjedhin lumenj. Aty janë përgjithmonë. Allahu ua ka pëlqyer punën e tyre dhe ata janë të kënaqur me shpërblimin e Tij. Të tillët janë palë (grup, parti) e Allahut, ta dini pra, se ithtarët e Allahut janë ata të shpëtuarit.[376]
[376] Besimtarët janë të urdhëruar, që t’i bëjnë vend njëri-tjetrit, duke ua mundësuar të gjithëve të gjejnë vend aty ku bisedohet.
Nuk janë të obliguar e të porositur, që duke u ngritur vetë t’i lëshojnë vendin tjetrit, por pa u ngritur t’i bëjnë vend. Kush i bën vend tjetrit Allahu ia zgjeron atij rrizkun, gjoksin, varrin, xhenetin.
E nëse është urdhër për t’u ngritur, atëherë duhet ngritur, pse ata që zbatojnë urdhrin, Allahu i ngre lart, por më së larti i ngre të zotët e dijes. Në këtë ajet Allahu lavdëron dijetarët.
Dhënia e lëmoshës para bisedës me Pejgamberin a.s. ishte sprovë për besimtarin e sinqertë, për jo-lakmuesin ndaj kësaj bote. Hipokritët betoheshin rrejshëm, se ishin me muslimanët, e në anën tjetër miqësoheshin me jehuditë, që ishin të mallkuar prej Zotit. Ata do të përpiqen, që edhe në Ahiret të betohen rrejshëm, por do ta kenë kot. Besimtari i sinqertë në besim ndaj Allahut dhe ndaj jetës së Ahiretit, nuk e do atë që është kundër mësimeve të Allahut dhe të Pejgamberit a.s., le të jetë edhe më i afërmi, pse në zemrën e një besimtari të tillë është rrënjosur besimi i sinqertë, të cilin për çdo moment Allahu ia forcon. Veprat e këtyre besimtarëve Allahu i pranon dhe është i kënaqur me ta, edhe ata do të jenë të kënaqur me shpërblimin që iu jep Zoti, e të tillët janë ushtri (parti) e afërt e Zotit, prandaj janë të shpëtuar. Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures El Muxhadeletu. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
59. SURETUL - HASHR
E zbritur në Medinë, pas sures El Bejjine, ajete: 24
Edhe pse kjo sure është zbritur në Medinë dhe synon të trajtojë çështjet e sheriatit, siç është rregull edhe në suret e tjera të zbritura aty, kjo si temë kryesore parashtron largimin e fisit Beni Nadir, jehudi, prej Medines, ani pse ishin të fortifikuar dhe e ndienin veten të fortë e të sigurt.
Parashtron edhe çështjen e presë së luftës, se si duhet ndarë ajo dhe kujt i duhet dhënë prej shtresave të bashkësisë. I bëhet një vështrim virtyteve të shokëve të Pejgamberit a.s., atyre të mërguarve, muhaxhirëve, të cilët për hir të dashurisë ndaj Zotit lanë atdheun dhe atyre vendas, të cilët e ndihmuan fenë e shpallur prej Zotit, ndihmuan vëllezerit e vet muhaxhirë edhe me kafshatën e gojës. Përballë virtyteve të larta të tyre përmenden veset e dyfytyrëshve, që ishin të ngjashëm me veset e shejtanit.
Pasi këshillohen besimtarët për Ditën e Kijametit, e cila është plot frikë e mundim, për ndarjen e njerëzve në dy grupe banues të xhenetit dhe banues të xhehenemit, në fund të kaptinës përmenden disa emra të bukur e të lartë të Allahut të Madhëruar.
Quhet: “Suretul Hashri” - kaptina e tubimit, e fjala është për tubimin dhe dëbimin e mbarë fisit Beni Nadir prej Medinës.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Allahun e madhëron me tesbih (duke i mohuar ato që nuk i takojnë atij) gjithë çka ka në qiej dhe gjithë çka ka në tokë, e Ai është i Plotfuqishmi, i Urti.
Ai është që në dëbimin e parë i nxori prej shtëpive të tyre ata nga Ithtarët e Librit, të cilët nuk besuan. Ju nuk menduat, se ata do të dalin, e ata menduan se fortifikatat e tyre do t’i mbronin prej ndëshkimit të Allahut,po Allahu iu erdhi atyre nga nuk e kishin menduar dhe në zemrat e tyre hodhi tmerrin,ashtu që me duart e veta dhe me duart e besimtarëve rrëzonin shtëpitë e veta; pra merrni përvojë, o ju të zotët e mendjes.
Sikur Allahu të mos iu kishte caktuar atyre shpërnguljen, ata do t’i ndëshkonte në këtë jetë, kurse në jetën tjetër ata kanë dënimin e zjarrit.
Këtë, për shkak se e kundërshtuan Allahun dhe të Dërguarin e Tij. Pra, kush e kundërshton Allahun, s’ka dyshim se Allahu është Ndëshkimfortë.
Ju nuk këputët asnjë nga hurmat e buta (fidanet), ose atë e keni lënë të ngritur në rrënjët e tyre, vetëm se me lejen e Allahut e për t’i shtypur kundërshtarët.
E atë (pasuri), që prej tyre Allahu ia ktheu të Dërguarit të vet, ju për të nuk i keni ngarë, as kuajt, as devetë, por Allahu i bën mbizotërues të dërguarit e vet kundër kujt të dojë, Allahu është i Plotfuqishëm për çdo send.
Atë që Allahu nga banorët e vendeve (jobesimtare) ia dha pa luftë të Dërguarit të vet, ajo i takon Allahut, të dërguarit, të afërmve, jetimëve, të varfërve, udhëtarëve. (Kështu veprohet) Që ajo të mos ndahet ndërmjet pasanikëve tuaj. Çka t’ju japë Pejgamberi, atë merreni, e çka t’ju ndalojë, përmbajuni, dhe kini frikë Allahun, se Allahu është Ndëshkues i ashpër.
(Ajo pronë) Iu takon muhaxhirëve të varfër, të cilët u dëbuan prej shtëpive të tyre dhe prej pasurisë së tyre, duke kërkuar mirësinë dhe kënaqësinë prej Allahut, dhe që ndihmojnë Allahun dhe të Dërguarin e Tij, të tillët janë ata të sinqertit.
Edhe atyre që përgatitën vendin (Medinen) dhe besimin para tyre, i duan ata që shpërnguleshin tek ata, dhe nuk ndiejnë në gjokset e tyre ndonjë nevojë (për zili a tjetër) nga ajo që iu jepej atyre (muhaxhirëve), madje edhe sikur të kishin vetë nevojë për të, ata iu jepnin përparësi atyre para vetes. Kush është i ruajtur prej lakmisë së vet, të tillët janë të shpëtuar.
Edhe ata që kanë ardhur pas tyre e thonë: “Zoti ynë, falna neve dhe vëllezërit tanë, që para nesh u pajisën me besim dhe mos lejo në zemrat tona farë urrejtjeje ndaj atyre që besuan. Zoti ynë Ti je i Butë, Mëshirues i madh!”[377]
[377] Kur shkoi Pejgamberi në Medinë bëri marrëveshje me fisin Beni Nadir për mossulmim. Pas Luftës së Uhudit, në të cilën patën shumë viktima muslimanët, Kab bin Eshrefi, i pari i fisit shkoi në Mekë dhe me Ebu Sufjanin, prijësin e idhujtarëve lidhi marrëveshje kundër muslimanëve. Kabin e vrau një natë Muhamed bin Mesleme, e fisin e tij e rrethuan muslimanët derisa e detyruan të shpërngulet prej aty; kështu disa shkuan në Sham e disa të tjerë në Hajber. Ajo ishte shpërngulja e parë e tyre. Ndihma e Allahut bëri, që ata të frikësohen, të braktisin fortifikatat, e nga inati, edhe vetë i rrënonin shtëpitë e veta së bashku me muslimanët. Kjo masë ndëshkuese kundër tyre u mor, për shkak se ata kundërshtonin Allahun dhe Pejgamberin a.s. Ishte urdhri i Pejgamberit a.s, por me lejen e Zotit, që të shkatërrohen edhe kopshtet e tyre. Kur disa sahabë filluan t’i presin hurmat e tyre, me qëllim që t’ua shtojnë edhe më shumë pikëllimin, ata i thanë Pejgamberit a.s.: “Ti ishe ai që i ndaloje dëmtimet, e si është puna tashti, që i lejon t’i presin pemët?” Atëherë zbriti ky ajet, që me lejen e Zotit ajo është si masë ndëshkuese kundër të prishurve.
Pasuria e tyre mbeti “fej’un”, pasuri e fituar pa luftë. Kjo u arrit me ndihmën e Zotit e jo me forcën luftarake, prandaj ndarja e saj ka vlerë tjetër fare prej presë së fituar me luftë. Përmenden ata që meritojnë t’iu jepet, e jo të mbetet në duart e pasanikëve e ta ndajnë si të duan.
Pasuria e tillë fituar në atë mënyrë, është pronë e shoqërisë e jo e individëve. Shoqëria e ndan sipas nevojës. Atë pasuri Pejgamberi a.s. ua dha muhaxhirëve, që kishin lëshuar atdheun për hir të rrugës së Zotit, luftonin për atë rrugë dhe ende ishin nëpër shtëpi të vëllezërve të tyre ensarë, vendas të Medinës dhe mbrojtës të besimit, të cilët në konsultime me Pejgamberin hoqën dorë nga ajo pasuri, ndonëse kishin nevojë dhe iu dhanë përparësi emigrantëve. Të lavdëruar janë muhaxhirët e parë, vendasit, ensarët e Medinës dhe ata që erdhën pas tyre dhe ua njohën meritën të parëve, e kush e urren ndonjë nga sahabët e Pejgamberit a.s., ai është edhe më i keq se kufari, e të tillë janë rafidijët.
A nuk e ke ditur, se ata që u bënë hipokritë u thoshin vëllezërve të vet nga Ithtarët e Librit, që nuk kishin besuar: Nëse ju dëboheni, edhe ne do të dalim me ju për çështjen tuaj,ne kurrë nuk do t’i bindemi askujt (t’ju luftojmë ose t’ju nënshtrojmë), e nëse luftoheni prej dikujt, ne gjithqysh do t’iu ndihmojmë. Allahu dëshmon se ata janë gënjeshtarë!
Sikur të dëbohen ata (Ithtarët e Librit), nuk do të dilnin me ta< edhe sikur të luftoheshin, nuk do t’u ndihmojnë atyre, po edhe sikur t’iu ndihmonin atyre, ata do të iknin prapa, e ata do të mbesin pa ndihmën e tyre.
Ju (besimtarët) në zemrat e tyre (të munafikëve) jeni frikë më e fortë se Allahu (frika nga Allahu). Kjo për shkak se ata janë popull që nuk kuptojnë.
Ata të gjithë së bashku nuk kanë guxim t’ju luftojnë, vetëm kur gjenden në ndonjë vend të fortifikuar, ose kur janë pas ndonjë muri. Armiqësia ndërmjet tyre është e ashpër. Mund të mendohet për ta, se janë të bashkuar, e në realitet zemrat e tyre janë të përçara, sepse janë njerëz që nuk logjikojnë.
Si shembulli i atyre jo fort moti që përjetuan të keqen e punës së vet, edhe ata kanë një dënim të rëndë.
Ata (hipokritët) janë shembull si djalli, kur i thotë njeriut: “Refuzo besimin!”, e kur ai ta ketë refuzuar, ai (djalli) tërhiqet e thotë: “Unë tërhiqem prej teje; unë i frikësohem Allahut, Zotit të gjithësisë!”
Dhe ashtu ata të dy do të përfundojnë në zjarr përgjithmonë. Ai është ndëshkim i zullumqarëve.
O ju që besuat, kini parasysh frikën ndaj Allahut dhe le të shikojë njeriu, se çka ka bërë për nesër, dhe kini frikë Allahun, e s’ka dyshim se Allahu është që e di në detaje atë që punoni!
E mos u bëni si ata që e harruan Allahun, e Allahu bëri që ata ta harrojnë vetveten! Të tillët janë ata të prishurit.
Nuk janë të barabartë ata të xhenetit dhe ata të xhehenemit. Banuesit e xhenetit janë ata fatbardhë, që ia kanë arritur qëllimit.
Sikur Ne ta zbritnim këtë Kuran mbi ndonjë kodër do ta shihje atë të strukur e të çarë prej frikës nga Allahu. Këta janë shembuj, që ua shkoqisim njerëzve, që ata të mendojnë.
Ai është Allahu që nuk ka të adhuruar tjetër të vërtetë pos Tij, Ai është Njohës i të fshehtës dhe të dukshmes, Ai është i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëbërësi i madh!
Ai është Allahu, që nuk ka të adhuruar tjetër të vërtetë përveç Tij, Sunduesi i përgjithshëm, i Pastri (prej të metave që i mvishen), Shpëtimtari (që i shpëton njerëzit prej ndëshkimit të padrejtë), Siguruesi (që i siguroi njerëzit me premtimin e vet dhe pejgamberët me mrekulli), Mbikëqyrësi (që mbikëqyr dhe përcjell çdo send), i Plotfuqishmi, Mbizotëruesi, i Madhërishmi. I Lartësuar është Allahu nga çka i shoqërojnë!
Ai është Allahu, Krijuesi, Shpikësi, Formësuesi. Të tij janë emrat më të bukur. Atë (Allahun) e madhëron çka ka në qiej e në tokë dhe Ai është Ngadhënjyesi, i Urti![378]
[378] Ibni Ubej ibni Seluli, prijësi i hipokritëve dërgon te fisi Beni Nadir dhe iu thotë të mos pranojnë të largohen prej Medinës, iu premton se ai së bashku me ithtarët e tij hipokritë, sidoqë të jetë gjendja, do të jetë në anën dhe në ndihmën e tyre. Kurani e zbulon gënjeshtrën e tyre, sepse ata as nuk dolën me ta, e as nuk i ndihmuan. Mandej Kurani i njoftoi besimtarët, se Zoti iu ka shtënë frikën në zemrat e tyre, madje ata duken se janë të bashkuar me jehuditë, por ato janë vetëm fjalë goje. Hipokritët luanin rolin e djallit, i cili pasi e mashtron njeriun, tërhiqet prej tij.
Besimtarët porositen të veprojnë e të përgatiten për jetën e ardhshme, të mos i harrojnë këshillat e Zotit, se njerëzit do të ndahen në dy grupe: për në xhenet dhe për në xhehenem. Madhështia e përmbajtjes së Kuranit është aq e efektshme, saqë sikur malet të kishin të menduar, ani pse janë aq të mëdha, do të përuleshin dhe do të shqyheshin nga droja prej ndëshkimit të Zotit, e njeriu që ka arsye e mendje, shpeshherë nuk i vështron me vëmendje thëniet e Zotit në Kuran, gjë kjo që është për t’u habitur.
Në fund numërohen disa cilësi të të madhit Zot, disa emra të bukur të Tij, të cilët na japin të kuptojmë për madhështinë e Tij.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures El Hashru. I lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
60. SURETUL - MUMTEHINEH
E zbritur në Medine, pas sures El Ahzabi, ajete: 13
Si sure e shpallur në Medine përshkruan dhe përmbledh çështje, që kanë të bëjnë me dispozitat e sheriatit islam, por kryesisht parashtron çështjen e sinqeritetit të plotë në besim dhe qorton luhatshmërinë si rrjedhim i së cilës ishte miqësia e fshehtë e disave me armikun. Idhujtarët ishin ata që i kishin dëbuar besimtarët prej vendlindjes, prandaj besimtarët këshillohen e urdhërohen të ruhen nga sulmi eventual i tyre.
Të gjitha lidhshmëritë e kësaj bote siç janë: afërsia e gjakut, origjina fisnore, miqësia etj., nuk do të kenë kurrfarë vlere në botën tjetër, nëse besimi nuk është i sinqertë dhe puna e mirë. Besimtarët duhet ta marrin si shembull Ibrahimin dhe ithtarët e tij besimtarë, të cilët u deklaruan se nuk janë me të afërmit dhe me popullin që nuk beson.
Me jobesimtarët që nuk tregojnë ndjenja armiqësore dhe nuk luftojnë kundër muslimanëve mund të bashkëpunohet me ta në lëmin e jetës.
Për gratë të cilat shpërnguleshin prej Mekës për në Medine, kinse për pranimin e besimit islam, besimtarët ishin të obliguar të verifikonin qëllimin e vërtetë të shpërnguljes së tyre dhe pastaj të pranojnë zotimin - besën e tyre nën kushte të caktuara.
Quhet “Suretul Mumtehineti” - kaptina e sprovës, sepse përmendet nevoja e një sprovimi, verifikimi ndaj grave që ikin prej idhujtarëve në Medine për hir të besimit islam.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
O ju që besuat, nëse keni dalë (prej vendlindjes) për hir të luftës për rrugën Time, duke kërkuar kënaqësinë Time ndaj jush, mos e zini mik armikun Tim dhe armikun tuaj, duke shprehur ndaj tyre dashuri, kur dihet se ata mohuan të vërtetën që iu erdhi juve. Ata e dëbojnë të dërguarin dhe ju, sepse i besoni Allahut, Zotit tuaj, e ju fshehurazi iu ofroni miqësi, por Unë e di më së miri atë që e keni fshehur dhe atë që e keni publikuar. Ai që punon ashtu nga pala juaj, ai e ka humbur rrugën e drejtë.
Nëse ata ia dalin t’ju mundin, ata do të jenë armiq tuaj, do të zgjasin duart e veta dhe gjuhët e veta kundër jush, duke ju përbuzur, sepse ata dëshironin të mos besonit.
Në Ditën e Kijametit Allahu gjykon mes jush, e nuk do t’ju bëjnë dobi, as të afërmit tuaj, as fëmijët tuaj. Allahu sheh atë që punoni.
Ju e keni shembullin më të mirë tek Ibrahimi dhe tek ata që ishin me të, kur i thanë popullit të vet: “Ne tërhiqemi prej jush dhe prej asaj që adhuroni, pos Allahut, nuk besojmë tuajën, prandaj ndërmjet nesh e jush është e hapët armiqësia e urrejtja derisa ta besoni vetëm Allahun, Një!” (Nuk e keni shembull) Me përjashtim të fjalës së Ibrahimit thënë babait të vet: “Unë do të kërkoj falje për ty, po unë nuk kam në dorë asgjë për ty te Allahu!” Zoti ynë, vetëm Ty të jemi mbështetur, vetëm nga Ti jemi të kthyer dhe vetëm te Ti është e ardhmja!
Zoti ynë, mos na bëj sprovë në duar të atyre që nuk besuan dhe falna, Zoti ynë, Ti je Ngadhënjyesi, më i Urti.
Vërtet, për atë që ka shpresë në Allahun dhe në Ditën e Gjykimit, ju keni shembëlltyrë të mirë tek ata (tek Ibrahimi dhe besimtarët), e kush i bie prapa, le ta dijë se Allahu është Ai i Panevojshmi, vetvetiu i Lavdëruari.
Pritet që Allahu të verë miqësi ndërmjet jush dhe atyre që kishit armiqësi, Allahu është i Plotfuqishëm, Allahu fal mëkatet, është Mëshirues i madh.
Allahu nuk ju ndalon të bëni mirë dhe të mbani drejtësi me ata, që nuk ju luftuan për shkak të fesë, e as nuk ju dëbuan prej shtëpive tuaja; Allahu i do ata që e mbajnë drejtësinë.
Allahu ua ndalon t’iu afroheni vetëm atyre, që ju luftuan për shkak të fesë, që ju nxorën prej shtëpive tuaja, dhe që ndihmuan dëbimin tuaj; ju ndalon të miqësoheni me ta. Kush miqësohet me ta, të tillët janë dëmtues të vetvetes.[379]
[379] Qortimi që bëhet në fillim të sures për lidhje miqësie me armikun, edhe pse ka synim të përgjithshëm, si shkak ka njëfarë Hatab bin ebi Beltean, i cili shkruan një letër për idhujtarët mekas për t’i njoftuar, se Pejgamberi a.s. po bën përgatitje për çlirimin e Mekës, dhe atë letër ia jep një gruaje që udhëtonte për në Mekë. Pejgamberit a.s. i zbret vahji dhe e njofton për të. Ai e dërgon Aliun, Zubejrin dhe Mikdadin dhe iu thotë: Shkoni deri në Revdatu Hahin - vend jo larg Medinës; aty do të gjeni një grua udhëtare, që me vete ka një letër, merrjani letrën dhe sillmani mua. Ata shkojnë, e gjejnë atë grua dhe i kërkojnë letrën. Ajo një herë nuk pranon se ka letër me vete, e kur ata i kërcënohen dhe me këmbëngulje e kërkojnë letrën, ajo e nxjerr prej bishtalecave të flokëve dhe ua jep. Kthehen te Pejgamberi a.s., e ai e lexon letrën dhe thërret Hatabin e i thotë: “Ç’është kjo Hatab!?” Ai i përgjigjet: “O i Dërguar i Zotit, nuk jam tradhtar i fesë islame, por unë kam qenë në Meke një njeri jo i autoritetshëm si muhaxhirët e tjerë, u frikësova se nuk ka kush t’i mbrojë të afërmit e mi në rast lufte, prandaj për hir të mbrojtjes së farefisit tim e shkrova letër, e jo nga ndjenjat e tradhtisë!” Omeri kërkoi leje prej Pejgamberit ta dënojë me vdekje, por ai nuk pranoi, duke i thënë se Hatabi është pjesëmarrës i Bedrit...! Ibrahimi a.s. duhet t’iu shërbejë si shembull besimtarëve në mospranimin e miqësisë, as me të afërmit, nëse ata janë të besimit të gabuar. Nuk mund të merret si shembull Ibrahimi, për sa i përket lutjes së tij për babain e vet, pse ai pati shpresë, se babai do të kthehet në besim të drejtë; mirëpo kur vërejti se ai edhe më tej mbeti idhujtar, hoqi dorë edhe prej tij. Lidhja e raporteve dhe respekti i ndërsjellë me ata jobesimtarë, që nuk janë në armiqësi me muslimanët është e lejuar në lëmenj të ndryshëm të jetës.
O ju që besuat, kur t’ju vijnë besimtaret e shpërngulura (prej Mekes), provoni besnikërinë e tyre, ndonëse Allahu e di më së miri për besimin e tyre; nëse vërtetoni se ato janë besimtare, atëherë mos i ktheni ato tek jobesimtarët, sepse as ato nuk janë të lejuara për ta, e as ata nuk janë të lejuar për to, e ju jepuni atyre (jobesimtarëve) atë që kanë shpenzuar për to (në emër të kurorëzimit). Ju nuk keni pengesë të martoheni me to, pasi t’ua jepni vlerën e kurorës. Mos i mbani nën kurorë idhujtaret por kërkoni (prej idhujtarëve mekas) atë që keni shpenzuar për to, dhe ata le të kërkojnë (prej jush besimtarë) atë që kanë shpenzuar. Këto janë dispozita të Allahut me të cilat Ai gjykon ndërmjet jush; Allahu është më i Dijshmi, më i Urti.
Në qoftë se iu humbet diçka (nga shpenzimi) i ndonjë gruaje tuaj që ikën tek idhujtarët, e juve ju vjen rasti t’i luftoni dhe të merrni pre të luftës, atëherë atyre që iu kanë shkuar gratë, jepuni aq sa kanë shpenzuar; e kini frikë Allahun, të cilin ju e besoni!
O Pejgamber, kur të vijnë besimtaret që të të japin besën, se: nuk do t’i shoqërojnë asnjë send Allahut; se nuk do të vjedhin; se nuk do të bëjnë kurvëri; se nuk do t’i vrasin fëmijët e tyre; se nuk do të gënjejnë me ndonjë shpifje për fëmijën e huaj që e kanë barrë (nga imoraliteti), që është i tyre; dhe se nuk do të të kundërshtojnë në atë që i urdhëron, atëherë prano zotimin e tyre dhe lute Allahun t’i falë ato, se Allahu është Mëkatfalës dhe Mëshirues.
O ju që keni besuar, mos u miqësoni me një popull, që Allahu ka shprehur hidhërim kundër tij, popull që ka humbur shpresën ndaj botës së ardhshme, ashtu si nuk kanë shpresë jobesimtarët prej të vdekurve (që do të ngjallen) në këtë botë, ose në ringjallje (në botën tjetër).[380]
[380] Në marrëveshjen e Hudejbisë ndërmjet Pejgamberit a.s. dhe idhujtarëve ka qenë e përfshirë pika: kush shkon prej muslimanëve në Mekë, idhujtarët mekas nuk ishin të obliguar ta kthejnë atë, e kush ju vjen muslimanëve nga banorët e Mekës, këta ishin të obliguar ta kthejnë.Erdhi Umi Kulsum binti Ukbete bin Muit si emigrante e shpërngulur te Pejgamberi, e pas saj erdhën ta kërkojnë dy vëllezërit e saj Amari dhe Velidi. I thanë Pejgamberit t’ua kthejë sipas pikës që përmbante marrëveshja, e Pejgamberi a.s. iu tha se ai kusht ka qenë për burra e jo për gra. Ky rast është shkas i zbritjes së ajetit në fjalë, e muslimanët nuk janë të obliguar t’i kthejnë gratë e shpërngulura te jobesimtarët, pasi të vërtetojnë se ato janë të sinqerta në besim. Besimtarja nuk është hallall për idhujtarin e as idhujtari nuk është hallall për besimtaren, prandaj ato nuk kthehen. Muslimanët mund të martohen me to pasi ta kryejnë kohën e caktuar për pritje, e vlerën e kurorës t’ua kthejnë idhujtarëve, por edhe idhujtarët janë të obliguar t’ua kthejnë vlerën e kurorës grave të ikura prej muslimanëve e të shkuara tek ata. Nëse ndonjë grua shkon tek idhujtarët, dhe ata nuk i kthejnë vlerën e kurorës; muslimanët, kur t’iu vijë radha të paguajnë për gratë e idhujtarëve ua ndalin vlerën e kurorës së asaj gruaje dhe ia japin burrit të saj.Kur Pejgamberi çliroi Mekën vijnë edhe gratë të zotohen para tij për sinqeritetin e tyre në besim. Pejgamberi a.s. kërkoi prej tyre të largohen prej zakoneve të kohës së injorancës dhe ua numëron disa kushte, ashtu si urdhëron Kurani. Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures El Mumtehinetu. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
61. SURETUS - SAFF
E zbritur në Medine, pas sures Et Tegabun, ajete: 14
Përveç çështjeve të sheriatit islam kjo sure shtron çështjen e luftës kundër armiqve të Zotit, të luftës për hir të forcimit të fesë që shpalli Ai, dhe të lartësimit të fjalës së Tij.
Lavdëron besimtarët e rreshtuar si mur graniti për hir të ngritjes së simbolit të së vërtetës së shpallur nga i Madhëruari.
I bën një vështrim qëndrimit kokëfortë të jehudive kundër mësimeve të Musait dhe të Isait a.s.
Vërteton se është ligj i Zotit ta ndihmojë të vërtetën dhe vë në tallje atë që përpiqet t’i kundërshtojë, e si shembull sjell atë qyqarin, që me frymën e gojës së vet mundohet ta shuajë dritën e diellit.
Në fund i thërret besimtarët, që ta ndihmojnë rrugën e fesë që caktoi Zoti, ashtu si e ndihmuan edhe havarijunët Isain.
Quhet: “Suretus Saffi” - kaptina e rreshtave, sepse flet për rreshtat e fortë të besimtarëve në luftë kundër armikut.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Allahun e madhëroi çka ka në qiej dhe çka ka në tokë, e Ai është Mbizotëruesi, më i Urti.
O ju që besuat, pse po thoni atë që nuk e punoni?
Tek Allahu është shumë e urrejtur ta thoni atë që nuk e punoni!
Allahu i do ata që luftojnë në rrugën e Tij, të rreshtuar si të jenë ndërtesë e fortifikuar.
Dhe (rikujto) kur Musai i tha popullit të vet: “O popull imi, pse më shqetësoni kur e dini, se me të vërtetë unë jam i Dërguar i Allahut te ju!” E kur ata u shmangën (nga e vërteta), Allahu i largoi zemrat e tyre, pse Allahu nuk e vë në rrugë të drejtë popullin e prishur.
Dhe kur Isai, biri i Merjemes tha: “O Beni Israilë, unë jam i Dërguar i Allahut te ju, jam vërtetues i Tevratit, që ishte para meje dhe jam përgëzues për një të dërguar, që do të vijë pas meje emri i të cilit është Ahmed!” E kur ai iu erdhi atyre me argumente të qarta, ata thanë: “Kjo është magji e hapët”.
E kush është më mizor, se ai që për Allahun shpif gënjeshtrën, kur ai thirret për në fenë islame; po Allahu nuk i ofron udhëzimin për në rrugën e drejtë popullit zullumqar.
Ata duan ta shuajnë dritën e Allahut me gojët e tyre, po Allahu e plotëson (e përhap) dritën e vet, edhe pse e urrejnë jobesimtarët.
Ai (Allahu) është që e dërgoi të dërguarin e vet me udhëzim të qartë e fe të vërtetë për ta bërë mbizotërues mbi të gjitha fetë, edhe pse idhujtarët e urrejnë.[381]
[381] Allahun e madhëron dhe e lartëson me atë gjuhën e vet çdo qenie e send në qiej e tokë si: engjëjt, njerëzit, bimët, trupat e ngurtë etj. Gjëja më e përbuzur tek Allahu është mospërputhja e fjalëve me vepra. Si duket kjo është një vërejtje e madhe ndaj besimtarëve, të cilët thoshin se do të dëshironin të dinin se cila vepër është më e dashura tek Allahu dhe për atë vepër do ta flijonin edhe pasurinë edhe shpirtin. Kur u ftuan në luftë kundër armikut të Zotit dhe të tyre, disa nuk e pëlqyen luftën, prandaj iu bëhet ky qortim. Por nuk duhet kuptuar, se ky qortim ka pasur të bëjë vetëm me ta; ky është parim islam, sipas të cilit njeriu është i obliguar ta zbatojë premtimin, ta realizojë atë që flet. Pejgamberi a.s. ka thënë:” Simptomat e munafikut janë tri: kur premton e thyen premtimin, kur flet diçka gënjen dhe kur i besohet diçka, bën hile!” Populli i Musait e shqetësonte duke i shpifur: është i sëmurë prej bruhut, shko ti e lufto me Zotin tënd, kurse ne po rrimë këtu, bëna një zot si viçi i atyre që e adhuronin, e përgatitën një grua që i shpifi për amoralitet. Një popull i tillë nuk e meritoi ndihmën e Zotit për udhëzim në rrugë të drejtë. Isai nuk e thërret atë popull: “O populli im”, sikurse e thirri Musai, sepse Isai nuk ishte i origjinës së tyre, nuk kishte babë nga ata, prandaj i thërret: “O Beni Israilë”. Ai iu thotë, se jam i Dërguar i Zotit, i besoj librat e mëparshëm dhe ju sjell një lajm të gëzueshëm, se pas meje do të vijë një pejgamber Ahmed - falënderues dhe mirënjohës i madh ndaj Zotit. Por kur iu solli argumente e mrekulli, ata i thanë se këto janë magji. I thanë Isait - sipas mendimit të shumicës së interpretuesve të Kuranit, e ka mendime se i thanë Muhamedit. Allahu përmes të dërguarit të vet e thërret njeriun në fenë e drejtë, në fenë islame, e ai i konsideron gënjeshtër e magji argumentet e Allahut, dhe përpiqet ta fikë dritën e Allahut, Kuranin, duke i quajtur magji; mirëpo Allahu e ngriti lart dritën e vet mbi të gjitha besimet e tjera të kota, e kompletoi dhe përsosi, edhe pse e urrejtën mohuesit, që konsiderohen njerëzit më mizorë.
O ju që keni besuar, a t’ju tregoj për një tregti të bujshme, që ju shpëton prej një dënimi të dhembshëm:
T’i besoni Allahut dhe të Dërguarit të Tij, të luftoni në rrugën e Allahut me pasurinë tuaj dhe veten tuaj, e kjo është shumë më e dobishme për ju, nëse jeni që e dini.
Ai (Allahu) ua falë mëkatet tuaja, ju shpie në xhenete nëpër të cilët rrjedhin lumenj dhe në pallate të bukura në xhenetet e amshueshme, e këto janë ai suksesi më i madh.
Edhe të tjera që ju i dëshironi, ndihmë prej Allahut dhe fitore e afërt, e pra, përgëzoji besimtarët!
O ju që besuat, bëhuni ndihmëtarë të Allahut, si Isai, biri i Merjemes, që havarijunëve (besimtarëve të vet të sinqertë) iu pat thënë: “Kush është ndihmëtar imi për në rrugën e Allahut?” Havarijunët i thanë: “Ne jemi ndihmëtarë të rrugës së Allahut!” E një grup prej Beni Israilëve besoi, e një grup refuzoi, e Ne ata që besuan i përkrahëm kundër armikut të tyre dhe ashtu u bënë ngadhënjyes.[382]
[382] Zoti i Madhëruar i njofton besimtarët për fitimin më të madh, të cilin do ta arrijnë, nëse vazhdojnë të jenë besimtarë të denjë e të sinqertë, dhe nëse do të luftojnë me mall e shpirt për rrugën e Zotit. Lufta është tri llojesh: luftë me veten dhe epshin e vet, luftë ndërmjet vetes dhe krijesave të tjera, duke iu shmangur lakmisë e duke u sjellur butë e mëshirshëm ndaj të tjerëve; dhe luftë për ta ndihmuar të vërtetën e shpallur prej Zotit. Havarijunët ishin më të zgjedhurit, të cilët i besuan Isait dhe e ndihmuan, por Beni Israilët u ndanë në dy grupe; disaebesuan,kurse të tjerët nuk e besuan, e Allahu i ndihmoi besimtarët dhe i mundën me fakte dhe luftë kundërshtarët, që ishin jehudi. Zoti i ndihmon gjithnjë besimtarët kundër atyre që shtrembërojnë besimin dhe mbesin jashtë rrugës së vërtetë. Me ndihmën e Zotit, mori fund përkthimi dhe komentimi i sures Es Saffu. I lavdëruar prej çdo kujt është Allahu i Madhëruar!
62. SURETUL - XHUMUAH
E zbritur në Medine, pas sures Saff, ajete: 11
Edhe kjo sure i është shpallur Muhamedit a.s. në Medine dhe rreh çështje të sheriatit islam, e trajton sidomos çështjen e namazit të xhumasë.
Në fillim i bëhet një vështrim dërgimit të Pejgamberit, si vulë e të gjithë pejgamberëve, dërgimit të Muhamedit a.s., birit tëAbdullahut, me të cilin Zoti i Madhëruar i shpëtoi njerëzit prej errësirave të idhujtarisë dhe e nderoi mbarë njerëzimin e botës. Menjëherë pas një hyrjeje të shkurtër flitet për jehuditë, të cilët u obliguan me dispozitat e Tevratit, por ata i refuzuan mësimet dhe Tevratin e hodhën pas shpine, kështu që i përngjajnë gomarit që bart një thesar të madh me libra, por nuk përfiton tjetër, pos lodhjes e mundimit. Quhet: “Suretul Xhumuati” - sepse besimtarët porositen të braktisin të gjitha punët e tjera kur thërret ezani i xhumasë, të shkojnë në namaz e të mos i preokupojë ndonjë tregti a punë tjetër.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Çka ka në qiej dhe çka ka në tokë bën tesbih Allahun, Sunduesin, të Pastrin nga çdo e metë, të Fuqishmin e të Urtin.
Ai është që arabëve të pashkolluar iu dërgoi Pejgamberin nga mesi i tyre, që t'ua lexojë ajetet e Tij, t'i pastrojë ata, t'ua mësojë librin dhe sheriatin, edhe pse më parë ata ishin në një humbje të dukshme.
(U dërgoi) edhe të tjerëve,që nuk i arritën ata,Ai është Ngadhënjyesi, më i Urti.
Kjo është mirësi e Allahut, që ia jep atij që do, e Allahu është i zoti i dhuntisë së përsosur.
Shembulli i atyre që janë obliguar me Tevrat, dhe nuk e zbatojnë atë është si shembulli i ndonjë gomari që bart libra. Shembull i keq është shembulli i popullit, që i përgënjeshtroi ajetet e Allahut, e Allahu nuk udhëzon në rrugë të drejtë popullin jobesimtar.
Thuaj: “O ju që i përmbaheni jehudizmit, nëse pretendoni se jeni më të afërmit e Allahut e jo njerëzit e tjerë, atëherë kërkojeni vdekjen, po qe se jeni të sinqertë (në atë që thoni)”.
Po, ata nuk e dëshirojnë kurrë atë, për shkak të asaj që punuan me duart e veta, e Allahu e di shumë mirë se kush janë mizorët.
Thuaj: “S’ka dyshim, se vdekja prej së cilës po ikni ka për t’ju zënë, e mandej do të silleni tek Ai, që e di të padukshmen dhe të dukshmen, dhe atëherë Ai do t'ju njoftojë me atë që keni punuar".[383]
[383] Tesbihi i çdo gjëje, që është në qiej e në tokë, këtu në këtë sure është shprehur me trajtat e foljes së kohës së tashme e të ardhshme, që jep të kuptohet, se madhërimi ndaj Zotit është i pandërprerë.
Para shpalljes islame të fundit ndër arabët mbretëronte gjendja e analfabetizmit, prandaj arabët quheshin ummijinë-analfabetë. Zoti i nderoi arabët, kur nga mesi i tyre dërgoi Pejgamberin, që t’ua lexonte Kuranin, t’i pastronte prej ndytësisë idhujtare, ua mësonte çështjet e fesë - sheriatit islam. Dërgimi i Pejgamberit a.s., mësimet dhe pastërtinë që solli ai iu shërbejnë edhe të tjerëve që do të vijnë pas tyre e deri në Kijamet. Jehuditë, të cilët e patën librin e Allahut, Tevratin, që e lexuan dhe e ditën çka përmbante ai lidhur me ardhjen e Muhamedit a.s. pejgamber, nuk iu përmbajtën, prandaj nuk patën kurrfarë dobie prej leximit të tij, ashtu si gomari që nuk ka kurrfarë dobie prej barrës së librave mban. Kështu aludohet për të gjithë ata që nuk i përmbahen dispozitave të librit të shpallur. Jehuditë pretendonin, se ishin populli më i afërt dhe më i dashur i Zotit, prandaj do të ishte e arsyeshme, që ata ta dëshironin më së forti vdekjen, sepse ajo do t’iu mundësonte shkuarjen sa më shpejt tek i afërmi e i dashuri. Mirëpo, duke e ditur gabimin e tyre, që bënë kundër Muhamedit a.s., të cilin nuk e pranuan, ndonëse ishin të paralajmëruar edhe në Tevrat, nuk donin të vdisnin fare, por asaj nuk mund t’i ikin, e as nuk mund t’i ikin përgjegjësisë para Zotit.
O ju që besuat, kur bëhet thirrja për namaz ditën e xhumasë ecni shpejt për aty, ku përmendet Allahu (dëgjojeni hutben, faleni namazin), e lini shitblerjen, kjo është shumë më e dobishme për ju, nëse jeni që e dini.
E kur të kryhet namazi, atëherë shpërndahuni në tokë dhe kërkoni begatitë e Allahut, por edhe përmendeni shpeshherë Allahun, në mënyrë që të gjeni shpëtim.
Po, kur ata shohin ndonjë tregti ose ndonjë aheng mësyhen atje, kurse ty të lënë në këmbë. Thuaju: “Ajo që është tek Allahu është shumë më e mirë, se dëfrimi dhe tregtia, e Allahu është Furnizuesi më i mirë!”[384]
[384] E premtja është dita e xhumasë, dita e tubimit të muslimanëve për namaz. Kjo ditë më përpara quhej “jevmul arubeti” - dita e mëshirës. Dy rekate farz të namazit të xhumasë janë obligim për besimtarët në bazë të ketij teksti kuranor. Namazin e parë të xhumasë Pejgamberi a.s. e fali kur shkoi në Medinë, ku qëndroi disa ditë në Kuba dhe prej andej hyri në Medine ditën e xhumasë dhe e fali xhumanë për herë të parë në shtëpinë e Salim bin Avfi-t.
Kur thërret ezani për namazin e xhumasë muslimanët duhet t’i lënë të gjitha punët e tjera e të shkojnë në namaz, por jo duke u ngutur e ngarendur me këmbë (fizikisht), por me qëllim e zemër (shpirtërisht). Ezani i përmendur këtu nënkupton ezanin, që thirret kur imami është në hutbe, e jo ai që thirret më herët, sepse në kohën e Pejgamberit a.s. ka qenë thirrur vetëm një ezan, kurse në kohën e Osmanit, halifit të tretë, kur zgjerohet qyteti i Medinës dhe muslimanët nuk dinin kohën e saktë të xhumasë, thirrej edhe një ezan pak më herët. Në një ditë xhumaje, kur Pejgamberi ishte në hutbe duke e këshilluar xhematin vjen një karvan devesh prej Shamit me ushqim e me gjëra të tjera të nevojshme për medinasit. Zakonisht kur vinte ndonjë karvan i tillë përcillej me daulle për të lajmëruar banorët, por edhe si lojë e dëfrim. Kështu, njerëzit e lëshuan dëgjimin e hutbes, duke menduar se e kanë kryer detyrën, pse namazi falej para hutbes dhe shkojnë tek ajo tregti e tek ajo daulle, e mbesin duke dëgjuar nja dymbëdhjetë veta ose pak më shumë. Për këtë arsye shpallet ky ajet dhe iu tërhiqet vërejtja, se furnizuesi më i mirë është Zoti, edhe pse furnizoheshin me anën e atyre karvaneve. Namazi i xhumasë është obligim për të gjithë besimtarët, pa marrë parasysh disa kushte që janë parashtruar më vonë.
Dita e xhumasë ështe ditë e tubimit më të madh gjatë javës në një namaz, që e falin së bashku, e nuk ështe ditë e ndejes, prandaj thuhet gjallëroni pasi të kryhet namazi. Rreth ditës së lavdishme të xhumasë, namazit të saj etj., ekzistojnë shumë hadithe në përmbledhjet e muhadithinëve.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures El Xhumuatu.
63. SURETUL - MUNAFIKUN
E zbritur në Medine, pas sures El Haxhxhu, ajete: 11
Kjo sure e shpallur në Medinë shtron çështje të sheriatit islam, por më shumë i kushton kujdes çështjes së hipokritëve, të cilët të mbështetur në dyfytyrësinë e tyre, të deklaruar me gojë si muslimanë, kurse me zemër e me shpirt armiq të përbetuar të Fesë Islame, ishin më të rrezikshëm se mosbesimtarët e hapët, sepse me atë kamuflim arrinin t’i dëmtonin muslimanët më shumë, se ç’mund të arrinin jobesimtarët e hapët.
Në këtë kaptinë zbulohen qëllimet dhe përgojimet e rënda të hipokritëve kundër vetë Pejgamberit a.s. pas luftës me Beni Mustalikët.
Muslimanët këshillohen të mos angazhohen tepër me të mirat e kësaj jete e të lënë pas dore obligimet ndaj Allahut, të japin për rrugën e Tij para se të kalojë koha e pastaj të dëshpërohen.
Quhet: “Suretul Munafikun” - kaptina e hipokritëve, sepse kohë pas kohe përshkruhen veset e tyre të shëmtuara.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Kur të erdhën ty hipokritët, të thanë: “Ne dëshmojmë se vërtet ti je i Dërguar i Allahut!” E Allahu e di, se ti je i Dërguari i Tij, por Allahu dëshmon se hipokritët janë gënjeshtarë (kur thonë ashtu).
Ata betimin e tyre e bëjnë për t’u mbrojtur, prandaj ata penguan nga rruga e Allahut. Veprimi që bënë ata është shumë i keq.
Sepse ata besuan (me gojë) e pastaj mohuan, prandaj zemrat e tyre u mbyllën dhe ata nuk kuptojnë.
E kur t’i shohësh ata trupat e tyre të mahnisin, e kur të flasin fjalës së tyre i vë veshin. Po ata janë si trungjet e zgavruar e të mbështetur, e çdo zë e mendojnë se është kundër tyre. Ata janë armiq, pra ruaju prej tyre! Allahu i vraftë, si shmangen nga e vërteta!
E kur iu thuhet: “Ejani tek i Dërguari i Allahut që ai të kërkojë prej Tij falje për ju”, ata tundin kokat e tyre dhe i sheh se si ta kthejnë shpinën, duke e mbajtur veten të madh.
Sa u përket atyre është krejt njësoj: si kërkove për ta falje, si nuk kërkove për ta falje (nga Zoti), sepse Allahu kurrsesi nuk do t’i falë, dhe është e sigurt se Allahu nuk ia ofron udhëzimin popullit arrogant.
Ata janë që iu thonë (vendasve të Medines): “Mos iu jepni atyre që janë me të Dërguarin e Allahut (muhaxhirëve), ashtu që të shpërndahen! Po, të Allahut janë pasuritë (depot) e qiejve e të tokës, por hipokritët nuk janë duke kuptuar”.
Ata thonë: “Nëse do të kthehemi (prej luftës me Beni Mustalikët) në Medine, ai më i forti patjetër prej aty ka për ta përzënë atë më të dobëtin!” (ashtu thanë) Ndërsa e tërë krenaria i takon Allahut, të Dërguarit të Tij dhe besimtarëve, por hipokritët këtë nuk e dinë.[385]
[385] Hipokritët i thoshin Pejgamberit, se e pranojmë që je i Dërguari i Allahut. Këtë e thoshin vetëm me gojë sa për t’i mashtruar besimtarët, kinse edhe ata ishin muslimanë, dhe ashtu e mbronin veten dhe pasurinë e tyre me betime të rrejshme, por Zoti i Madhëruar iu tha, se nuk ka nevojë për ju të dëshmoni, se Muhamedi është Pejgamber, mjafton që Zoti vetë ka dëshmuar për këtë dhe dëshmon për munafikët, se janë duke gënjyer.
Disa hipokritë ishin të pashëm, të zhvilluar fizikisht, madje edhe oratorë të mirë që ta kishte ënda t’i shikoje, por ishin aq të dobët shpirtërisht, saqë çdo ngjarje e mendonin se ishte kundër tyre; pra, ishin si trungje të prishur e të mbështetur për muri.
Disa besimtarë që ishin të afërt me ta nga gjaku hipokritëve iu thoshin: “Shkoni te Pejgamberi e kërkoni prej tij, që t’i lutet Zotit për ju dhe ejani në rrugë; mirëpo ata sillnin kokat në shenjë mohimi e fodullëku dhe ktheheshin. Por zemrat e tyre ishin të ngurosura, prandaj edhe sikur të lutej Pejgamberi për ta, ata nuk do të mund të vinin në rrugën e drejtë, meqë zemërprishurit nuk i fal Allahu.
Një farë Abdullah ibni Ubej ibn Seluli, udhëheqës i hipokritëve iu thoshte ensarëve
-vendasve të Medinës mos i ndihmoni muhaxhirët, që janë pranë Muhamedit a.s., në mënyrë që të largohen prej tij e ai të mbetet vetë. Kah kthehen prej luftës me Beni Mustalikët afër një uji, ngatërrohet një ensar me një muhaxhir, zgjohet ndjenja e urrejtjes etnike dhe gati ngatërrohet e tërë ushtria e Muhamedit a.s., por ai me aftësinë e vet humane arrin shpejt ta shuajë atë grindje. Ibni Seluli e shfrytëzon rastin dhe iu thotë të vetëve, a shihni çka bëjnë këta, është e vërtetë fjala e të parëve: “Nëse e ushqen mirë qenin, ai të han ty”. Me këtë aludon për muhaxhirët, e mandej thotë: “Sa të kthehemi në Medinë, se krenari - mendon për veten - ka për ta përzënë të dobëtin -mendon për Pejgamberin a.s.”. Thënien e tij e dëgjojnë muslimanët dhe i tregojnë Pejgamberit. I biri i Ibni Selulit ishte një musliman shumë i sinqertë, i cili kur dëgjon se çka ka thënë i ati i tij, me shpatë të hapur zë pritë në dyert e Medinës. Andej kalojnë njerëzit, por kur vjen babai i tij ai i thotë: “Pasha Allahun kurrë nuk ke për të hyrë në Medinë, derisa të mos thuash: “I Dërguari i Allahut është ai më krenari”, e ti për vete të thuash: “Unë jam më i dobëti”. Ai tha ashtu si e urdhëroi i biri. Djali shkoi te Pejgamberi e i tha: “O i Dërguari i Zotit, kam dëgjuar se do ta vrasësh babain tim. Nëse ke vendosur ashtu, më thuaj mua se unë ta sjell kokën e tij”. Pejgamberi i tha: “Jo, do të sillemi butë e mirë me të derisa të jetë me ne”. E ky ishte shkak i shpallies së kësaj sureje.
O ju që besuat, as pasuria juaj, e as fëmijët tuaj të mos iu shmangin prej adhurimit të Allahut, e kush bën ashtu të tillët janë mu ata të humburit.
Dhe jepni nga ajo që Ne iu kemi dhënë juve, para se ndonjërit prej jush t’i vijë vdekja, e atëherë të thotë: “O Zoti im, përse nuk më shtyve edhe pak afatin (e vdekjes), që të jepja lëmoshë e të bëhesha prej të mirëve!”
Po, Allahu kurrsesi askënd nuk e shtyn për më vonë, kur atij t’i vijë afati i vet. Allahu hollësisht është i Njohur me atë që ju punoni.[386]
[386] Megjithatë kërkesa që në momentin e vdekjes njeriu të kthehet edhe një herë në këtë jetë për të punuar punë të mira, është praktikë e atyre që nuk besuan, ka gjasa që edhe ata që nuk e dhanë zeqatin, nuk e bënë haxhin dhe nuk i zbatuan detyrimet do ta dëshironin një gjë të tillë. Allahu a’ëlemu!
Me ndihmën e Zotit përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures El Munafikun.
64. SURETUT - TEGABUN
E zbritur në Medine, pas sures Et Tahrim, ajete: 18
Edhe pse kjo sure është shpallur në Medine, dhe natyrisht suret e shpallura aty shqyrtojnë më tepër çështjet e sheriatit islam, në këtë sure mbretëron një farë atmosfere, si në suret e Shpallura në Mekë, në të cilat më tepër shtrohen çështjet e bazave të besimit islam.
Pasi i bëhet një vështrim madhërisë së Fuqiplotit parashtrohet pozita e njeriut, që e beson Zotin dhe e atij që e mohon atë, dhe sillen disa shembuj të popujve e të pejgamberëve që kanë qenë më herët.
Bëhet betimi se ringjallja eshtë gjë e vërtetë e pamohueshme, e pranuan apo nuk e pranuan idhujtarët. Quhet: “Suretu Et Tegabun”, - që është një nga emrat e Ditës së Gjykimit dhe e ka domethënien: mashtrimi, të mashtruarit, të dështuarit.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Vetëm Allahut i shprehin madhërinë e lartësimin çka ka në qiej dhe çka ka në tokë, dhe se vetëm i Tij është i tërë pushteti dhe vetëm Atij i takon falënderimi, e Ai është i Gjithëfuqishëm për çdo send.
Ai është, që ju krijoi juve, e nga ju ka mohues dhe ka besimtarë. Allahu e sheh shumë mirë atë që punoni.
Ai krijoi qiejt dhe tokën me urtësi të përsosur dhe Ai juve iu dha formën, e formën tuaj e bëri të bukur dhe vetëm tek Ai është e ardhmja.
Ai e di ç’ka në qiej e në tokë, e di atë që fshihni dhe atë që e shfaqni haptazi, sepse Allahu di edhe atë që mbajnë në zemrat.
A nuk ju erdhi lajmi i atyre, që ishin më parë e nuk besuan, ndaj edhe e përjetuan barrën e rëndë të punës së vet, dhe ata kanë një dënim të idhët.
Atë (dënim e marrin) për shkak se atyre iu vinin të dërguarit e vet me argumente të qarta, e ata thoshin: “A njeriu i thjeshtë do të na udhëzojë neve?” Dhe ashtu nuk besuan dhe u zmbrapsën, po Allahu nuk ka nevojë për ta; Allahu është i Begatshëm, i Lavdishëm.
Ata që nuk besuan, menduan se kurrsesi nuk do të ringjallen. Thuaj: “Po, për Zotin tim, patjetër do të ringjalleni dhe do të njiheni me atë që keni punuar, e ajo për Allahun është e lehtë!”
Atëherë pra, besojeni Allahun, të Dërguarin e Tij dhe dritën që e zbritëm Ne. Allahu është i Njohur për atë që veproni.
Ditën e Kijametit, kur Ai ju tubon juve, ajo është Ditë e Mashtrimit (Ditën e Kijametit do të duket se kush është mashtruar). Kush beson Allahun dhe bën vepra të mira, Ai ia shlyen të këqijat e tij dhe atë e fut në xhenete, nëpër të cilët rrjedhin lumenj; aty do të jenë përgjithmonë, e ai është shpëtimi i madh.
E ata që nuk besuan dhe përgënjeshtruan argumentet Tona, të tillët janë banorë të zjarrit; aty do të jenë përgjithmonë, e ai është përfundim i keq.[387]
[387] Allahu i Plotfuqishëm, të cilit i lutet çdo qenie dhe gjësend është Ai, që e krijoi njeriun dhe i dha formën më të bukur. Nëse thuhet se ndonjë njeri nuk është i bukur, ajo ka të bëjë me krahasimin e tij me dikë që është më i bukur, por në realitet edhe ai është më i bukuri i krijesave të tjera. Me gjithë faktin se Zoti e krijoi njeriun të bukur shumica e njerëzve janë jomirënjohës e mohues, seç janë besimtarë; prandaj edhe në ajetin në fjalë përmenden më parë jobesimtarët.
Dija e Allahut përfshin çdo send, edhe atë që njeriu e fsheh, por edhe atë që e ka në zemër.
Besimi në ringjallje është shumë me rëndësi, prandaj urdhërohet Pejgamberi a.s., që të betohet për vërtetësinë e saj, në mënyrë që njerëzit ta besojnë Zotin, Pejgamberin, Kuranin, sepse për çdo vepër, e vogël qoftë ose e madhe, njerëzit do të njihen për të në Ditën e Kijametit.
Tegabun është një nga emrat e Ditës së Kijametit, nga vetë përbërja e këtij infinitivi kuptohet një farë ndërsjellje mes njerëzve, si në marrëdhënie, në shitblerje etj., njëri fiton e tjetri humb, njëri mashtrohet e tjetri jo. Këtu është fjala, se në Ditën e Gjykimit do të dalë në shesh, se kush është mashtruar, kuptohet ai që e shiti Ahiretin e përjetshëm për pak kohë të kësaj dynjaje.
Çfarëdo e keqe që ndodh (godet), nuk mund të jetë ndryshe, vetëm sipas caktimit të Allahut, e kush i beson Allahut, Ai ia udhëzon zemrën e tij; Allahu është i Gjithëdijshëm për çdo send.
Pra, respektojeni Allahun dhe respektojeni të Dërguarin, po nëse nuk respektoni, atëherë detyrë e të dërguarit tonë është vetëm kumtimi i qartë.
Allahu është Ai, që pos Tij nuk ka të adhuruar të vërtetë, prandaj vetëm Allahut le t’i mbështeten besimtarët.
O ju që besuat, vërtet disa nga bashkëshortet tuaja dhe nga fëmijët tuaj janë armiq tuaj, prandaj kini kujdes ndaj tyre, e nëse nuk merrni masa, nuk ua vini veshin dhe i falni, ta dini se edhe Allahu është Mëkatfalës, Mëshirues i madh.
S’ka dyshim, se pasuria juaj dhe fëmijët tuaj janë vetëm sprovë, ndërsa ajo që është tek Allahu është shpërblim i madh.
Prandaj, sa të keni mundësi ruajuni prej dënimit të Allahut, dëgjoni, respektoni dhe jepni për të mirën tuaj, e kush i ruhet lakmisë së vetvetes, të tillët janë të shpëtuarit.
Nëse Allahut i huazoni diçka të mirë Ai juve ua shumëfishon atë dhe ju fal; Allahu është shumë Mirënjohës, shumë i Butë.
Është i Gjithëdijshmi i të fshehtës e i të dukshmes, është Ngadhënjyesi, i Urti.[388]
[388] Disa besimtarë në Meke nuk arritën të shpërngulen me kohë në Medinë, për shkak të grave e fëmijëve të vet, por kur erdhën më vonë i panë ata që ishin shpërngulur më herët, se si ishin pajisur me njohuri e dashuri të fesë, prandaj u demoralizuan dhe gati sa nuk i lëshuan gratë, dhe sa nuk i përzunë fëmijët. Kurani iu tha t’ua falin gabimin, se edhe Allahu fal shumë, por duhet ditur se çdo gjë e kësaj jete është një lloj sprove, prandaj nuk duhet mashtruar pas saj e të lihet adhurimi ndaj Allahut.
Zoti urdhëron të përpiqemi e të angazhohemi me adhurim ndaj Tij, aq sa kemi mundësi, e të mos e ngarkojmë veten me çka nuk kemi mundësi. Kjo ka të bëjë me veprat e mira, por kur është fjala për punët që janë të ndaluara, kemi hadithin e Pejgamberit a.s.: “Kur t’ju urdhëroj për diçka, kryejeni sa të mundeni, e kur t’ju ndaloj nga diçka, largohuni krejtësisht prej saj!” (shejhajn) Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Tegabun. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
65. SURETUT - TALAKË
E zbritur në Medine, pas sures Insan, ajete: 12
Kjo sure e shpallur në Medinë shtron disa çështje të sheriatit si:
- mënyra e lëshimit të gruas sipas rregullit më të përshtatshëm;
- lëshimi i gruas, ndonëse e lejuar nga Allahu, është një prej punëve të lejuara, por më e përbuzura;
- lëshimi duhet të bëhet kur gruaja është në kohën e pastërtisë së saj;
- afatit të caktuar për pritje duhet përmbajtur saktësisht,
- llojet e afatit për pritje.
Quhet: “Suretu Et Talak” - kaptina e shkurorëzimit.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
O ti pejgamber, kur t’i lëshoni gratë, lëshoni ato në vigjilje të fillimit të pritjes së tyre (në kohën e pastërtisë së tyre) dhe kohën e pritjes mbajeni mend mirë, e kini frikë Allahut, Zotit tuaj, dhe mos i nxirrni ato prej shtëpive të tyre, e edhe ato të mos dalin ndryshe vetëm nëse bëjnë ndonjë vepër të keqe të vërtetuar. Këto janë dispozitat e Allahut, e kush del jashtë dispozitave të Allahut, ai e ka dëmtuar vetveten. Ti nuk e di, Allahu pas asaj mund të të japë diçka rishtazi.
E kur t’i afrohen ato mbarimit të afatit të tyre, atëherë ose mbani (i ktheni në jetën bashkëshortore) si duhet, ose ndahuni prej tyre si është e udhës, e këtë do ta dëshmojnë dy dëshmitarë të drejtë nga mesi juaj dhe dëshminë zbatojeni për hir të Allahut. Kështu këshillohet ai që i beson Allahut dhe Ditës së Fundit, e kush iu përmbahet dispozitave të Allahut, atij Ai i hap rrugë,
dhe e furnizon atë prej nga nuk e kujton fare. Kush i mbështetet Allahut, Ai i mjafton atij, Allahu realizon dëshirën e vet dhe Allahu çdo gjëje ia ka caktuar kohën (afatin).
E ato nga gratë tuaja, të cilave iu është ndërprerë cikli mujor (menstruacioni); nëse nuk e keni ditur koha e pritjes së tyre është tre muaj, e ashtu edhe ato që ende nuk kanë pasur menstruacione. Ndërkaq për shtatzënat afati i pritjes së tyre është derisa të lindin. E kush i frikësohet Allahut, Ai atij ia lehtëson punën.
Ky është vendim i Allahut, që ua zbriti juve, e kush e ka frikë Allahun, Ai atij ia shlyen të këqijat dhe ia shton shpërblimin.
Ato (gratë e lëshuara), sipas mundësisë suaj i vendosni në ndonjë vend ku banoni ju, e mos i ngushtoni ato për t’i detyruar (të dalin). Në qoftë se ato janë shtatzëna, atëherë furnizoni ato derisa ta heqin barrën e tyre, e nëse ato iu japin gji fëmijëve tuaj, atëherë jepuani atyre shpërblimin që u takon, dhe kini mirëkuptim në mes jush ashtu si duhet, e në qoftë se hasni në vështirësi ndër vete, atëherë le të kërkojë për të gjidhënëse tjetër.
Ai që është i pasur, le të shpenzojë sipas mundësisë së vet, e ai që është ngushtë nga pasuria, le të japë nga ajo që i ka dhënë Allahu, e Allahu nuk ngarkon askënd, vetëm aq sa i ka dhënë; mirëpo pas vështirësisë Allahu sjell çlirim (begati).[389]
[389] Sipas Buhariut shkak i shpalljes së kësaj pjese të Kuranit ishte Abdullah bin Omeri, i cili e kishte lëshuar gruan e vet, duke qenë ajo me hajz (me menstruacion), e kur Omeri ia përmendi Pejgamberit rastin i erdhi keq Pejgamberit a.s. dhe urdhëroi ta rikthejë gruan dhe ta mbajë deri sa të pastrohet... Lëshimi i gruas, edhe pse është i lejuar është i përbuzur, por në rastet e domosdoshme është zgjidhja më e mirë.
Lëshimi i gruas duhet të bëhet pasi ajo t’i kryejë menstruacionet, duke mos pasur më kontakt me të, në mënyrë që të mos i zgjatet asaj pritja. Ky lloj lëshimi është "talakur rexhati" - lëshim një herë, sipas të cilit ka të drejtë ta rikthejë. Gruaja e lëshuar në këtë mënyrë duhet të qëndrojë në shtëpi të burrit deri sa t'i kalojë afati. Ajo nuk ka të drejtë të dalë prej shtëpisë së burrit, vetëm nëse ka bërë ndonjë punë të keqe e duhet të dalë për ndonjë gjykim, ose nëse fyen familjen e burrit me fjalë të rënda. Zgjatja e afatit të lëshimit, respektivisht të pritjes për tri pastrime ka si qëllim mundësinë e rikthyerjes pas pendimit eventual gjatë asaj kohe. Gruaja që i afrohet afatit të caktuar të pritjes, duhet ose të rikthehet në mënyrë të sinqertë, ose të largohet ashtu si i ka hije për të dy palët. Si lëshimin, ashtu edhe rikthimin duhet ta dëshmojnë dy vetë të drejtë. Gruaja e shtyrë në moshë, së cilës iu ka ndërprerë hajzi dhe gruaja e re që ende nuk ka pasur hajz, në rast të lëshimit të tyre afati i pritjes së tyre është tre muaj.
Gruaja që është me barrë, afati i pritjes së saj është derisa të lindë, si ajo e lëshuara, si ajo që i vdes burri. Gruaja e lëshuar, nëse dëshiron i jep gji fëmijës, por burri është i obliguar ta paguajë sipas marrëveshjes. Shpenzimet, që duhet t’i paguajë burri gjatë kohës kur gruaja është duke pritur skadimin e afatit të caktuar, ose për atë që i jep gji fëmijës, nuk janë të caktuara në mënyrë definitive dhe varen nga mundësia materiale e burrit, por nuk duhet dëmtuar, as burri, as gruaja për shkak të ndonjë koprracie, pse Allahu begaton pa masë.
Sa shumë banorë të fshatrave, që ishin kryeneçë ndaj urdhrit të Zotit të vet dhe ndaj të dërguarve të Tij, Ne i kemi shpërblyer me një llogari të ashpër, i kemi ndëshkuar me një dënim të papërshkrueshëm.
Dhe ata e përjetuan barrën e rëndë të punës së vet, kështu që fundi i çështjes së tyre ishte dështimi.
Allahu iu ka përgatitur dënim të rëndë atyre, pra, kini frikë Allahun, o ju të zotët e mendjes. E ju që keni besuar, Allahu ua zbriti juve shpalljen (Kuranin).
Të dërguarin që ua lexon ajetet e qarta të Allahut për t’i nxjerrë ata që besuan dhe bënë vepra të mira prej errësirave në dritë. Kush i beson Allahut dhe bën vepra të mira, Ai e shpie atë në xhenete nëpër të cilët rrjedhin lumenj; aty do të jenë gjithmonë e kurrë pakëputur. Allahu i ka dhënë atij furnizim të mirë.
Allahu është Ai, që krijoi shtatë palë qiej dhe prej tokës aq sa ata; në to zbatohet vendimi i Tij për ta ditur ju, se Allahu ka fuqi për çdo send, dhe që me të vërtetë Allahu ka përfshirë çdo send me dijen e vet.[390]
[390] Shumë popuj të mëparshëm nuk i respektuan dispozitat e Zotit dhe ashtu vepruan nga kryeneçësia, prandaj përjetuan mundime dhe ndëshkime të papërshkrueshme, e sipas meritës së tyre. Besimtarët, të cilëve Allahu iu dhuroi shpalljen, Kuranin, iu dërgoi Pejgamberin, Muhamedin a.s., duhet të ruhen e të zbatojnë dispozitat e Allahut, fuqia e të cilit është e pakufishme, i krijoi shtatë qiej e shtatë toka.
Për qiejt që janë shtatë nuk ka kundërthënie, e për sa i përket tokës ka kundërthënie. Thuhet se janë shtatë toka sipas theksimit të ajetit dhe sipas hadithit të vërtetë: “Kush grabit sa një pëllëmbë tokë, ka për t’ju varë në qafë nga shtatë tokat!” E, thuhet se ngjashmëria e përmendur ka të bëjë me mënyrën e krijimit e jo me palët e qiejve?!
Me ndihmën e Zotit, mori fund përkthimi dhe komentimi i sures “Talakë”. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
66. SURETUT - TAHRIM
E zbritur në Medine, pas sures El Huxhurat, ajete: 12
Kjo sure shqyrton çështjet, që kanë të bëjnë me familjen e Pejgamberit a.s., me bashkëshortet e tij të ndershme, dhe shërben si shembull se si duhet themeluar familja muslimane me një program të përsosur e fatlum.
Në fillim të sures i bëhet një thirrje Pejgamberit a.s., e permes tij edhe besimtarëve se nuk duhet ndaluar vetes gjërat e lejuara, për hir të ndonjë pajtueshmërie të dikujt tjetër. Mandej i bëhet një vështrim çështjes së zbulimit të sekreteve të bashkëshortëve dhe rrezikut që mund të pasojë. U bëhet një vërejtje shumë e ashpër grave të Pejgamberit a.s., për arsye se ato biseduan rreth një komoditeti e luksi më të mirë në jetën e kësaj bote. Në fund jepen dy shembuj: shembulli i gruas jobesimtare nën kujdesin e burrit të mirë besimtar dhe shembulli i gruas besimtare nën sundimin e burrit kriminel e jobesimtar, me çka bën të ditur, se përveç besimit dhe veprave të mira, nuk bën dobi asnjë lidhje tjetër fisnore, gjinore, miqësore etj.
Quhet: “Suretut Tahrim “- kaptina e ndalimit.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
O ti pejgamber (o ti, që të është sjellë kumtesa nga qielli), pse ia ndalon vetes atë që Allahu ta lejoi? A kërkon me të pajtimin e grave të tua? Allahu është Mëkatfalës dhe Mëshirues i madh.
Allahu ua ka përcaktuar juve zgjidhjen e betimeve tuaja; Allahu është Kujdestari juaj; Ai është i Gjithëdijshmi, i Urti.
(Përkujto) kur Pejgamberi ndonjërës prej grave të veta i kumtoi fshehurazi një lajm, e kur ajo tregoi atë (lajm), e Allahu (pejgamberit) i zbuloi atij për të (kallëzimin e lajmit nga ajo grua), ai ia bëri (asaj) me dije një pjesë të tregimit, kurse për pjesën tjetër heshti. E kur ai (pejgamberi) e njoftoi atë (gruan) me atë (që i kishte treguar), ajo tha: “E kush ta tregoi ty këtë?” Ai tha: “Më tregoi i Gjithëdijshmi, Njohësi i të fshehtave!”
Nëse ju të dyja pendoheni tek Allahu (është më mirë për ju), sepse zemrat tuaja tanimë kanë rrëshqitur, e nëse bashkëveproni kundër tij, ta dini se Allahu është Ai mbrojtës i tij, si dhe Xhibrili dhe besimtarët e ndershëm; e kur është kështu, edhe engjëjt i dalin në ndihmë.[391]
[391] Rreth shkakut të shpalljes së kësaj sureje nuk ekziston ndonjë pajtim i plotë ndërmjet mufesirinëve dhe muhadithinëve. Si duket, Pejgamberi a.s. ia ndaloi vetes ndonjë nga robëreshat për hir të qetësimit të grave të veta. Gruaja të cilën Muhamedi e njoftoi me diçka fshehurazi, në mënyrë që ajo çështje të mos publikohej thuhet se ishte Hafsaja. Mirëpo ajo nuk e ruajti sekretin i tregoi Aishes. Zoti i Madhëruar e njoftoi Pejgamberin për lëshimet e Hafsasë dhe ai ia përmendi asaj disa fjalë, që i kishte thënë ajo, e disa nuk ia përmendi fare. Ajo u habit se si ka mundur të dijë Pejgamberi, se ç’ka thënë ajo, prandaj i bëri pyetjen atij: “Kush të lajmëroi?”
Duhet kuptuar, se ky nuk është ndonjë qortim i rreptë ndaj Pejgamberit, pse vetë thirrja e Zotit me një epitet të lartë për Muhamedin: Ja ejuhen nebijju..., është një fakt bindës se autoriteti i Muhamedit a.s. është më i larti, prandaj Zoti asnjëherë nuk e thirri me emër sikurse i thërret pejgamberët e tjerë: O Nuh, o Ibrahim, o Musa, o Isa etj., por gjithnjë me ndonjë atribut si: ja ejuher rresul, ja ejuhel mudethir, muzemmil etj. Me këtë Muhamedi a.s. këshillohet, se nuk duhet ta ngushtojë veten, nuk duhet ta ngarkojë veten për të ruajtur kënaqësitë e grave, pse ndihmës i tij është Allahu, është Xhibrili, janë besimtarët, pastaj janë të gjithë engjëjt, e nuk ka nevojë për askënd tjetër.
Përmbledhjet e haditheve, edhe komentet e Kuranit kanë dhënë sqarime rreth ngjarjes përse shpallet kjo sure, prandaj të interesuarit mund të orientohen në ato.
Nëse ai iu ka lëshuar juve, është detyrë e Zotit të tij t’i bëjë atij zëvendësim me gra edhe më të mira se ju: muslimane, besimtare, respektuese, penduese, adhuruese, emigruese, që kanë qenë të martuara ose virgjëresha.
O ju që besuat, ruajeni veten dhe familjen tuaj prej një zjarri, lëndë djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët. Atë (zjarrin) e mbikëqyrin engjëjt e rreptë e të ashpër, që nuk e kundërshtojnë Allahun për asgjë që Ai i urdhëron, dhe punojnë atë që janë të urdhëruar.
O ju, që mohuat, sot mos u arsyetoni; ju shpërbleheni vetëm për atë që keni vepruar.
O ju, që keni besuar, pendohuni tek Allahu me një pendim të sinqertë, në mënyrë që Zoti juaj t'i largojë prej jush të këqijat, t'ju shpie në xhenete nën të cilët rrjedhin lumenj ditën kur Allahu nuk e turpëron Pejgamberin, e së bashku me të, as ata që kanë besuar. Drita e tyre ndriçon para tyre dhe në të djathtë të tyre, e ata thonë: “Zoti ynë, vazhdona dritën tonë, falna neve. Vërtet, Ti je i Plotfuqishëm për çdo send”.
O ti Pejgamber, lufto jobesimtarët e hipokritët dhe qëndro ashpër kundër tyre; vendi i tyre është xhehenemi, që është një vend i shëmtuar!
Atyre që mohuan Allahu ua sjell shembull gruan e Nuhut dhe gruan e Lutit. Ato të dyja ishin në kurorë të dy robërve të mirë nga robërit tanë, por ato të dyja i tradhtuan (në fe) ata të dy dhe këta të dy nuk mund t’i mbrojnë ato fare tek Allahu, e atyre dyjave u thuhet: “Hyni të dyja në zjarr së bashku me ata që hyjnë!”
E atyre që besuan, Allahu ua solli shembull gruan e faraonit kur ajo tha: “Zoti im, më bëj një vend pranë mëshirës sate në xhenet, dhe më shpëto prej faraonit e brutalitetit të tij, dhe më shpëto prej popullit mizor!”
Edhe Merjemen, të bijën e Imranit, që e ruajti nderin e vet, e Ne prej anës sonë i frymëzuam një shpirt, e ajo i besoi fjalët e Zotit të saj, dhe librat e Tij dhe ishte e devotshme.[392]
[392] Njeriu është i obliguar ta ruajë veten dhe familjen e vet prej atyre punëve, që janë të dëmshme dhe që janë shkak i dënimit me zjarr. Zjarri i xhehenemit është shumë më i fortë, se ky i dynjasë, madje zebanijët, roja e tij është shumë e ashpër edhe e pamëshirë. Arsyetimi në atë botë nuk merret parasysh.
Pendimi i sinqertë është: largimi prej asaj pune të keqe, keqardhja për punën e bërë të keqe dhe vendosmëria për të mos e përsëritur atë. Një grua e Nuhut, si dhe ajo e Lutit nuk ishin besimtare.
Edhe pse qenë gra të pejgamberëve kjo nuk do t’iu bëjë kurrfarë dobie; ato do të jenë në xhehenem, sepse asnjë lidhje tjetër, pos besimit, nuk do të merret parasysh. Gruaja e faraonit, Asija, edhe pse ishte nën faraonin arrogant ajo do të jetë e shpëtuar në xhenet, ashtu si Merjemja e ndershme.
Me ndihmën e Zotit, mori fund përkthimi dhe komentimi i sures Tahrim. I lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
67. SURETUL - MULK
E zbritur në Meke, pas sures Et Tur, ajete: 30
Edhe kjo sure e shpallur në Meke rrah çështjet më themelore të besimit.
Në fillim të sures besimtarët udhëzohen se si duhet madhëruar Allahun, që i tërë pushteti në gjithësi është vetëm në Duar të Tij, që vetëm Ai jep jetë, sjell vdekje dhe ringjall. Krijimi i shtatë qiejve përmendet si argument i fuqisë së pakufishme të Zotit Krijues.Kohë pas kohe përshkruhen disa momente të gjendjes së kriminelëve, kur ata do ta shohin dhe do t’i afrohen xhehenemit të tmerrshëm. Atyre që përgënjeshtruan Pejgamberin a.s. iu tërhiqet vërejtja për ndëshkimin, që do t'i kapë në këtë jetë, edhe pse ata ishin duke e pritur vdekjen e Pejgamberit. Quhet: “Suretul Mulki” - kaptina e sundimit, sepse përmendet që i gjithë sundimi i takon vetëm Zotit.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
I Madhëruar është Ai, që në Dorën e Tij është i tërë sundimi dhe Ai është i Plotfuqishëm për çdo send.
Ai është që krijoi vdekjen dhe jetën për t'ju provuar, se cili prej jush është më vepërmirë. Ai është Ngadhënjyesi, Mëkatfalësi.
Ai është që krijoi shtatë qiej palë mbi palë. Në krijimin e të Gjithëmëshirshmit nuk mund të shohësh ndonjë kontrast, prandaj drejto shikimin se a sheh ndonjë çarje?
Mandej herë pas here drejto shikimin, e shikimi do të kthehet te ti i përulur dhe i molisur.
Ne qiellin më të afërt e kemi zbukuruar me kandila (yje ndriçues) dhe ata i kemi bërë gjuajtës kundër djajve, të cilëve iu kemi përgatitur dënim me zjarr shumë të madh.
Dënimi në xhehenem është edhe për ata, që nuk i besuan Zotit të tyre; sa vend i keq është ai!
Kur të hidhen në të ata do t’ia dëgjojnë atij ushtimën e ai vlon.
Nga zemërimi ai gati copëtohet. Sa herë që hidhet në të ndonjë turmë, roja i pyet: “A nuk ju pat ardhur juve ndonjë pejgamber (qortues)?”
Ata thonë: “Po, gjithsesi na erdhi pejgamberi, por ne e përgënjeshtruam dhe ne i thamë: “Allahu nuk shpalli asgjë, e ju nuk jeni tjetër vetëm se në një humbje të madhe!”
Dhe thonë: “Sikur të kishim dëgjuar dhe pasur mend ne nuk do të ishim ndër banuesit e zjarrit”.
Pra, i pranojnë mëkatet e veta; banuesit e zjarrit qofshin larg mëshirës.
Ata, që pa e parë i frikësohen Zotit të vet, për ta ka falje dhe shpërblim të madh.
E ju, fshiheni ose thuajeni fjalën tuaj haptas; s’ka dyshim se Ai e di çka fshihni në zemrat tuaja.
A nuk e di Ai, që ka krijuar, kur dihet se Ai depërton në thellësi të sekreteve, i njeh hollësitë.[393]
[393] Të mirat e Zotit, që ka në dorë tërë pushtetin janë të pakufishme.
Ai është që sajoi vdekjen dhe jetën. Vdekja përmendet para jetës, për arsye se është më e trishtueshme dhe prej saj mbledhin mend të tjerët. Përmendet edhe për arsye se etapat e krijimit të njeriut derisa të vijë jeta, që plotësohet me hyrjen e shpirtit në trup janë më të paqarta për njerëz. Vdekja është më konkrete dhe fillon me daljen e shpirtit dhe etapat që zhvillohen në trupin e njeriut derisa të shndërrohet plotësisht në dhe, janë si ato të jetës, por tashti në anën apo drejtimin e kundërt.
Derisa njerëzit janë të krijuar për t’u provuar, se kush është vepërmirë e kush keqbërës vetvetiu kuptohet, se veprat do të shqyrtohen dhe si rezultat do të shpërblehen ose do të ndëshkohen.
Vdekja nuk është shkatërrim i plotë; ajo është shkatërrim i përbërjes trup-shpirt, e shpirti e vazhdon jetën, pra kalon prej një jete në një tjetër. Pejgamberi a.s. ka thënë: “Kur ndonjëri prej jush varroset e përcjellësit fillojnë të kthehen ai e dëgjon krismën e këpucëve”. (Buhariu, Muslimi).
Krijimi i shtatë palë qiejve është vepër e Zotit e vepra e Tij nuk mund të ketë ndonjë të metë. Qeniet dhe sendet, që iu nënshtrohen ligjeve të Zotit pa vullnetin e tyre, nuk mund të ndodhë që t’i thyejnë ligjet, nuk ndodh të shkaktohet ndeshje, vetëm njeriu që pjesërisht është i lirë në punën e vet mund të vijë në kundërshti me urdhrat e Zotit, prandaj shfaqet ndonjë e metë. Yjet që zbukurojnë qiellin janë edhe trupa, që nxjerrin shkëndija zjarri me të cilat i godasin shejtanët dhe mësimet e falltorëve.
Ai është që juve tokën ua bëri të përshtatshme, prandaj ecni nëpër pjesë të saj dhe shfrytëzoni begatitë e Tij, meqë vetëm tek Ai është e ardhmja.
A u garantuat ju prej Atij, që është lart mbi qiell, që të mos ju fundosë (të mos u lëshojë) toka kur të dridhet.
A u garantuat ju prej Atij, që është lart mbi qiell, që të mos lëshojë kundër jush ndonjë stuhi me rrebesh gurësh. E pra, do ta kuptoni se si është ndëshkimi Im!
Edhe ata që ishin para tyre përgënjeshtruan, por çfarë ishte dënimi Im?!...
A nuk i shikuan ata shpezët përmbi ta krahëhapur dhe kur krahët i palojnë ato nuk i mban kush në ajër pos të Gjithëmëshirshmit. Ai është që çdo send e sheh dhe e di.
Kush është ajo ushtri juaja, që do t'ju ndihmojë, pos të Gjithëmëshirshmit? Është e vërtetë, se jobesimtarët gjenden në një mashtrim të madh.
Kush është ai që ju ushqen, po qe se Ai ua ndërpret furnizimin e vet? Jo, askush, por ata vazhdojnë me arrogancë e kundërvënie.
A është më i udhëzuar ai që ecën i përmbysur me fytyrë në tokë, apo ai që ecën në pozicion qëndrues rrugës së drejtë?
Thuaj: “Ai është që ju krijoi, ua dhuroi të dëgjuarit, të parit dhe mendjen, kurse pak po e falënderoni”.
Thuaj: “Ai është që ju krijoi e ju shumoi në tokë dhe vetëm tek Ai do të tuboheni!”
E ata po thonë: “Kur do të sendërtohet ky premtim, po qe se jeni të vërtetë?”
Thuaj: “Atë e di vetëm Allahu, e unë jam vetëm një qortues që ju bëj me dije!”
Kur ta shohin atë (xhehenemin), se po iu afrohet fytyrat e atyre, që nuk besuan iu shëmtohen dhe iu thuhet: “Ky është ai që ju e kërkonit sa më shpejt!”
Thuaj: “Më tregoni pra, nëse Allahu më merr shpirtin mua dhe atyre që janë me mua, ose na mëshiron, kush do t’i mbrojë jobesimtarët prej një dënimi të mundimshëm?”
Thuaj: “Ai është i Gjithëmëshirshmi, Atij i kemi besuar dhe vetëm tek Ai jemi mbështetur, kurse ju do ta kuptoni se kush është njëmend ai i humburi!”
Thuaj: “Më tregoni, nëse uji juaj humbet në thellësi, kush do t’ju sjell ujë mbitokësor (burimor)?”[394]
[394] Në disa nga këto ajete përmenden të mirat e Allahut, të cilat i krijoi për njerëzit, si: tokën që ua bëri të përshtatshme, të begatshme, që të mund të ecin nëpër të gjitha anët e saj dhe të shfrytëzojnë begatitë që i krijoi Allahu dhe ashtu të jetojnë. I frymëzuar prej fjalës së Zotit: "Ecni nëpër viset e saj e kërkoni begati...", Omeri, halifi i dytë kalon pranë një grupi njerëzish, që rrinin ulur dhe iu thotë: "Kush dhe çka jeni?" Ata i thanë: "Jemi të mbështetur në Zotin!"- Ai u tha: "Jo, ju jeni barrë e të tjerëve; i mbështetur është ai që e hedh farën në tokë dhe ia beson Zotit!"
Edhe pse Zoti ua bëri tokën të përshtatshme për jetë e gjallërim, ajo mund të dridhet dhe t’i lëshojë njerëzit, madje ka mundësi, që edhe nga qielli të lëshohet ndonjë furtunë e të bëjë shkatërrime. Prej këtyre njerëzit nuk janë të garantuar, por këto janë masa ndëshkuese për kokëfortit, prandaj duhet të kërkojmë mbrojtje prej Zotit.
Njeriu, i cili nuk vështron kohë pas kohe me vëmendje të gjitha dukuritë në ekzistencë, dhe të cilat dokumentojnë fuqinë e pakufishme të Zotit Krijues, e pastaj nuk bindet në udhëzimet, që Ai ia shpalli njerëzve; ky është si një i verbër, që nuk e sheh rrugën, e përulet sa andej e sa këndej, rrëzohet përmbys me fytyrë dhe kurrë nuk mund të arrijë qëllimin e duhur. Idhujtarët mendonin se me vdekjen e Pejgamberit a.s. do të dobësohej besimi islam e do të forcohej idhujtaria. Kurani thotë, se edhe nëse vdes Pejgamberi dhe vdesin besimtarët, ju nuk keni ndonjë dobi, pse ju kurrsesi nuk do të mund t’i shpëtoni dënimit të tmerrshëm e të ashpër, të cilin ua ka caktuar Zoti. Muhamedi a.s. e së bashku me të edhe besimtarët i besuan Zotit të tyre Mëshirues, dhe vetëm Atij iu mbështetën, e Ai i shpëton ata, edhe të gjallë, edhe të vdekur, edhe pas ringjalljes.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Mulk. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
68. SURETUL - KALEM
E zbritur në Meke, pas sures El Alakë, ajete: 52
Sureja Kalem, e zbritur në Meke shqyrton bazat e ideologjisë së besimit islam, prandaj parashtron çështjen e të dërguarit dhe dyshimet e jobesimtarëve mekas rreth mundshmërisë së shpalljes prej një Zoti.
U sjell shembull idhujtarëve mekas, të cilët e përbuzën të mirën më të madhe e të lavdishme, Muhamedin dhe Kuranin, si shembullin e atyre pronarëve të kopshtit, të cilët përbuzën të mirat e Zotit, dhe kopshti i tyre u shkatërrua në tërësi.
Përshkruan edhe gjendjet e tmerrshme të Ditës së Kijametit dhe pozitën e kriminelëve.
Në fund Pejgamberi a.s. urdhërohet të jetë i durueshëm ndaj mundimeve, që ia sjellin idhujtarët, të mos ngutet sikundër u ngut Junusi.
Quhet: “Suretul Kalemi” - kaptina e pendës. Në ajetin e parë përmendet penda.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Nun, betohem në pendën dhe në atë çka shkruajnë!
Ti, me dhuratën (pejgamber) e Zotit tënd, nuk je i çmendur!
Dhe se ti, pa dyshim do të kesh shpërblim të pandërprerë!
Vërtet, ti je në një shkallë të lartë të moralit!
Më vonë ti do të shohish, e edhe ata do të shohin,
se cili prej jush është i çmendur?
S’ka dyshim, se Zoti yt është Ai që e di më së miri, se kush është ai, që ka humbur prej rrugës së Tij dhe Ai e di më së miri për të udhëzuarit.
Prandaj ti mos u pajto me përgënjeshtruesit!
Ata kanë dëshirë, që ti të bësh lajka, e që edhe ata të bëjnë lajka.
Mos e respekto askënd, që betohet shumë dhe është i poshtër!
Që është përgojues e bart fjalën ndër njerëz,
shumë koprrac ndaj rrugës së mbarë, i pafrenueshëm, mëkatar,
që është shumë i vrazhdë, më në fund edhe kopil (nuk i dihet baba).
(mos e respekto) Vetëm pse ka pasuri e djem!
Kur atij i lexohen ajetet Tona ai thotë: “Legjenda të të parëve!”
Ne do ta damkosim atë në turi (në hundë).
Ne i sprovuam ata (mekasit) sikurse i kemi pas sprovuar pronarët e kopshtit. Kur u betuan, se do ta vjelin atë herët në agim,
e nuk thanë (kur u betuan): “Në dashtë Allahu - insha Allahu!”
E sa qenë ata fjetur atë (kopshtin) e goditi një bela nga Zoti yt.
Dhe ai u bë si të ishte i vjelur.
Ata në mëngjes thërritnin njëri-tjetrin:
Ngrihuni herët te prodhimet tuaja, nëse doni t’i vilni!
Dhe ata vajtën duke pëshpëritur në mes vete (të mos i dëgjojë kush),
të mos lejojnë të afrohet sot në të asnjë i varfër.
Dhe vazhduan herët në atë qëllimin e përcaktuar të tyre.
E kur e panë atë, thanë: “S’ka dyshim, ne kemi humbur (rrugën)”.
Jo (nuk kemi humbur rrugën), por paskemi mbetur pa të!
Ai më i maturi prej tyre tha: “A nuk ju thashë përse nuk e përmendni Zotin?”
Atëherë ata thanë: “I pafajshëm është Zoti ynë, ne ishim të padrejtë”
Dhe u kthyen e po e qortojnë njëri-tjetrin.
Thanë: “Të mjerët ne, vërtet ne ishim jashtë rrugës!”
Shpresohet se Zoti ynë do të na e zëvendësojë me ndonjë edhe më të mirë se ai; ne vetëm tek Zoti ynë mbajmë shpresën.
Ja, kështu do të jetë dënimi (i mekasve), ndërsa dënimi i botës tjetër do të jetë shumë më i ashpër, sikur të jenë që e kuptojnë.[395]
[395] “Nun” është njëra prej shkronjave të alfabetit arab; mbetet e papërkthyer, si edhe shkronjat e tjera në fillim të disa sureve, e mund të jetë shenjë e mrekullisë së Kuranit, sekret i pazbuluar, emër i sures etj.
Madhëria e Zotit betohet në lapsin dhe në rreshtat që shkruhen me të, se Muhamedi
a.s. është i pastër nga ato që ia mveshin idhujtarët. Betimi në lapsin na jep të kuptojmë, se Allahu e dalloi njeriun nga të gjitha krijesat e tjera, duke i mundësuar ta shprehë atë që ka në shpirtin e vet përmes gjuhës dhe shkrimit, dhe se njohja e shkrimit është një prej dhuratave më të mëdha të Zotit, të cilën ia dhuroi njeriut me anën e të cilit do ta arrijë shkallën më të lartë të arsimit e moralit.
Pejgamberi, Muhamedi a.s. ishte i njohur ndër kurejshitët, si njeri me virtyte më të larta të moralit edhe para se të gradohej me pozitën pejgamber; mirëpo kur nisi ta thërrasë atë popull në rrugën e drejtë, ta largojë prej besimeve të kota dhe prej veseve të shëmtuara, të cilat ua kishin zhdukur ndjenjat e moralit njerëzor, ata filluan t’i shpifin gjithçka që iu vinte në gojë. Ata kërkuan prej Muhamedit a.s. të lëshojë pe rreth përshkrimit të zotave të tyre, t’i adhurojë ndonjëherë, e edhe ata do ta adhuronin Zotin e Madhëruar, por Kurani, përveç se e ndalon nga ndonjë kompromis i tillë, e nxit edhe më shumë në kudërshtimin ndaj tyre, duke i numëruar veset e këqija të atij populli, si: njerëz që betohen rrejshëm, përgojues, intrigues, koprracë, zullumqarë, të shfrenuar, të vrazhdë, e mu ata më aktivët kundër Muhamedit a.s. dhe Kuranit janë edhe kopilë. Mendohet se i tillë ishte një farë Ahnes ibni Shurejku, e mendohet për Velidin, ose Esved bin Jeguth-in apo Ebu Xhehlin. Kur të kihet parasysh, se kjo sure u shpall në Mekë dhe paralajmëron, se një armik i tillë do të damkoset në turi - në hundë, e kjo muxhize e Kuranit manifestohet në luftën e Bedrit, kur i shqyhet hunda Velidit, me kopilin e përmendur do të nënkuptohej Velidi.
Zoti i sprovoi me një skamje të rëndë mekasit, pse nuk falënderuan për të mirat që iu dha - Pejgamberin dhe Kuranin - ashtu si i pat sprovuar pronarët e kopshtit të begatshëm. Pronari i kopshtit i thërriste të varfërit ditën kur e vilte kopshtin dhe iu jepte e i nderonte. Pas vdekjes së tij tre djemtë e tij zemërngushtë, vendosin ta vjelin kopshtin herët në mëngjes pa i bërë zë askujt, mirëpo gjatë asaj nate Zoti kishte lëshuar një zjarr, që e kishte bërë shkrumb e hi. Kur arritën herët te kopshti, nuk e njohën dhe menduan, se e kanë humbur rrugën. Pasi u qetësuan pak e kuptuan shkakun, u penduan, por ishte vonë. Këto janë masa ndëshkuese në këtë dynja, e ato në ahiret janë shumë më të mëdha e më të rënda.
Është e sigurt, se për të devotshmit do të ketë te Zoti i tyre kopshte të begatshme.
A do t’i bëjmë kriminelët të barabartë me muslimanët?
Ç’është me ju, si gjykoni ashtu?
A mos keni ndonjë libër, e prej tij mësoni?
E ju do të keni atje çka të dëshironi?
A mos keni ndonjë zotim të fortë prej Nesh, që vazhdon deri në Kijamet, se do ta arrini atë që dëshironi?
Pyeti ata, se cili është prej tyre që ua garanton atë?
Apo ata kanë ortakë (zota) që u garantojnë, pra l e t’i sjellin ortakët e vet, nëse e thonë të vërtetën?
(Përkujto) Ditën kur ashpërsohet çështja deri në kulm (në Kijamet), e ata do të ftohen për të bërë sexhde, po nuk munden.
Shikimet e tyre janë të përulura dhe ata i kaplon poshtërimi, kur dihet se ata kanë qenë të ftuar të bëjnë sexhde sa ishin të shëndoshë (e ata - talleshin).
Pra, më lër Mua dhe ata që e mohojnë këtë Kuran. Ne do t’i afrojmë ata dalëngadalë te dënimi prej nga nuk e presin.
Dhe atyre Unë iu jap afat, sepse ndëshkimi Im është shumë i fortë.
A mos kërkon ti prej tyre shpërblim, e ata janë të ngarkuar me dhëniet?
A mos tek ata është e fshehta (e Lehvi Mahfudhit), e ata prej aty trumbetojnë (se janë të mirë)!
Po ti bëhu i durueshëm ndaj caktimit të Zotit tënd, e mos u bëj si ai i peshkut në kohën kur pat thirrur (Zotin) dhe ishte i mbushur me pikëllim.
Sikur të mos i afrohej atij mëshirë nga Zoti i tij do të hidhej në shkretëtirë i demoralizuar.
Po Zoti i tij, e bëri atë të zgjedhur prej të mirëve.
E ata që nuk besuan gati sa nuk të zhdukin ty me shikimet e tyre, kur e dëgjuan Kuranin, e (nga inati) thanë: “Ai është i marrë!”
Po ai (Kurani) nuk është tjetër vetëm se këshillë për botën (e njerëzve e të xhinëve).[396]
[396] Kur përmend Kurani shpërblimet, që do të kenë besimtarët te Zoti i Madhëruar idhujtarëve iu vjen rëndë, prandaj krenoheshin se edhe në botën tjetër do të gëzojnë të drejta si besimtarët. Jo, Zoti nuk i barazon zullumqarët me besimtarë. Besimtarët zbatuan urdhrat e Zotit në jetën e kësaj bote, prandaj edhe në botën tjetër janë ballëhapur, kurse kriminelëve iu bëhet thirrje ironike, që t’i bëjnë Zotit sexhde në botën tjetër, por ata janë të shtangur si dërrasa, nuk mund të përulen, turpërohen, e ulin kokën, e dinë se kanë mundur të bënin sexhde sa ishin në dynja të lirë e të shëndoshë, por ajo ka kaluar, prandaj mbesin të dëshpëruar. Ndodh që Zoti t’ua vazhdojë për një kohë të mirat edhe atij që është zullumqar, por kur e kap me atë ndëshkimin e vet, nuk e lëshon kurrë më. Vuajtjet në xhehenem janë tepër të shëmtuara, janë tepër të rënda, nuk do të ishte logjike të hidhet njeriu në to, vetëm nëse është tepër i pashpirt, i pamëshirë. E kur është shpirtërisht i prishur dhe ndjek atë rrugë që e çon në xhehenem mundet, që Zoti ta lejojë të futet sa më thellë në krime e punë të këqija, ashtu që ai xhehenem i tmerrshëm të jetë meritë për të tillin, prandaj nuk duhet të habitemi pse ndonjëherë edhe shpirtëkëqijve u shkon puna mirë. Për ngjarjen e Junusit është folur në suren Junus. Me ndihmën e Zotit, mori fund përkthimi dhe komentimi i sures Kalem. Pra, falënderoj Allahun e Madhëruar!
69. SURETUL - HAKKAH
E zbritur në Meke, pas sures El Mulk, ajete: 52
Kjo sure e zbritur në Meke jep sqarime rreth çështjes së Katastrofës së Përgjithshme, se si do të ngjajë ajo dhe çfarë do të ndodhë me tokën e qiellin. Përmenden edhe katastrofat e një niveli më të vogël, të cilat i goditën popujt arrogantë, si ata të Themudit, të Adit etj.
Rikujton gjendjen e fatbardhëve dhe të fatzinjve në Ditën e Kijametit, që të parëve iu vijnë shënimet nga ana e djathtë, kurse të dytëve nga ana e majtë. Pas kësaj paraqitjeje vjen çështja e Kuranit, që është shpallje prej Zotit dhe çështja e Muhamedit, që është i dërguar prej Zotit dhe besnik i denjë i mësimeve që iu shpallën.
Quhet: “Suretul Hakkati” - kaptina e Kijametit, e së Vërtetës, e Realitetit, sepse ndodhja e Kijametit është e vërtetë reale, çështje e kryer, që nuk ka dilemë rreth saj.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
E Vërteta (Kijameti).
Ç’është e Vërteta (Kijameti)?
Çka të mësoi ty, se ç’është e Vërteta (Kijameti)?
Themudi dhe Adi përgënjeshtruan Tronditjen (Kijametin).
Sa i përket Themudit, ata u shkatërruan me krismë të tmerrshme.
Ndërsa Adi është shkatërruar me një erë të fortë, të pakufishme.
Atë Ai e lëshoi kundër tyre shtatë net e tetë ditë rresht, kur i shihje njerëzit në to të rrëzuar, si të ishin trupa hurmash të zgavruara.
A e sheh prej tyre ndonjë që ka mbetur?
Erdhi faraoni dhe ata, që ishin para tij, si dhe të përmbysurit (fshatrat e popullit të Lutit) me punë të gabuara.
Ata kundërshtuan të dërguarin e Zotit të tyre, e Ai i dënoi ata me një dënim edhe më të madh (prej dënimeve të mëparshme).
Pasi uji pat vërshuar Ne ju bartëm në anije,
për ta bërë atë (ngjarje) përkujtim për ju dhe për ta ruajtur atë veshët që janë përkujtues.
E kur të fryhet në sur një fryrje,
dhe të ngrihen toka e kodrat e ta godasin vrullshëm njëra-tjetrën me një të goditur.
Në atë kohë ndodh Ndodhia e madhe (Kijameti).
E qielli çahet, pse ai atë ditë është i brishtë.
Dhe engjëjt qëndrojnë në skajet (anët) e tij, e atë ditë tetë (engjëj) e bartin mbi vete Arshin e Zotit tënd.
Atë ditë ju do të ekspozoheni (para Zotit), duke mos mbetur fshehur asnjë sekret juaji.
Kujt t’i jepet libri i vet nga e djathta e tij, ai do të thotë: “O ju, ja, lexojeni librin tim!”
Unë kam qenë i bindur, se do të jap llogarinë time.
Dhe ai atëherë është në një jetë të kënaqshme,
në një xhenet të lartë.
Pemët e tij i ka krejt afër.
(E thuhet) Hani e pini shijshëm, sepse në ditët e kaluara ju e përgatitët këtë.[397]
[397] Dita e Kijametit quhet edhe me emrin: Hakka, që do të thotë: e vërtetë, realitet ndodhi e sigurt etj. Muhamedit a.s. i thuhet: Ku mund ta dish ti, se çfarë është Kijameti, nuk e ke parë, nuk e ke përjetuar, por pse nuk e ke ditur, nuk do të thotë se nuk do ta dish, e megjithëse është çështje shumë e tronditshme, dëgjo për ata që nuk e besuan si: Themudi - populli i Salihut, i cili u zhduk me një krismë të tmerrshme, Adi - populli i Hudit, i cili u shkatërrua prej një stuhie të fortë e të ftohtë, që fryu nga ana e perëndimit dhe zgjati një javë pandërprerë. Ashtu u ndëshkuan edhe popujt e tjerë, që nuk e besuan Kijametin. Kur do t'i fryjë Israfili surit për herë të parë, për ta lënë shkretë këtë dynja, toka do të fluturojë në ajër së bashku me kodrat dhe do të përplasen ndërmjet vete e do të bëhen hi e pluhur, qielli do të çahet, e melaiket rrinë anash të rreshtuara, ndërsa tetë prej tyre, që janë më të lartit mbajnë Arshin e Zotit, e ajo ështe Dita e Kijametit. Atë ditë të gjithë dalin para Zotit, nuk mund të fshihen, as njeri, as vepra. Kujt i vjen fletushka e shënimeve nga ana e djathtë ai është i lumtur dhe nga gëzimi thërret ata që ka afër dhe familjen e vet dhe iu thotë “Urdhëroni e lexoni shënimet e mia, unë kam besuar se do të dal para Zotit e do të jap llogari, prandaj besova dhe bëra vepra të mira, dhe ja, fitova e shpëtova.
Ndërkaq kujt i jepet libri i tij nga e majta e tij ai thotë: “O i mjeri unë, të mos më jepej fare libri im.
Dhe të mos dija fare se çka është llogaria ime.
Ah, sikur të kishte qenë ajo (vdekja e parë) mbarim i amshueshëm për mua.
Pasuria ime nuk më bëri fare dobi.
U hoq prej meje çdo kompetencë imja.
U thuhet zebanive: Kapeni atë, vendosjani prangat!
Pastaj futeni atë në xhehenem.
Mandej lidheni atë me një zinxhir të gjatë shtatëdhjetë kutë.
Se ai ka qenë që nuk besoi Allahun e Madhëruar.
Ai nuk nxiste për t’i ushqyer të varfërit.
Ai sot nuk ka këtu ndonjë mik,
as ushqim tjetër përveç të të shpërlarave,
që atë nuk e ha kush, pos mëkatarëve.
Pra Unë betohem në atë që e shihni,
edhe në atë që nuk e shihni,
se me të vërtetë ai (Kurani) është fjalë (e Zotit), që e lexon i Dërguari i ndershëm!
Ai nuk është fjalë e ndonjë poeti, po ju nuk besoni.
Nuk është as fjalë e ndonjë falltori, po ju nuk përkujtoheni.
Është zbritje prej Zotit të botëve!
Sikur të trillonte ai (Muhamedi) për Ne ndonjë fjalë!
Ne do ta kapnim atë me fuqinë Tonë,
e pastaj do t’ia këputnim atij arterien e zemrës,
e askush prej jush nuk do të mund të ndërhynte për mbrojtjen e tij.
Ai (Kurani) është këshillë për të ruajturit.
S’ka dyshim, se Ne dimë që prej jush ka që e përgënjeshtrojnë.
Ai (Kurani) njëmend do të jetë dëshpërim për jobesimtarët.
Ai është e vërteta bindëse!
Prandaj ti lartësoje nga të metat Zotin tënd të Madhëruar![398]
[398] Pas përshkrimit të gjendjes së kënaqshme të atij që besoi dhe bëri vepra të mira pëshkruhet gjendja e mjerueshme e atij, që mohoi të vërtetën se si e dëshiron vdekjen, si i ka humbur të gjitha fuqitë, si e rrëmbejnë zebanitë e xhehenemit, e si shkak pse nuk e besoi Allahun, nuk ishte vetë që i ushqente të varfrit, bile edhe nuk i nxiste as të tjerët. Zoti betohet në çka duket: dynjaja, krijesat, trupat, njerëzit, begatitë, si dhe në çka nuk duket: Krijuesi, ahireti, shpirti, xhinët, etj., se Kurani është fjalë e Zotit, që përmes Xhibrilit iu shpall Muhamedit, e ai e lexon ashtu si i është shpallur, nuk është ndonjë poezi, as ndonjë fall. Dhe sikur Muhamedi të shtonte ndonjë fjalë në emër të Zotit, Ai do ta kapte me fuqinë e Vet dhe do t’ia këpuste arterien kryesore të zemrës, e ai do të vdiste menjëherë dhe nuk do të kishte njeri, që mund ta mbronte. Kuranit ia shohin hajrin ata që i kanë besuar Zotit dhe i frikësohen dënimit të Tij, e shpërblimi i tyre është i madh, e kur ta shohin jobesimtarët atë shpërblim do të dëshpërohen për gabimin që bënë, që nuk e besuan Kuranin, shpalljen e Zotit. Për këtë të mirë Pejgamberi a.s., edhe besimtarët duhet gjithnjë ta madhërojnë dhe ta falënderojnë Allahun! Me ndihmën e Zotit përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures El Hakka. E falënderoj Allahun e Madhëruar!
70. SURETUL - MEARIXHË
E zbritur në Meke, pas sures El Hakka, ajete: 44
Suret e shpallura në Meke shtrojnë gjithnjë çështjen e besimit të drejtë, sepse detyrë e parë e Kuranit ishte, që arabët idhujtarë t'i largojë prej besimit të kotë. Prandaj edhe në këtë kaptinë shtrohet polemika e mekasve kundër mësimeve të Pejgamberit a.s., përkitazi me botën tjetër, pastaj lidhur me shpërblimet dhe dënimet dhe rikujtohet kokëfortësia e tyre, saqë në shenjë talljeje kërkojnë dënimin me të cilin kërcënoheshin. Për t’ua mbushur mendjen atyre arrogantëve në këtë kaptinë sillen shembuj lidhur me shkatërrimin, që do ta përjetojë kjo botë në momentin e Kijametit.
Në këtë sure përshkruhet edhe natyra e njeriut në përgjithësi, se si kur i ka punët mirë i rritet mendja, e kur i ka vështirë, dobësohet.
Bëhet fjalë edhe për virtytet e larta të besimtarëve, sipas të cilave edhe do të shpërblehen në botën tjetër, të cilëve do t’ua kenë lakmi ata që refuzuan mësimet e Zotit.
Quhet: “Suretul Mearixhi” - kaptina e lartësive, e shkallëve të larta, në të cilat Zoti i ngren njerëzit e mirë dhe veprat e mira.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Një lutës e kërkoi dënimin e pashmangshëm,
për jobesimtarët. Atë (dënim) s’ka kush që mund ta ndalë.
Ai dënim vjen nga Allahu, Pronari i shkallëve të larta (në qiej).
Atje ngjiten engjëjt dhe shpirti (Xhibrili) në një ditë që zgjat pesëdhjetë mijë vjet (ose lartësia e atyre shkallëve është pesëdhjetë mijë vjet).
Ti pra, duro me një durim pa ankesë (të mirë).
Atyre iu duket ai larg,
kurse Neve ai na duket afër.
Dita kur qielli të bëhet si kallaj i shkrirë.
Kodrat të bëhen si leshi i lënurur.
Dhe asnjë mik nuk pyet për mikun.
Edhe pse ata shihen ndërmjet vete (edhe njihen, por ikin prej njëri-tjetrit). Krimineli do të dëshirojë sikur ta kishte paguar dënimin e asaj dite me bijtë e vet.
Dhe me gruan e vet dhe me vëllain e vet.
Edhe me të afërmit e tij, që ai tek ata mbështetej.
Edhe me krejt çka ka në tokë, e vetëm të kishte shpëtuar!
Jo, kurrsesi, ajo (para) është Ledhdha - flaka (emër i xhehenemit).
Është që heq kapakët e kokës.
Që e thërret (tërheq prej vetes) atë që është zmbrapsur e larguar (prej besimit).
Dhe që ka tubuar (pasuri) dhe e ka ruajtur (fshehur).[399]
[399] Shkak i zbritjes së pjesës së parë të kësaj kaptine ishin idhujtarët mekas, të cilët nuk besonin për ndëshkimet që i përshkruan Kurani, ndëshkime që do t’i përjetojnë jobesimtarët në botën tjetër. Si më i dalluar ndër ta ishte një farë Nadir bin Harithi, i cili kur iu tërhoqi vërejtjen Pejgamberi a.s. për azabin e ahiretit, ai haptazi u lut: Nëse është kjo që na thotë Muhamedi e vërtetë prej Teje, atëherë lësho mbi ne gurë prej qiellit! Ky ishte ai që e kërkoi dënimin e Kijametit. Në luftën e Bedrit atë e copëtuan shpatat e muslimanëve. Si përgjigje e kërkesës së tij shpallet kjo sure, ku thuhet se dënimi në Kijamet është një realitet, që s’ka kush që mund ta pengojë, sepse ai është caktim i Zotit, i pronarit të të gjitha rrugëve, që ngrejnë lart fjalën e punën e mirë, ngrejnë njerëzit e mirë, kurse i ulin poshtë të këqijtë. Ose rruga në të cilën ngjiten melaiket, që sikur të llogaritej me kohën tonë do të duhej udhëtuar pesëdhjetë mijë vjet të dynjasë. Mund të jetë që Dita e Kijametit është e gjatë sa pesëdhjetë mijë vjet, por për njerëzit e mirë është sa t’i falin dy rekate namaz. Zoti e di më së miri! Muhamedi a.s. urdhërohet të jetë i durueshëm, ani pse atyre iu duket punë e largët Kijameti, ai është afër dhe kriminelët do të jepnin djemtë e vet, gruan, vëllain, familjen e gjithçka tjetër, vetëm e vetëm për ta shpëtuar veten, por nuk munden, sepse para kanë xhehenemin; ai thërret dhe i tërheq si magneti ata që nuk besuan, që e kërkonin sa më shpejt dënimin.
Është e vërtetë, se njeriu është i prirur të jetë i padurueshëm.
Pse kur e godet ndonjë e keqe ai ankohet së tepërmi.
Ndërkaq kur e gjen e mira ai bëhet tepër koprrac.
Përveç atyre që falen,
të cilët janë të rregullt në faljen e namazit të tyre.
Dhe ata që në pasurinë e vet kanë ndarë një pjesë të caktuar,
për lypësin dhe për nevojtarin që nuk lyp.
Edhe ata që e besojnë bindshëm Ditën e Gjykimit.
Edhe ata që i frikësohen dënimit nga Zoti i tyre,
sepse është e vërtetë që nuk ka shpëtim prej dënimit të Zotit të tyre.
Edhe ata që janë ruajtur prej punëve të ndyra (amorale),
me përjashtim ndaj grave të veta dhe ndaj robëreshave, që i kanë në zotërim, ata nuk qortohen për to.
E kush kërkon përveç tyre, të tillët janë të shfrenuar (meritojnë dënim)
Edhe ata që janë besnikë ndaj amanetit, që iu është besuar dhe ndaj premtimit të dhënë.
Edhe ata që dëshminë e vet e zbatojnë (nuk e mohojnë, nuk e fshehin).
Edhe ata që janë të kujdesshëm ndaj rregullave të namazit të tyre.
Të tillët janë në xhenete dhe janë të nderuar.
Ç’është me ata që nuk besuan dhe zgjasin qafat nga ti?
Ulen në grupe në të djathtë e në të majtë prej teje?
A dëshiron secili prej tyre të hyjë në xhenetin e begatshëm?
Kurrsesi! Ne i krijuam ata nga ajo çka ata e dinë.
Pra, betohem në Zotin e lindjeve e të perëndimeve, se Ne kemi fuqi,
të zëvendësojmë me më të mirë se ata dhe Ne nuk mund të na dalë kush para.
Po ti lëri ata të zhyten edhe më thellë në të kota dhe të dëfrehen deri sa të ballafaqohen në ditën e tyre, që po iu premtohet.
Ditën kur duke u ngutur dalin prej varreve, sikur nguteshin tek idhujt,
me shikimet e tyre të përulura i ka kapluar poshtërimi. Ajo është dita që ka qenë premtuar.[400]
[400] Natyra e njeriut në përgjithësi është e tillë që ai është i padurueshëm, demoralizohet shpejt dhe i rritet mendja shpejt. Atë që e gëzon, e don, kurse atë që e urren, ikën prej saj, e prej Zotit është i obliguar; ta japë atë që e do e të bëjë durim ndaj asaj që e urren, por nuk janë të tillë të gjithë njerëzit, e veçanërisht ata që janë të pajisur me ato cilësi, që përmblodhën disa nga këto ajete. Njeriu, besimtar i mirë e i denjë në Zotin Fuqiplotë, nuk tronditet prej çështjeve e sendeve që nuk e kënaqin, por edhe nuk i rritet mendja prej të mirave që e kënaqin, pse së pari: ai durimin e vet e ka të angazhuar në madhërimin e Zotit, në zbatimin e obligimeve si halif i Zotit në tokë, në kujtimet rreth përgjegjësisë, që duhet të japë në Ditën e Gjykimit; një angazhim i tillë e bën aq të matur, saqë as nuk gëzohet aq tepër e as nuk dëshpërohet së tepërmi. Mandej një njeri i tillë aq shumë i beson Zotit, saqë çdo ngjarje, çdo ndodhi, e mirë ose e keqe, e di se vjen prej Tij, e Ai kurrë nuk ia do të keqen njeriut, Ai është Mëshirues i mëshiruesve, pra çdo gjë është në dobi të njeriut, por ndodh që njeriu të mos mundet ta kuptojë qëllimin përfundimtar të ngjarjes a të ndodhisë, e duke e ditur, se Zoti zbaton ligjet e veta në dobinë e tij, ai pajtohet me to dhe bëhet i fortë në të gjitha rastet. Por së pari njeriu duhet shfrytëzuar në përpjekjet e veta të gjitha fuqitë mendore, fizike, materiale, në mënyrë që mos ta ndiejë veten fajtor ose pasiv.
Idhujtarët shkonin në grupe te Pejgamberi a.s. e dëgjonin se ç’po thotë ai për Ditën e Kijametit, e pasi ajo i godiste ata, më vonë talleshin, por Kurani iu thotë qartazi, se shpërblimin te Zoti nuk do të mund ta gëzojë njeriu vetëm pse ia ka ënda, por së pari duhet besuar dhe vepruar drejt.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Mearixh. E falënderoj Allahun e Madhëruar!
71. SURETU-NUH
E zbritur në Meke, pas sures En Nahlu, ajete: 28
Kjo sure e shpallur në Meke flet rreth Nuhut a.s., se si gjatë asaj periudhe aq të gjatë të jetës së tij e thirri popullin e vet në besim të një Zoti, por në fund, për shkak të kokëfortësisë dhe të këmbënguljes së tyre për t'i refuzuar mësimet e Nuhut ai u detyrua t’i drejtohet Zotit me lutjen, që atë popull ta ndëshkojë.
Përmes tregimit të ndodhisë së popullit të Nuhut, prej filllmit të thirrjes e deri në vërshimin që i përfshin jepen argumente për fuqinë e pakufishme të Zotit Krijues, me çka iu shërbehet bazave të besimit të drejtë, që është rregull në suret e shpallura në Meke.
Quhet: “Suretu Nuh” - kaptina e Nuhut, sepse përshkruhet në detaje përpjekja e Nuhut dhe kryeneçësia e atij populli.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ne e dërguam Nuhun te populli i vet (dhe i thamë): “Tërhiqja vërejtjen popullit tënd para se ata t’i godasë dënimi i rëndë!”
Ai tha: “O populli im, unë jam i dërguar te ju, jam i qartë.
Adhurojeni Allahun, kini frikë prej Tij dhe mua më dëgjoni.
Ai ju fal juve nga mëkatet tuaja dhe ua vazhdon jetën deri në një afat të caktuar (pa u dënuar), e kur të vijë afati i caktuar prej Allahut, ai nuk shtyhet për më vonë, nëse jeni që e dini”.
Ai tha: “O Zoti im, unë e thirra popullin tim natën e ditën,
por thirrja ime vetëm ua shtoi largimin.
Dhe sa herë që unë i thirrja ata për t’ua falur Ti atyre mëkatet, ata i vinin gishtat e tyre në veshë dhe mbulonin kokat me teshat e tyre dhe vazhdonin në atë të tyren me një mendjemadhësi të fortë.
Pastaj unë i kam thirrur ata haptazi.
Pastaj unë thirrjen ua drejtoja atyre haptazi, e shumëherë edhe fshehurazi”.
Unë iu thashë: “Kërkoni falje Zotit tuaj, se Ai vërtet është Shumëfalës;
që Ai t’ju lëshojë nga qielli shi me bollëk,
e t’ju shumojë pasurinë dhe fëmijët, t’ju bëjë të keni kopshte dhe t’ju japë lumenj.
Ç’është me ju që Allahut nuk i shprehni madhërinë që e meriton,
kur Ai ju krijoi në disa etapa?
A nuk e keni parë se si Allahu krijoi shtatë palë qiej (në kate).
Dhe në ta hënën e bëri dritë, diellin e bëri ndriçues.
Dhe Allahu ju shpiku juve prej tokës si bimë.
Pastaj ju kthen në të, pa dyshim ju nxjerr sërish.
Allahu juve ua bëri tokën të sheshtë,
që nëpër të të ecni rrugëve të gjera”.
Nuhu tha: “Zoti im, ata më kundërshtuan, ata shkuan pas atyre (pasanikëve), të cilëve pasuria dhe fëmijët e tyre vetëm ua shtuan dëshpërimin.
Dhe ata (pasanikët) iu kurdisën atyre kurthe shumë të mëdha”.
Dhe iu thanë: Mos braktisni zotat tuaj kurrsesi, mos braktisni Vedda-në, as Suvva-në, e as Jeguth-in, Jeukë-n e Nesre-n.
Dhe ata i bënë të humbur shumë sish, e Ti zullumqarëve mos iu jep tjetër, por vetëm humbje.
Për shkak të mëkateve të tyre ata u përmbytën dhe menjëherë u futën në zjarr dhe ata, përveç Allahut, nuk gjetën ndihmëtarë.
E Nuhu tha: “O Zoti im, mos lër mbi tokë asnjë nga jobesimtarët!
Sepse nëse Ti i lë ata, robërit e Tu do t’i humbin dhe prej tyre nuk lind tjetër, vetëm të prishur e jobesimtarë.
Zoti im, më fal mua dhe prindërit e mi, dhe ata që hynë në shtëpinë time, duke qenë besimtarë, edhe besimtarët e besimtaret, ndërsa jobesimtarëve mos iu shto tjetër, vetëm se dëshpërim".[401]
[401] Prej fillimit e deri në mbarim të kësaj sureje shtrohet në detaje, se si e thirri Nuhu popullin e vet në rrugë të drejtë, se si ua parashtroi faktet për Zotin Një e Fuqiplotë përmes krijesave dhe të mirave, që ua dhuroi njerëzve, e me gjithë ato përpjekjet e tij ata e kundërshtuan në mënyra të ndryshme, e posaçërisht paria, e cila e mashtronte masën e gjerë, duke iu thënë: “Mos hiqni dorë prej zotave tuaj!” Kurani këtu i përmend pesë emra të zotave të tyre, të cilët ndër ta ishin më të rëndësishmit.
Si duket, idhujtaria, besimi në shumë zota, lajmërohet para Nuhut, e Nuhu dërgohet që ta rikthejë besimin e drejtë, besimin në një Zot, sikurse ka qenë prej Ademit e këndej. Lindja e besimit në shumë zota, ishte rrjedhojë e madhërimit dhe e adhurimit të tepërt të njeriut. Në të vërtetë, mes Ademit dhe Nuhut pati shumë njerëz të mëvonshëm. Mirëpo me kalimin e kohës, dikujt me cytje prej djallit i shkoi mendja të gdhendin statuja të formave të atyre njerëzve, sa për kujtim, por nuk mbeti ashtu, sepse dalëngadalë ato statuaja në vend të përkujtimit u shndërruan në adhurim, dhe ashtu prej asaj kohe gjithnjë pati njerëz që adhuruan çmos. Nga kjo kuptohet se sa rrezik i madh është kulti i individit derisa, në vend që të adhurohet Zoti i Madhëruar adhurohen njerëz, që nuk kanë asgjë në dorë, le të jetë edhe pejgamber, e lëre më njerëz të tjerë. Pasi i humb të gjitha shpresat prej atij populli Nuhu kthehet dhe lutet kundër tyre, e Zoti iu sjell atyre vërshimin, i cili i çfarosi.
Nga kuptimi i ajetit: “U përmbytën dhe u futën në zjarr...”, dijetarët argumentojnë, se dënimi në varr është i vërtetë, pse ata ende nuk e kanë përjetuar zjarrin e ahiretit, e zjarri i përmendur është ai gjatë jetës në varreza. Në ajetin 14 thuhet se Zoti e krijoi njeriun në etapa, të cilat janë tri:
- etapa para mitrës së nënës, një herë dhe mandej një pikë uji-fara.
- etapa në mitrën e nënës; ujë-gjak-mish-eshtra dhe në fund edhe shpirti,
- etapa pas mitrës së nënës; foshnjë-fëmijë-i pjekur dhe plak i rraskapitur.
Me ndihmën e Zotit, mori fund përkthimi dhe komentimi i sures Nuh. Falënderuar qoftë Allahu i Madhëruar!
72. SURETUL - XHINN
E zbritur në Meke, pas sures El A’raf, ajete: 28
Kjo sure e shpallur në Meke shqyrton çështjet themelore të besimit, siç janë: njësia e Zotit, dërgimi i pejgamberëve, ringjallja dhe Dita e Gjykimit. Mirëpo në këtë sure më esenciale është çështja e xhinëve, se si ata e dëgjuan Kuranin, si e besuan, si e madhërojnë dhe adhurojnë Zotin, si disa prej tyre përpiqen të dëgjojnë se çka urdhërohet nga qielli, si është i mbrojtur qielli me engjëjt, se si pas ardhjes së Pejgamberit të fundit, Muhamedit a.s., xhinët gjuhen me shkëndija zjarri nga qielli, si prej xhinëve ka besimtarë dhe jobesimtarë, si është urdhëruar Pejgamberi të lajmërojë për atë grup të xhinëve, që për herë të parë e dëgjuan Kuranin. Në fund të sures jepet një sqarim, se të fshehtën e di vetëm Allahu xh. sh.
Quhet: “Suretul Xhinni” - sepse përshkruan disa cilësi të veçanta të xhinëve.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Thuaj: “Mua më është shpallur, se një grup i vogël nga xhinët i vuri veshin dhe dëgjoi (Kuranin) dhe (kur u kthyen te të vetët) thanë: “Ne kemi dëgjuar një Kuran që mahnit,
që udhëzon në të vërtetën, prandaj ne i besuam atij dhe Zotit tonë, kurrsesi nuk do t’ia shoqërojmë më askënd”.
Dhe se lartësia e madhëruar e Zotit tonë nuk është që ka, as grua, as fëmijë.
S’ka dyshim, se ai mendjelehti jonë fliste të pavërteta ndaj Allahut.
Ndërsa ne kemi pas menduar, se as njerëzit, as xhinët nuk flasin gënjeshtra përkitazi me Allahun.
Dhe se ka pasur burra prej njerëzve, që kërkonin ndihmë prej disa xhinëve dhe ashtu ua shtonin atyre edhe më shumë arrogancën.
Dhe se ata (njerëzit) kanë menduar, siç keni menduar edhe ju, se Allahu nuk ka për ta ringjallur askënd.
Dhe vërtet, ne kemi hulumtuar ta arrijmë qiellin, po atë e gjetëm përplot roje të forta dhe me shkëndija (zjarri që djeg),
dhe ne më parë hulumtonim në vendvështrimin për të dëgjuar, e kush përpiqet të dëgjojë tashti, ai has në pusinë e shkëndijës së zjarrtë.
Ne nuk e dimë se me këtë (përgatitje të qiellit) është për qëllim ndonjë e keqe për ata që janë në tokë, apo Zoti i tyre dëshiron që ata t’i udhëzojë.
Është e vërtetë, se prej nesh ka të mirë, por ka edhe që nuk janë aq të mirë, sepse ne kemi qenë në drejtime të ndryshme.
Dhe ne kemi qenë të bindur, se Allahut nuk mund t’i shmangemi në tokë, e as nuk mund t’i shpëtojmë Atij duke ikur.
Dhe ne, sapo e dëgjuam udhëzimin (Kuranin) i besuam atij, e kush i beson Zotit të vet, ai nuk i frikësohet ndonjë dëmtimi e as ndonjë padrejtësie.
Është e vërtetë, se prej nesh ka besimtarë (muslimanë) dhe prej nesh ka që janë jashtë rrugës (jobesimtarë), e kush e pranoi Islamin, të tillët mësynë rrugën e shpëtimit.
Ndërsa ata që lëshuan rrugën, ata u bënë lëndë e xhehenemit![402]
[402] Përsa i përket ekzistencës së xhinëve, nuk ka ndonjë dyshim ndër besimtarët, ngaqë një gjë e tillë është e vërtetuar me Kuran dhe me Sunet, prandaj hamendjes së disa njerëzve s’ka nevojë t’i vihet veshi, por përsa i përket formës së tyre ka mendime të ndryshme.
Xhinët janë krijesa të padukshme, janë të krijuar prej një materie që shqisat tona nuk mund ta kapin.
Një grup i vogël xhinësh e paskan dëgjuar Pejgamberin a.s. duke lexuar Kuran në namazin e sabahut, ose në namazin e vonë të natës. Pejgamberi nuk i ka parë në atë moment, as nuk e ka ditur, se ata janë duke dëgjuar, prandaj i thuhet: Tregoji popullit, se Zoti më shpalli dhe më njoftoi, se më paskan dëgjuar duke lexuar Kuran disa xhin. Ka mendime se ai rast ka qenë pas vdekjes së axhës së Pejgamberit a.s., Ebi Talibit, dhe pas vdekjes së gruas së tij, Hadixhes, e duke u kthyer prej Taifit i demoralizuar, pse edhe atje nuk hasi në mirëkuptim te banorët e atij vendi përsa i përket pranimit të Fesë Islame. Kuranin që dëgjuan xhinët ishte sureja “Alek” (Ikre Bismi). Ndërkaq shpallja e kësaj sureje i jep kurajo Muhamedit për punën e mëtejshme, anipse nuk hasi në mirëkuptim edhe në Taif. I bëri me dije idhujtarët mekas, se xhinët para tyre e pranuan Fenë Islame, e ata qëndronin në idhujtari, edhe pse Kurani ishte në gjuhën e tyre. Pas rastit të parë të dëgjimit të xhinëve Kuranin, Pejgamberi ka qenë urdhëruar të dalë tek ata dhe t’i thërrasë në besim. Prej xhinëve nuk ka pasur pejgamberë. Para ardhjes së Pejgamberit tonë xhinët janë përpjekur të arrijnë deri në qiell dhe të dëgjojnë ndonjë urdhër, që iu jepej engjëjve, e pastaj të dinë se çka do të ndodhë. Me ardhjen e Pejgamberit ata pengohen nga përpjekja, duke u gjuajtur me shkëndija zjarri të fortë prej yjeve dhe duke i djegur. Edhe xhinët pranojnë, se mbështetja e disa njerëzve në rrëfimet që xhinët kinse iu jepnin falltorëve etj., ishte e kotë dhe vetëm se ua rritnin mendjen edhe më tepër xhinëve, gjoja kanë diçka në dorë. Prej kësaj pjese të Kuranit kuptohet, se prej xhinëve ka besimtarë dhe jobesimtarë.
Në këtë pjesë të Kuranit jepet shenjë, se zbatimi i porosive të Zotit dhe ndjekja e rrugës së drejtë tërheqin begati të bujshme prej Zotit. Xhamitë janë thjesht për ibadetin e Zotit, nuk duhet shoqëruar aty diçka që nuk është për hir të Zotit.
Kur falej Pejgamberi xhinët ose idhujtarët hipnin njëri mbi tjetrin për të dëgjuar Kuran dhe për ta parë, se si i lutej Zotit. Pejgamberi a.s. është urdhëruar të publikojë, se nuk e di kohën kur do të bëhet Kijameti, ajo është fshehtësi e Zotit. Ndonjë fshehtësi tjetër Zoti mund t’ia kumtojë ndonjë të dërguari, ose ndonjë të dashuri. Çdo kumtese prej Zotit, që iu është komunikuar pejgamberëve ka qenë e siguruar prej melekëve, në mënyrë që askush tjetër nuk ka arritur të dijë, se çka po i komunikohet atij. Me ndihmën e Zotit përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Xhin. E falënderoj Allahun e Madhëruar!
Sikur ata (idhujtarët) t’i përmbaheshin rrugës së drejtë, Ne do t’iu lëshonim atyre ujë me bollëk,
për të sprovuar me të. E kush ia kthen shpinën adhurimit ndaj Zotit të vet, Ai e shpie atë në vuajtje të padurueshme.
Dhe (mua më shpallet) se vërtet xhamitë janë veçant për ta adhuruar Allahun, e mos adhuroni në to askë tjetër me Allahun!
Dhe se kur u ngrit robi i Allahut ta adhurojë Atë, ata (xhinët ose idhujtarët) gati hipnin njëri mbi tjetrin për ta dëgjuar.
Thuaj: “Unë e adhuroj vetëm Zotin tim dhe Atij nuk i bëj asnjë shok!”
Thuaj: “Unë nuk kam në dorë që t’ua largoj dënimin, as t’ju sjell dobi!”
Thuaj: “Është e vërtetë se mua nuk më mbron askush prej (dënimit) të Allahut dhe përveç Tij unë nuk gjej mbështetje”.
(Nuk kam në dorë tjetër), përveç kumtimin prej Allahut dhe përveç shpalljeve të Tij. Kush e kundërshton Allahun dhe të dërguarin e Tij, i tij është zjarri i xhehennemit, aty do të jenë përgjithmonë, pa mbarim.
Derisa kur ta shohin atë që u premtohet, atëherë do të kuptojnë se kush është më i dobët në ndihmë dhe më i vogël në numër.
Thuaj: “Unë nuk e di a do të jetë afër ajo që u premtohet, apo Zoti im do ta vonojë atë shumë?”
Ai është që e di të fshehtën, por fshehtësinë e yet nuk ia zbulon askujt,
me përjashtim të ndonjë të dërguari që Ai do. Atëbotë Ai vë roje para edhe prapa tij (kur i shpall fshehtësinë),
për ta ditur (për t ‘u dukur) se ata kanë kumtuar shpalljet e Zotit të tyre, dhe se Ai e ka përfshi atë tek ata, Ai e di sasinë e çdo gjëje që ekziston.
Me ndihmën e Zotit përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Xhin. E falënderoj Allahun e Madhëruar!
73. SURETUL - MUZZEMMIL
E zbritur në Meke, pas sures Kalem, ajete: 20
Në këtë sure të shpallur në Meke përfshihet një pjesë e jetës së të dërguarit të famshëm Muhamedit a.s., prandaj në fillim të saj ai quhet me një emër përkëdhelës: O ti i mbështjellë.- Mandej bëhet fjalë për shpalljen si barrë e rëndë me të cilën Pejgamberi a.s. ishte obliguar t’ua komunikojë njerëzve dhe për të cilën i duhej përgatitje e shkathtësi, prandaj ai për t’u ngritur shpirtërisht ndihmohej duke adhuruar Zotin gjatë natës. Pejgamberi a.s. porositet të jetë i durueshëm, se Zoti do t’i ndëshkojë ashpër idhujtarët. Në fund të sures i shprehet një lehtësim Pejgamberit a.s. dhe besimtarëve përkitazi me adhurimin e natës.
Quhet: “Suretul Muzzemmil” - kaptina e të mbështjellit, pse Pejgamberi
a.s. u mbështoll me petka pas shpalljes së parë.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
O ti i mbështjellur!
Ngrihu për falje natën, përveç një pjese të vogël të saj,
gjysmën e saj ose diçka më pak se gjysmën,
ose shto diçka prej saj dhe Kuranin lexoje me vëmendje.
Ne do të shpallim ty fjalë të rëndë (të madhe).
E s’ka dyshim, se aktiviteti i natës është fuqizues dhe fjalë më e qartë.
Vërtet, ti gjatë ditës ke angazhim të gjatë (të madh).
Po ti përmende Zotin tënd dhe plotësisht përkushtoju Atij!
Zot i lindjes dhe i perëndimit, nuk ka të adhuruar tjetër të vërtetë pos Tij, pra Atë merre për mbështetje.
Dhe ki durim ndaj asaj që të thonë, dhe largohu atyre i matur.
Dhe më lër Mua për ata përgënjeshtruesit pasanikë, dhe jepu atyre pak afat.
Se me të vërtetë te Ne ka pranga e zjarr.
Edhe ushqim, që nuk gëlltitet, edhe dënim të dhembshëm.
Atë ditë kur toka e kodrat të dridhen, e kodrat bëhen rërë rrëshqitëse.
Ne dërguam te ju të dërguar, që dëshmon kundër jush, ashtu siç patëm dërguar edhe te faraoni të dërguar.
E faraoni e kundërshtoi të dërguarin, prandaj Ne i dhamë atij një dënim të rëndë.
Nëse ju mohoni, si do të mbroheni në një ditë, që fëmijët do t'i bëjë pleq?
Atë ditë qielli do të çahet dhe premtimi i Tij do të realizohet.
Këto janë një përkujtim qortues, e kush do, ai e zgjedh rrugën për te Zoti i vet.
Zoti yt e di, se ti dhe një grup i atyre që janë me ty, kaloni në adhurim më pak se dy të tretat e natës, ose gjysmën e saj, a një të tretën e saj. Allahu e di gjatësinë e natës dhe të ditës dhe Ai e diti, që ju nuk do të mund t'i përmbaheni asaj, prandaj iu lehtësoi juve, pra faluni duke lexuar Kuran sa t’ju vijë më lehtë prej namazit. Ai e diti, se nga ju do të ketë të sëmurë dhe të tjerë që gjallërojnë nëpër tokë duke kërkuar nga begatitë e Allahut, edhe të tjerë që luftojnë në rrugën e Allahut, pra faluni dhe lexoni sa të jetë më lehtë prej tij dhe kryejeni me rregull faljen, jepeni zeqatin, huazoni (jepni sadaka) për hir të Allahut hua të mirë, se çfarë të përgatitni për veten tuaj prej të mirave, atë do ta gjeni tek Allahu edhe më të mirë, dhe shpërblim më të madh, e kërkoni falje prej Allahut, se Allahu është Mëkatfalës dhe Mëshirues i madh![403]
[403] Në fillim të shpalljes, kur Muhamedi a.s. ishte në shpellën Hira i paraqitet Xhibrili me pjesën e parë të Kuranit, me: ikre bismi rabbike..., dhe kur kthehet në shtëpi i thotë Hadixhes, se jam frikësuar dhe kërkon ta mbulojë, e ajo e mbështjell me një pjesë nga kadifeja, pastaj i shpallet kjo sure, që sikur i thotë: “O ti, që je mbuluar në një qosh të shtëpisë e që kërkon qetësi e pushim dhe do t’u ikish çështjeve më të rëndësishme, lere atë strukje e atë pushim, ngrihu e falu natën, përgatitu shpirtërisht dhe fizikisht për detyrën që të pret”. Kuptohet që gjumi i gjatë e dobëson njeriun, prandaj edhe Pejgamberi a.s., edhe besimtarët ishin të obliguar të flenë pak, e të bëjnë shumë ibadet natën. Më vonë iu bëhet një lehtësim nga ai obligim, e edhe lirohen në tërësi nga ibadeti i natës. Muhamedit a.s. i thuhet, se shpallja do të jetë barrë e rëndë, pse me të do të thërrasësh njerëzit në fe të re, në rregulla të reja, do t’i thërrasësh të tërhiqen prej adeteve të tyre të kahershme me të cilat janë mësuar, do t’i obligosh me detyrime të reja e jo aq të lehta, e të gjitha këto kërkojnë përgatitje, përpjekje, nuk ke kohë të pushosh, as të flesh aq shumë, e adhurimi yt natën është shkathtësi e trupit dhe thellim në përkujtime ndaj fuqisë së Zotit, prandaj ngrihu! Namazi i natës me të cilin ishin të obliguar iu lehtësohet kur shpallet ajeti: “Faluni dhe lexoni çka ju vjen më lehtë”, e më vonë kur bëhen obligim pesë kohët e namazit ai i natës hiqet.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Muzzemmil. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
74. SURETUL - MUDDETHTHIR
E zbritur në Meke, pas sures El Muzzemmil, ajete 56
Kjo sure e zbritur në Meke e detyron Pejgamberin a.s. t’i përvishet detyrës me zell, t’iu tërheqë vërejtjen idhujtarëve, të bëjë durim ndaj mundimeve që ia sjellin ata, deri sa Allahu të bjerë vendim gjykimi kundër armiqve të tij.
Në këtë sure bëhet një rrëfim qëndrimit të Velid ibni Mugirës, kriminelit të madh, i cili edhe pse e dinte se Kurani ishte fjalë e Zotit ai për të mos e humbur pozitën e vet ndër idhujtarë e quajti magji.
Bëhet fjalë për zjarrin e xhehenemit dhe për zebanijet, që kanë për detyrë të ndëshkojnë jobesimtarët, e përmendet edhe numri i tyre.
I bëhet një vështrim edhe dialogut që do të zhvillohet ndërmjet besimtarëve dhe mëkatarëve, për ç’arsye ata futen në xhehenem. Në fund përmendet shkaku pse idhujtarët i ikin besimit të drejtë.
Quhet: “Suretul Muddeththiri” - kaptina e të mbuluarit, sepse ai, Pejgamberi a.s., ka qenë mbuluar me pallton e vet.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
O ti i mbuluar!
Ngrihu dhe tërhiqu vërejtjen (duke i thirrur).
Dhe madhëroje Zotin tënd!
Dhe rrobat e tua pastroji!
Dhe të keqës së ndyrë largohu!
Dhe mos u mburr me atë që jep e të duket shumë!
Dhe për hir të Zotit tënd duro!
E, kur të fryhet në Sur,
atëherë ajo është ditë e vështirë.
Për jobesimtarët është jo e lehtë.
Ti më le Mua dhe atë që e krijova të vetmuar.
Dhe bëra të ketë pasuri të madhe.
E bëra edhe me djem që i ka me vete.
Dhe Unë i lashë në disponim të gjitha mundësitë.
E ai lakmon që t’i shtojë edhe më tepër.
E jo, se ai vërtet ishte mohues i fakteve tona!
Atë do ta dërrmoj me një dënim të rëndë e të padurueshëm.
Pse ai shumë mendonte, radhitte e përgatiste (për Kuranin).
Qoftë i shkatërruar, po si planifikonte.
Prapë qoftë i shkatërruar, po si planifikonte.
Ai sërish thellohej në mendime.
Pastaj mrrolej dhe bëhej edhe i vrazhdë.
Pastaj ktheu shpinën me mendjemadhësi.
E tha: “Ky (Kurani) nuk është tjetër, vetëm se magji që përcillet prej të tjerëve.
Ky nuk është tjetër, përveç fjalë njerëzish!”
E Unë atë do ta hedh në Sekar!
E, ku e di ti se çka është Sekari?
Ai nuk lë send të mbetet pa e djegur.
Ai është që ua prish dhe ua nxin lëkurat.
Mbikëqyrës mbi të janë nëntëmbëdhjetë.
E mbikëqyrës të zjarrit Ne nuk bëjmë tjetër, përveç engjëjve dhe numrin e tyre (të përmendur në Kuran) nuk e bëmë për tjetër, por vetëm si sprovë për ata që nuk besuan, e që të binden ata që iu është dhënë libri, e atyre që besuan t’iu shtohet edhe më besimi, e atyre që iu është dhënë libri dhe besimtarët të mos kenë dyshim dhe ata që zemrat i kanë të sëmura dhe jobesimtarët të thonë: “Çka deshi Allahu me këtë si shembull?” Ja ashtu, Allahu e lë të humbur atë që e do dhe e udhëzon atë që do, e ushtrinë e Zotit tënd nuk e di kush pos Atij, e ai (Sekari), nuk është tjetër vetëm se një përkujtim për njerëz.[404]
[404] Pas një ndërprerjeje të shpalljes Pejgamberi a.s. qe’ mërzitur. Një ditë kur ai ishte duke ecur dëgjoi një zë nga qielli, ngriti kokën, kur ja, ai engjëlli që i pat ardhur në Hira, u trishtua e shkoi te shtëpia dhe tha më mbuloni. Kjo pjesë e Kuranit e urdhëron Pejgamberin a.s. të thërrasë njerëzit në rrugë të drejtë, ta dijë se Zoti është më i Madhi, të jetë i pastër, se ajo është veti e muslimanit, të jetë sa me larg idhujve të ndytë; të mos mendojë se ka dhënë dhe ka bërë shumë; pse fisnikut gjithnjë i duket se ka dhënë pak, të jetë i durueshëm, se kur do t’i fryhet surit për Kijamet, ajo është ditë e vështirë për jobesimtarët. Për Velidin, të cilit Zoti i kishte dhënë pasuri të madhe e djem, që ishte autoritet i kurejshëve Zoti i tha Muhamedit a.s. lërma Mua, se ai po i refuzon faktet tona, ai po mendon se si t’i bishtërojë Kuranit, dhe atë e bën kohë pas kohe duke u thelluar e mrrolur dhe tha për të, se është magji që përcillet prej njëri-tjetrit, nuk është fjalë e Zotit po e njerëzve. Atë do ta fusë në Sekar, në xhehenemin më të ashpër, të cilin e mbikëqyrin nëntëmbëdhjetë melaike të ashpra. Zoti e përmend Sekarin dhe numrin e zebanijeve vetëm sa për t’i vënë në sprovë jobesimtarët, të cilët thoshin se qenkan pak, ne mund t’i mundim ata etj. Kjo është një nga fshehtësitë e Zotit, i cili nuk e vë askënd me dhunë në rrugë të gabuar. Ai njerëzit i ka lënë të lirë, iu ka tërhequr vërejtjen, nuk i ka ngarkuar me vështirësi, nuk i shpalli librat shkel e shko, nuk krijoi qiej e tokë pa qëllim, atëherë çdo gabim është lëshim i njeriut.
Jo, nuk është ashtu, betohem në hënën,
edhe natën kur tërhiqet,
edhe agimin kur agon,
s’ka dyshim, se ai (Sekari) është një nga belatë më të mëdha!
Është vërejtje për njerëz!
Për atë nga mesi juaj, që dëshiron të përparojë (në të mira) apo të ngecë.
Secili njeri është peng i veprës së vet.
Përveç atyre të djathtëve,
që janë në xhenete e i bëjnë pyetje njëri-tjetrit,
përkitazi me kriminelët (e iu thonë):
“Çka ju solli juve në Sekar?”
Ata thonë: “Nuk kemi qenë prej atyre që faleshin (që bënin namaz);
Nuk kemi qenë që ushqenim të varfërit;
Dhe kemi qenë që përziheshim me të tjerët në punë të kota;
Dhe kemi qenë që nuk e besonim Ditën e Gjykimit,
derisa na erdhi e vërteta (vdekja)!”
E tanimë, atyre nuk iu bën dobi ndërmjetësimi i ndërmjetësuesve.
Po çka kishin ata që largoheshin prej këshillës (Kuranit),
si të ishin gomarë të trembur (të egër),
që ikin prej luanit (ose prej gjahtarit)?
Veç kësaj, secili prej tyre dëshironte t’i jepej një libër i posaçëm (i hapët, i qartë).
E jo! Por ata janë që nuk i frikësohen botës tjetër.
Dhe jo! Se ai (Kurani) është këshillë e lartë.
E kush do, këshillohet me të.
Po ata nuk mund të marrin mësim prej tij, vetëm nëse Allahu do, Ai është i denjë për t’ju ruajtur dhe i denjë për falje mëkatesh![405]
[405] Pasi përmendet xhehenemi më i tmerrshëm, përmenden zebanijet (në numër), që Ithtarët e Librit i besonin, pse ashtu ishte edhe në librin e tyre, e besimtarët muslimanë nuk kishin kurrfarë dyshimi në thëniet e Kuranit. Zoti i Madhërishëm betohet në disa prej krijesave të rëndësishme, se Dita e Kijametit dhe zjarri i xhehenemit është ndër shqetësimet më të mëdha, kush do le të bëjë vepra të mira dhe kush do le të mbetet në errësirë. Veç besimtarëve çdo njeri do të jetë peng i punës së vet, e besimtarët do t’iu drejtojnë pyetje nënçmuese kriminelëve: “Përse jeni në xhehenem?”- Ata do të përgjigjen: “Nuk jemi falur, nuk i kemi ushqyer të varfërit, jemi përzier me ata që flisnin kundër Kuranit, nuk e besonim Ditën e Gjykimit, dhe të tillë ishim derisa na kapi vdekja”. Ata ishin të çoroditur kur përveç që i bënin mëri Muhamedit a.s., mendonin se është dashur edhe atyre t’iu vijë shpallje, t’i barazojë Zoti edhe kriminelët me Pejgamberin?!... Kurani është mësimi më i lartë, kush do merr mësim, por duhet të dijmë, se Zoti është Ai që meriton njohje e respekt, e kush i ruhet dhe e respekton Atë, Ai është që ndihmon dhe fal mëkatet.
Shkaku i zbritjes së ajetit: “...numrin e melekëve nuk e përcaktuam për tjetër, por vetëm për t’i vënë në sprovë jobesimtarët...”, ishte Ebu Xhehli. Ai ju paska thënë kurejshitëve: “Ky i biri i deles,- duke aluduar për Muhamedin a.s.,- po na e frikëson me xhehenem, që e mbikëqyrin nëntëmbëdhjetë engjëj, e ju jeni shumë, a nuk do t’i mposhtni ata?...” Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures El Muddeththir. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
75. SURETUL - KIJAMEH
E zbritur në Meke, pas sures El Kariah, ajete: 40
Vetë emri i sures na jep të kuptohet, se fjala është për ditën, kur pas ringjalljes njerëzit do të japin llogari për veprat e bëra, prandaj në këtë sure përshkruhet tmerri i asaj dite, sillen argumente për saktësinë e sigurt të asaj dite, përmendet ndarja e njerëzve në dy grupe, përkujtohet gjendja e njeriut në komën e vdekjes, përshkruhet edhe kujdesi i Pejgamberit a.s. lidhur me nxënien e Kuranit, kur ia lexonte Xhibrili.
Quhet:“Suretul Kijameti” - kaptina e ngritjes prej varrezave, e ringjalljes, e përgjegjësisë etj.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në Ditën e Kijametit;
Betohem në shpirtin që është shumë qortues!
A mendon njeriu, se nuk do t’i tubojmë eshtrat e tij?
Po, do t’ia tubojmë! Duke qenë se Ne jemi të zotët t’ia rikrijojmë si kanë qenë edhe majat e gishtave të tij!
Por njeriu dëshiron të vazhdojë edhe më tej në mëkate,
prandaj edhe pyet: “Kur është Dita e Kijametit?”
E kur të merren sytë (shikimi),
e të zihet hëna (errësohet),
dhe të bashkohen dielli e hëna,
atë ditë njeriu do të thotë: “Nga të iket!”
Jo, nuk ka strehim!
Atë ditë vetëm te Zoti yt është caku!
Atë ditë njeriu do të njihet me atë, që çoi para dhe me atë që la prapa.
Po njeriu është dëshmitar i vetvetes,
edhe nëse i paraqet arsyetimet e veta.[406]
[406] Zoti xh. sh. betohet në Ditën e Kijametit, që është me rëndësi të madhe, betohet edhe në ndërgjegjen e njeriut, e cila gjithnjë e qorton të zotin, pse nuk bën më shumë punë të mira dhe pse bën punë të këqija; pra, shpirti, ndërgjegjja, një karakter i tillë është i rëndësishëm, prandaj është për t’u betuar në të. Ky betim bëhet në shenjë vërtetimi të Ditës së Kijametit.
Një farë Adij ibni Rebia shkon te Pejgamberi a.s. e i thotë: “Më trego, si është puna e Kijametit, kur do të bëhet...”- Pejgamberi a.s. i tregon, e ai thotë: “Nuk të besoj, pse si do t’i tubojë Zoti eshtrat e kalbura?!...” Atëherë zbret ajeti rreth dyshimit të tij e thotë: “Do t’i tubojmë, e edhe mollëzat e gishtërinjve do t’ua rikrijojmë ashtu si i kanë pasur...” Këtu manifestohet njëra nga mrekullitë e Kuranit, pse përmend një çështje delikate, që njerëzit shumë vonë arritën ta kuptojnë. Përmend veçorinë e çdo individi me çka mund të dallohet nga tjetri, e ajo veçori qëndron në vijat te majat e gishtërinjve, gjë që tashti arriti ta kuptojë edhe dituria, prandaj e bëri obligim vënien e gishtit në dokumentet më të rëndësishme personale. Zoti i Madhëruar përmendi fuqinë e vet të përsosur për ringjallje, i përmend majat e gishtave, e njerëzit pas njëmijë e sa vjetësh e kuptuan pse i përmendi. Njeriu e kupton fuqinë e Zotit, por dëshiron të jetë i shfrenuar, prandaj përpiqet ta bëjë të dyshimtë mundësinë e ringjalljes dhe të përgjegjësisë, dhe pyet kur është Kijameti. Atë ditë nuk i bëjnë dritë sytë, hëna errësohet dhe përplaset për diellin, atëherë nuk ka vend për strehim, vetëm duhet të paraqitemi para Zotit dhe duhet të japim llogari.
Ti (Muhamed) mos e shqipto atë (Kuranin) me gjuhën tënde për ta nxënë atë me të shpejtë!
Sepse Ne e kemi për detyrë tubimin dhe leximin e tij!
E kur ta lexojnë atë ty, ti përcille me të dëgjuar leximin e tij.
Dhe pastaj është obligim yni, që ta shkoqisim atë.
Jo, nuk është ashtu! Por ju jeni që e doni të ngutshmen (Dunjanë).
Dhe e lini pas shpine atë të ardhmen (Ahiretin).
Atë ditë do të ketë fytyra të shkëlqyera (të gëzuara),
që Zotin e tyre e shikojnë.
Atë ditë ka fytyra edhe të vrazhda,
që presin t’iu thyhet kurrizi (të shkatërrohen).
Jo dhe Jo! Po kur të arrijë (shpirti) në gropë të fytit (të gjoksit),
Dhe thuhet (nga familja e të afërmit): “Kush do ta shërojë?”
Dhe ai bindet se ai po ndahet.
E t’i puqet kërciri për kërcirin (t’i vështirësohet gjendja).
Atë ditë vetëm te Zoti yt shkohet.
E ai, as nuk e vërtetoi atë që duhej, as nuk u fal.
Por përgënjeshtroi dhe ktheu shpinën.
Dhe shkonte te familja e tij me mendjemadhësi.
Të është afruar ty e keqja e t’u afroftë (ose i mjeri ti i mjeri).
Edhe një herë t’u afrua ty e keqja; t’u afroftë!
A mos mendon njeriu, se do të lihet duke mos zënë asgjë (pa kurrfarë përgjegjësie).
A nuk ka qenë ai në një pikë uji që derdhet.
E pastaj u bë gjak i trashë, e Ai e krijoi dhe e përsosi?
Dhe prej tij Ai i bëri dy lloje: mashkullin dhe femrën.
A nuk është Ai (Zot) i Fuqishëm, që i ngjall të vdekurit?[407]
[407] Nga frika se mos po i shpëton ndonjë fjalë Pejgamberi ngutej dhe kur ia lexonte Xhibrili Kuranin, e lexonte edhe ai bashkë me të. Zoti e urdhëroi të mos ngutej, ta dëgjojë me vëmendje Xhibrilin duke ia lexuar, pse Ne do t’ia mundësojmë ta mësojë përmendësh, ta lexojë dhe Ne do t’ia sqarojmë domethënien e tij. Idhujtarëve iu thotë, se nuk është si mendoni ju, e jeni dhënë pas kënaqësive të kësaj jete dhe e keni lënë anash përgjegjësinë në jetën tjetër. Njerëzit e mirë me fytyra të gëzuara e shikojnë Zotin e vet. Ehlu Sunneti është i bindur, se Zotin do ta shohim në ahiret dhe si argument është ky ajet dhe hadithet e vërteta. Por do të ketë edhe fytyra të zymta, që presin kur po i kap e keqja.
Rikujtohet edhe momenti kur afrohet shpirti të dalë, e familja kërkon shërimin e tij, ndërsa ai vetë e di se po vdes e po ndahet, dhe po shkon te Zoti i vet. Kur qëllon, që as nuk ka besuar, dhe as nuk ka adhuruar, por e ka mbajtur veten lart, i mjeri ai se çfarë do ta gjejë. Po si po i rritet njeriut mendja, e nuk po e mendon se si ishte zanafilla e tij, kush e krijoi, kush e bëri të dy gjinive. Prandaj ai Zot, që pati mundësi t’i bëjë të gjitha këto, a nuk ka mundësi t’i ngjallë të vdekurit?!... Ka, po si nuk ka! Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures El Kijameh. E falënderoj Allahun e Madhëruar!
76. SURETUL - INSAN
E zbritur në Medine, pas sures Er Rrahman, ajete: 31
Edhe pse kjo sure është shpallur në Medine shqyrton çështje, që kanë të bëjnë me jetën tjetër, e posaçërisht me begatitë e kënaqësitë, që do të përjetojnë njerëzit e devotshëm, kështu që në përmbajtjen e kësaj sureje mbretëron një atmosferë si në suret e shpallura në Meke.
Fillon duke e përshkruar fuqinë e Zotit në krijimin e njeriut, në pajisjen e tij me shqisa e të menduar, dhe në përgatitjen e tij për detyra e obligime. Kur i përmend të mirat, të cilat do t’i gëzojnë njerëzit e mirë përshkruan edhe cilësitë e tyre, dhe përfundon duke përkujtuar, se Kurani është mësim dhe këshillë për ato zemra, që e ruajnë dhe për ato mendje, që janë të mprehta.
Quhet: “Suretul Insani” - kaptina e njeriut, sepse në fillim bëhet fjalë për njeriun, por quhet edhe Suretu Ed Dehri - kaptina e kohës, sepse edhe koha përmendet në të njëjtin ajet.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Vërtet ka kaluar një periudhë kohore, që njeriu nuk ekzistonte fare si një diçka i përmendur.
Ne e krijuam njeriun prej një uji të bashkëdyzuar për ta sprovuar atë, prandaj e bëmë të dëgjojë e të shohë.
Ne e udhëzuam atë në rrugë të drejtë, e ai do të jetë: mirënjohës ose përbuzës.
Ne për jobesimtarët kemi përgatitur zinxhirë, pranga e zjarr.
S’ka dyshim, se të devotshmit do të pijnë nga gota që përzierja brenda saj është nga kafuri (aromatik).
Është një burim prej të cilit pijnë robërit e Allahut dhe e bartin atë ku të duan.
Ata janë që i zbatojnë premtimet e tyre dhe i frikësohen një dite dëmi i së cilës ka përmasa të mëdha.
Ata janë, që për hir të Tij iu japin ushqim të varfërve, jetimëve dhe të zënëve robër, (dhe thonë:)
Ne po ju ushqejmë vetëm për hir të Allahut dhe prej jush nuk kërkojmë ndonjë shpërblim e falënderim.
Ne i frikësohemi (dënimit të) Zotit tonë në një ditë që fytyrat i bën të zymta dhe është shumë e vështirë.
Po Allahu i ruajti ata prej sherrit të asaj dite dhe iu dhuroi shkëlqim në fytyra e gëzim të madh.
Dhe për shkak se ata duruan, i shpërbleu me xhenet dhe me petka mëndafshi.
Aty janë të mbështetur në kolltukë dhe aty nuk shohin, as diell (vapë), e as të ftohtë.
Hijet e tyre (të pemëve) janë afër mbi ta dhe kalaveshët e pemëve janë të qasur shumë afër.
Dhe atyre iu bëhet shërbim me enë të argjendta dhe me gota të tejdukshme.
Të tejdukshme nga argjendi, që ata (shërbëtorët) i përcaktuan të jenë sa duhet (të mëdha o të vogla).
Dhe iu jepet të pijnë aty gota vere të përzier me zenxhebilë (bimë aromatike).
(nga) Burim aty që quhet selsebil (i lehtë në të pirë).
Dhe atyre iu sillen për shërbim djelmosha, që përherë janë të tillë, saqë kur t’i kundrosh të duken si margaritarë të derdhur.
Dhe kur të shikosh aty, sheh begati të mëdha e zotërim (pronë, pasuri) të madh.
Kanë të veshura petka mëndafshi të hollë e të gjelbër (atllas) dhe të mëndafshit të trashë (brokat); janë të stolisur me bylyzykë të argjendtë dhe Zoti i tyre iu jep të pijnë pije të pastër.
Ky është shpërblimi juaj, sepse angazhimi juaj ka qenë i pranishëm.[408]
[408] Faqja e këtij dheu, pale sa kohë ka qenë e zbrazët pa njeri, ai as që është përmendur si ndonjë send a qenie. Allahu e shpiku njeriun, e krijoi prej një pike uji të pavlerë, e përgatiti me çka mund të kuptojë dhe të dallojë, i dërgoi pejgamberë dhe shpallje dhe ia mësoi rrugën e drejtë, dhe i tregoi për të shtrembrën, për hajrin dhe për sherrin, e njeriu mbeti i lirë të zgjedhë cilën rrugë të dojë, por ia bëri me dije, se ata që ndjekin rrugën e Zotit, do të shpërblehen me aso të mira, që as nuk mund t’i marrin me mend. Ndërsa ata që zgjedhin rrugën e humbur, janë të dënuar me zinxhirë, me pranga e me zjarr. Të shpërblyerit janë ata, që ishin besnikë, që iu frikësuan vuajtjeve, që për hir të Zotit ushqyen nevojtarët, jo për ndonjë interes apo lavdërim, e Zoti i shpëton prej asaj dite të tmerrshme.
Në xhenet nuk do t’i kapë, as vapa, as të ftohtit, kalaveshët e pemëve iu qëndrojnë mbi krye, iu jepet të pijnë pije me aromë të këndshme, iu shërbejnë djelmosha të rinj, që kurrë nuk ndryshojnë, e të gjitha ato të mira, që nuk mund të përshkruhen iu jepen në shenjë shpërblimi për përpjekjet e tyre në dynja, që të bëjnë vepra, të cilat i pëlqen Zoti xh. sh.
Ne ta shpallëm ty Kuranin në intervale (pjesë-pjesë).
Prandaj ti bëhu i durueshëm deri në vendimin e Zotit tënd, e mos dëgjo, as mëkatarë, as jobesimtarë.
Adhuroje Zotin tënd mëngjes e mbrëmje.
Dhe falu për hir të Tij në një kohë të natës, mandej adhuroje Atë edhe natën më gjatë.
Vërtet, ata (idhujtarët) e duan shumë këtë jetë, dhe e zënë asgjë ditën e rëndë që i pret.
Ne i krijuam ata dhe Ne e përsosëm krijimin e tyre, e sikur të duam, Ne i zhdukim ata e sjellim të tjerë më të mirë se ata.
Vërtet, këto janë një këshillë, e kush do e merr rrugën që e çon te Zoti i tij.
Po ju nuk mund të doni gjë, pos nëse do Allahu, e Allahu është shumë i Dijshëm, shumë i Urtë.
Ai atë që e do, e shtie në mëshirën e Vet, kurse për zullumqarët ka përgatitur dënim të dhembshëm.[409]
[409] Namazi që porositet është ai i sabahut dhe i akshamit, e ai në një pjesë të natës mund të jetë jacia, ndërsa adhurimi gjatë natës është namazi tehexhxhud. Me ndihmën e Zotit, mori fund përkthimi dhe komentimi i sures El Insanu, falënderoj Allahun e Madhëruar!
77. SURETUL - MURSELAT
E zbritur në Meke, pas sures El Humezetu, ajete: 50
Kjo sure e shpallur në Meke parashtron çështje të besimit që janë të lidhura me botën tjetër, me engjëj të detyrave të ndryshme, me çastin e Kijametit, me gjendjen e tokës e të qiellit në atë moment, me fuqinë e Zotit për ringjallje pas shkatërrimit, me mundimet dhe me vuajtjet e kriminelëve, të cilët do t’i përjetojnë në Kijamet dhe me shpërblimet, të cilat Zoti i Madhëruar ua ka përgatitur njerëzve të devotshëm.
Quhet: “Suretul Murselati” - kaptina e engjëjve të dërguar, sepse në fillim të saj Zoti betohet në llojet e engjëjve sipas detyrave.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në erërat që fryjnë një pas një (pandërprerë),
që janë shumë të stuhishme e shkaktojnë furtunë!
Betohem në engjëjt, që iu është besuar shpërndarja e reve dhe që i shpërndajnë,
dhe që ndajnë qartë (të vërtetën nga e pavërteta)!
Dhe betohem në ata që sjellin shpallje (libra të Zotit te pejgamberët),
si arsyetim ose si vërejtje,
s’ka dyshim, se ajo që premtoheni ka për të ndodhur patjetër!
Kur yjet të shuhen,
dhe kur qielli të hapet,
dhe kur kodrat të copëtohen,
dhe kur të dërguarve iu është caktuar koha për të dëshmuar.
E për cilën ditë atyre iu është caktuar koha?
Për Ditën e Gjykimit (kur drejtësia e Zotit ndan të mirën nga e keqja).
E ku e di ti se çka është Dita e Gjykimit?
Atë ditë është shkatërrim për ata që përgënjeshtruan.
A nuk i kemi shkatërruar Ne popujt më të hershëm?
Dhe pastaj pas tyre ua shoqëruam të tjerë më të vonshëm.
Ne ashtu bëjmë me kriminelët.[410]
[410] Interpretuesit e Kuranit kanë mendime të ndryshme rreth pesë ajeteve të para të kësaj sureje. Disa prej tyre thonë, se të pestët kanë të bëjnë me erëra, kurse disa të tjerë thonë, se të pestët kanë të bëjnë me engjëj. Ibni Xheriri nuk dha kurrfarë mendimi. Ibni Kethiri zgjodhi këtë mendim, të cilit ne iu përmbajtëm - thotë Sabuniu. Zoti xh. sh. betohet në pesë sende a qenie, se Dita e Kijametit është një realitet i pamohueshëm.
Erërat janë, që sjellin mëshirë, por edhe ndëshkim, që sjellin dobi për njerëz, por edhe dëm. Engjëjt janë ata, që zbatojnë urdhrat e Zotit dhe iu sjellin shpalljet pejgamberëve, për të mos pasur të drejtë njerëzit të thonë, se nuk e kemi ditur, për t’ua tërhequr vërejtjen, që të largohen nga punët e këqija. Kijameti shkakton një gjendje kaosi, yjet fiken, qielli hapet, kodrat përplasen e bëhen copë e grimë. Pejgamberët janë të caktuar për atë ditë, që të dëshmojnë për popujt e vet. Atë ditë mbretëron drejtësia e Zotit, e cila do të nxjerrë në shesh të vërtetën dhe gënjeshtrën, dhe vaj halli për ata që nuk besuan.
Atë ditë është mjerim i madh për ata që përgënjeshtruan.
A nuk iu kemi krijuar juve nga një lëng i dobët?
Dhe atë e vendosëm në një vend të sigurt,
për deri në një kohë të caktuar.
Dhe Ne bëmë përcaktimin e krijimit. Sa përcaktues të mirë jemi!
Atë ditë është shkatërrim për ata, që nuk e njohën fuqinë tonë.
A nuk bëmë Ne tokën, që në gjirin e vet mban
të gjallë dhe të vdekur?
Dhe në të kemi vënë kodra të forta e të larta dhe ju dhamë të pini ujë, që ua shuan etjen.
Atë ditë është mjerim për ata që përgënjeshtruan.
(u thuhet) Shkoni tek ai (xhehenemi), që ju e konsideruat gënjeshtër.
Shkoni tek ajo hije (mjegull), që ka tre degëzime,
që nuk bën, as hije, as nuk mbron prej flakës.
Ai (xhehenemi) hedh gaca të mëdha si ndonjë kështjellë,
e që janë si të ishin deve të verdha (shumë të shpejta).
Atë ditë është shkatërrim për mohuesit.
Kjo është një ditë që ata nuk flasin.
Atyre as nuk iu lejohet, që të arsyetohen.
Atë ditë mjerë ata që përgënjeshtruan!
Kjo është Dita e Gjykimit, ju kemi tubuar juve dhe të mëparshmit.
Dhe nëse keni ndonjë dredhi, atëherë bëni dredhira!
Atë ditë është shkatërrim për ata që nuk besuan.[411]
[411] Në këto ajete parashtrohet fuqia e Zotit, e cila prej një pike të dobët uji të vendosur në një vend të sigurt, në mitrën e nënës, e ruajti, e zhvilloi, e formësoi, i dha shpirtin dhe e bëri njeri. Toka i mban përmbi vete njerëzit sa janë të gjallë, ndërsa kur vdesin i ruan në brendinë e vet. Madhëria e Zotit krijoi kodra të mëdha e të forta, të cilat i shërbejnë tokës si shtylla, përndryshe, brendia e saj, që është plot gaze, zjarr e materie të tjera, nuk do ta linin të qetë për asnjë çast. Pastaj na tregon, se ato kodra e male janë të larta, në majë të të cilave krijohen dhe zhvillohen re të dendura plot shi e borë, e që mundësojnë të ketë lumenj e burime, prej të cilave njerëzit edhe pinë ujë të pijshëm dhe kultivojnë kopshte e vreshta, pra kodrat e malet janë depo të shiut e të borës, depo të begative të qiellit. Njerëzit shumë vonë e kuptuan pse Zoti për kodrat tha: shtylla të forta dhe prej tyre iu pajisim me ujë... Fshehtësi e madhe e Kuranit Famëmadh! Tmerret e Ditës së Kijametit përshkruhen për ata që nuk e besuan, as Zotin, as Kuranin, që shpalli Ai, e Muhamedin a.s. e quajtën rrenacak. Ajo është ditë mjerimi për të tillët, pse nuk ka më shpresë shpëtimi.
Dhe, nuk ka dyshim se të devotshmit do të jenë nën hije pranë burimeve,
dhe kanë pemë çfarë të dëshirojnë.
Hani e pini shijshëm e me ëndje, për atë e keni vepruar.
Ne kështu i shpërblejmë mirëbërësit.
Atë ditë është mjerim për përgënjeshtruesit.
Ju (jobesimtarë në Dunja) hani e kënaquni për pak kohë, sepse vërtet ju jeni mizorë.
Atë ditë është mjerim për ata që mohuan të mirat e Zotit.
Dhe kur atyre iu thuhej: “Përkuluni!”, ata nuk përkuleshin.
Atë ditë është mjerim për ata që përgënjeshtruan.
Pra, cilës fjalë (libër) pas këtij (Kuranit) i besojnë?[412]
[412] Duket se përsëritet ajeti: vejlun... - të mjerët, por nuk është përsëritje, meqë në secilin rast ka pasur si qëllim gjësendin, që është përmendur.
Me ndihmën e Zotit përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Murselat. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
78. SURETUN - NEBE’Ë
E zbritur në Meke, pas sures El Mearixh, ajete: 40
Kjo sure shtron çështjen e ringjalljes, të jetës pas kësaj bote në botën tjetër, të përgjegjësisë dhe të shpërblimit apo të ndëshkimit.
Idhujtarët mekas, ithtarë të paganizmit, nuk mund ta kuptonin mundësinë e një jete pas kësaj, prandaj në këtë sure sillen fakte të fuqisë së pakufishme të Zotit të Madhërishëm, të cilat manifestohen përmes krijesave e krijimeve në këtë ekzistencë, e të cilat dokumentojnë, se ajo fuqi ka mundësi t’i ringjallë trupat e vdekur.
E përshkruan ringjalljen, kohën e tubimit për llogari, vuajtjet dhe mundimet, të cilat i presin ata që kundërshtuan dhe të mirat e kënaqësitë e përgatitura për të dëgjueshmit, dhe përfundon me një skenë të llahtarshme, kur kundërshtarët më fort do të dëshironin të ishin dhe’ ose shtazë, që do të bëhen dhe se sa mundimet që i përjetojnë.
Quhet: “Suretun Nebe’i”- kaptina e një lajmi të rëndësishëm, sepse bëhet fjalë për Ditën e Kijametit.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Për çka ata i bëjnë pyetje njëri-tjetrit?
Për lajmin e madh e tronditës,
në të cilin ata janë në kundërshti.
Jo, të mos pyesin, sepse ata do ta kuptojnë!
Përsëri Jo, se ata do ta kuptojnë!
A nuk e bëmë Ne tokën të përshtatshme (për jetë),
ndërsa kodrat shtylla?
Dhe Ne ju krijuam juve në çifte.
Dhe gjumin tuaj ua bëmë për pushim.
Dhe natën ua bëmë mbulesë (si rrobat).
Ndërsa ditën e bëmë për gjallërim.
Dhe Ne kemi ndërtuar mbi ju një shtatëshe të fortë.
Dhe kemi vënë ndriçuesin që flakëron.
Dhe prej reve të shtrydhura kemi lëshuar shi të madh,
që me të të rrisim drithëra e bimë,
edhe kopshte të dendura palë mbi palë.[413]
[413] Fjala: “Nebe’ë” edhe pse mund të përkthehet me fjalën lajm ka një domethënie shumë më të madhe, sepse nuk është fjala për një lajm të rëndomtë, por për një ngjarje të madhe, një ndodhi tronditëse, një kumtesë të jashtëzakonshme, pra fjala është për Kijametin, për ringjalljen. Idhujtarët i bënin pyetje njëri-tjetrit rreth kësaj çështjeje me qëllim që ta përqeshnin Pejgamberin, kinse ai thotë diçka që nuk ta merr mendja.
Për t’ju ndihmuar që të binden, nëse duan, Zoti iu sjell fakte për fuqinë e vet dhe numëron: tokën e përgatitur që të mund të jetohet në të, kodrat që janë ekuilibruese të saj, krijimin e njerëzve të dy gjinive që të ruhet lloji i njerëzve, gjumin si akt që lajmëron lodhjen fizike e psikike dhe nevojën e pushimit, i cili nuk është vepër e njeriut, por dhuratë e Zotit, natën që mbulon me errësirë si petku që mbulon trupin, ditën të ndritshme për të gjallëruar, qiejt e lartë dhe të qëndrueshëm, që në ta nuk ndikon koha e gjatë që të dobësohen, retë që lëshojnë shi të madh si t’i shtrydhte dikush, shi që mundëson rritjen dhe zhvillimin e bimëve, të drithërave si dhe të bimëve të tjera për ushqim të gjallesave. Këto janë disa nga krijimet e Fuqiplotit në këtë jetë.
S’ka dyshim, se Dita e Gjykimit është caktuar.
Është dita që i fryhet surit, e ju vini grupe-grupe.
Dhe qielli hapet e bëhet dyer-dyer.
Dhe kodrat shkulen dhe bëhen pluhur (si valë rrezesh).
E xhehenemi është në pritë (në pusi).
Është vendstrehim i arrogantëve.
Aty do të mbesin për tërë kohën (pa mbarim).
Aty nuk do të shijojnë, as freskim, as ndonjë pije,
përveç ujë të valë e kalbësirë,
si ndëshkim i merituar.
Ata ishin që nuk pritnin, se do të japin llogari.
Dhe argumentet Tona i përgënjeshtruan me këmbëngulje.
Ndërsa Ne çdo send e kemi ruajtur me shkrim të saktë.
E ju pra, vuani, se Ne nuk do t’ju shtojmë tjetër vetëm se vuajtje.
S’ka dyshim se të devotshmit kanë fitime të mëdha.
Kopshte e vreshta rrushi.
Edhe vasha të bëshme e të një moshe.
Edhe gota të mbushura plot verë.
Aty nuk dëgjojnë fjalë të kota, as gënjeshtra.
Shpërblime e dhurata të shumta dhënë nga Zoti yt.
Zoti i qiejve e i tokës dhe çka ka ndërmjet tyre, që është i Gjithëmëshirshëm, të cilit nuk kanë të drejtë t’i bëjnë vërejtje.
Atë ditë Xibrili dhe engjëjt qëndrojnë të rreshtuar, askush nuk flet pos atij, që e lejon i Gjithëmëshirshmi, dhe i cili thotë të vërtetën.
Ajo është dita e vërtetë, e kush dëshiron le të kthehet rrugës te Zoti i vet.
Ne ua tërhoqëm juve (idhujtarëve) vërejtjen për një dënim të afërt, në ditën kur njeriu (besimtar) shikon se çka i kanë sjellë duart e veta, e jobesimtari thotë: “Ah, sa mirë do të ishte për mua sikur të isha dhe!”[414]
[414] Dita e Gjykimit quhet edhe dita e ndarjes, sepse atë ditë Allahu me gjykimin e vet bën ndarjen për në xhenet ose në xhehenem, e cila është caktuar për tubimin e të gjithëve. Atë ditë i fryhet surit për ringjallje dhe njerëzit paraqiten në grupe, qielli është hapur, kodrat janë bërë hi e pluhur, xhehenemi u rri në pusi dhe i kap ata që ishin arrogantë dhe aty do të jenë përherë e për kohë pa mbarim; ata nuk do të kenë me çka të freskohen, pos me ujë të valë, dhe sa herë që kërkojnë dhe luten për lehtësim vuajtja iu shtohet edhe më shumë. Interpretuesit e Kuranit thonë, se ky është ajeti më i ashpër në tërë Kuranin, përkitazi me banorët e zjarrit. Dënim i rëndë por i meritueshëm është ky, sepse përgënjeshtruan dhe nuk llogaritën, se do ta përjetojnë atë ditë, e nuk e dinë se çdo vepër e njeriut është e evidentuar saktësisht. Njerëzit e devotshëm do të kenë kënaqësi të mëdha, edhe për arsye se besuan e bënë vepra të mira, por edhe dhurata nga bujaria e Zotit të Madhëruar, saqë atë ditë edhe shpirtrat më të lartë dhe engjëjt qëndrojnë gatitu dhe askush nuk mund të flasë pa i dhënë leje Zoti. Njeriu i sheh veprat e veta, prandaj thotë:
“Do të kishte qenë fat për mua sikur të kisha qenë dhe’ e jo njeri, ose të isha bërë dhe si kafshët që bëhen pasi ta kenë marrë hakun prej njëra-tjetrës. Falënderoj Allahun e Madhëruar për ndihmën që më dhuroi dhe e përfundova përkthimin dhe komentimin e kësaj sureje.
79. SURETUN - NAZIAT
E zbritur në Meke, pas sures En Nebe’ë, ajete: 46
Edhe kjo sure e shpallur në Meke sjell argumente për Kijametin, si gjë të sigurt, për të cilin Zoti xh. sh. betohet në disa lloje të engjëjve, që sipas urdhrit të Tij ua marrin njerëzve shpirtin.
Në këtë sure i bëhet një vështrim i shkurtër katastrofës së popullit arrogant e të pabindur të faraonit, dhe iu tërhiqet vërejtja mekasve, të cilët si popull më i dobët se ai i faraonit do t’i godasë ndonjë e keqe, nëse vazhdojnë rrugën e tyre të gabuar.
Quhet: “Suretun Naziati” - kaptina e engjëjve që marrin shpirtra.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në ata (engjëj), që marrin shpirtrat me rrëmbim (përmbytshëm)
Dhe në ata që marrin shpirtra me lehtësim!
Dhe në ata që notojnë me shpejtësi!
Dhe në nxitësit, të cilët me shpejtësi në vendin e vet i çojnë!
Dhe betohem në ata, që çdo çështje rregullojnë!
Ditën që vrullshëm bëhet dridhja,
që pas saj pason tjetra.
Atë ditë zemrat janë të tronditura.
Shikimet e tyre janë të poshtruara (frikësuara).
Ata (idhujtarët në Dunja) thonë: “A thua do të bëhemi përsëri kështu si jemi?”
A edhe pasi të jemi bërë eshtra të kalbur?”
Ata thanë: “Atëherë, ai kthim do të jetë dëshpërues për ne!”
Po ajo (ringjallja) nuk do të jetë tjetër pos një thirrje (klithje).
Dhe ja, ata mbi sipërfaqen e tokës.[415]
[415] Zoti xh. sh. betohet në pesë grupe engjëjsh që kanë detyra të veçanta, se çështja e Kijametit është çështje e vërtetë dhe e sigurt.
Engjëjt, në të cilët bëhet betimi janë quajtur sipas detyrave që i kryejnë. Ata që kanë për detyrë t’ua nxjerrin me ashpërsi e mundim shpirtin kundërshtarëve janë quajtur rrëmbyes, ndërsa ata që ua marrin shpirtrat besimtarëve me një lehtësi të madhe u quajtën lehtësues, të pahetueshëm. Engjëjt notues janë ata, që ua marrin shpirtrat besimtarëve lehtë, ashtu si notuesi kur mbi ujë noton lehtë, ose ata janë që urdhrin e Zotit e sjellin prej qiellit si ai që zhytet e noton në ujë. Të shpejtë quhen nga se me të shpejtë i çojnë shpirtrat në vendin e merituar dhe rregullojnë çështjen e shpërblimit ose të ndëshkimit të tyre, e mund të jenë rregullues të çështjeve të kësaj jete sipas urdhrit të Zotit. Kijameti do të jetë një fryrje e surit, që dridh dhe shkatërron çdo gjë që ekziston, e pas kësaj pason fryrja tjetër për ringjallje. Këtë gjë nuk e besonin idhujtarët, prandaj pyetnin me habi: a edhe një herë do të bëhemi kështu si jemi, edhe pasi të na kalben eshtrat, e si tallje thonin: Nëse bëhet ashtu, ne kemi mbaruar!
A të ka ardhur ty rrëfimi i Musait?
Kur Zoti i tij e pat thirrur në luginën e bekuar Tuva (rrëzë kodrës Turi Sina).
Shko te faraoni, se vërtet ai e ka tepruar.
Dhe thuaj: “E ke ndër mend të pastrohesh?”
Unë të udhëzoj te Zoti yt e ti t’ia kesh frikën Atij!
Dhe ai ia tregoi mrekullinë e madhe.
Po ai e përgënjeshtroi dhe e kundërshtoi.
Pastaj u kthye prapa dhe iku me të shpejtë.
I tuboi (të gjithë të vetët) dhe iu mbajti fjalim.
E iu tha: “Unë jam zoti juaj më i lartë!”
Atëherë Allahu tmerrshëm e dënoi atë, për këtë të fundit dhe për atë të parën.
Në këtë ndëshkim ka përvojë mësimi për atë që frikësohet.
A është më i rëndë krijimi juaj apo ai i qiellit? E Ai e ngriti atë!
Ngriti kupën e tij dhe e përsosi atë.
Natën ia errësoi e ditën ia ndriçoi.
E pastaj tokën e sheshoi.
Dhe prej saj nxori ujin e saj dhe kullosat e saj.
Kurse kodrat ia përforcoi.
Si furnizim për ju dhe për kafshët tuaja.
E kur të vijë Vala e Madhe (Kijameti),
Atë ditë njeriu përkujton se çka ka punuar.
E xhehenemi shfaqet sheshazi për atë që e sheh.
E për sa i përket atij që e ka tepruar.
Dhe i dha përparësi jetës së kësaj bote,
xhehenemi do të jetë vendi i tij.
E kush iu frikësua paraqitjes para Zotit të vet dhe ndaloi veten prej epsheve,
xheneti është vendi i tij.
Ty të pyesin për Kijametin: “Kur do të ndodhë ai?!”
Po, në çfarë gjendje je ti t’ua përkujtosh atë?
Vetëm te Zoti yt është dija për të.
Ti je vetëm qortues i atij, që ia ka frikën Atij.
Ditën kur ta përjetojnë atë, atyre (idhujtarëve) do t’iu duket sikur nuk kanë jetuar më tepër se një mbrëmje ose një mëngjes të saj.[416]
[416] Zoti xh. sh. i përkujton Muhamedit a.s. ngjarjen e Musait, se si e ka thirur atë, i ka folur dhe urdhëruar, kur ai ishte në një luginë në fund te kodrës Sina e i ka thënë: Shko te faraoni se ai i ka kaluar kufijtë me padrejtësi e arrogancë dhe i thuaj: A i shkon mendja të hiqet prej punëve të këqija, por faraoni nuk çau kokë për të, prandaj Musai ia tregoi mrekullinë e madhe shkopin e shndërruar në gjarpër, e faraoni iku, por i thirri magjistarët dhe popullin e vet, iu mbajti një fjalim e iu tha, se është zoti i tyre më i lartë, ndërsa para katërdhjetë vjetëve po kështu iu pat thënë, se nuk kanë zot tjetër pos tij. Për atë Allahu e shkatërroi. E shkatërroi si për shkak të thënies së parë, ashtu edhe për të fundit. Me këtë iu tërhiqet vërejtja mekasve, se edhe ata do t’i gjejë një e keqe e tillë, sepse për Zotin kjo nuk është ndonjë punë e rëndë, kur dihet se Ai e ndërtoi qiellin, e ngriti lart, e bëri natën të errët dhe ditën të ndritshme, pastaj përgatiti tokën që në të të mbijnë bimë, dhe atë e përforcoi me kodra e male të forta. E, kur të vijë Dita e Kijametit, dita e llahtarisë më të madhe, do të duket se kush çka ka punuar, e si peshore për matjen e vetes njeriut i mjafton kjo: Kush ka bërë zullum dhe është dhënë pas kënaqësive të kësaj jete, duke marrë nëpër këmbë sjelljet dhe punët e mira, ai nuk ka vend tjetër pos në xhehenem, ndërsa kush i është frikësuar përgjegjësisë para Zotit, e ka penguar lakminë ndaj punëve të këqija ai do ta ketë vendin në xhenet.
Kur do të bëhet Kijameti, nuk di kush pos Zotit, por është e ditur se kundërshtarëve do t’iu duket sikur nuk kanë jetuar në këtë botë më shumë se një mëngjes a një mbrëmje. Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i kësaj sureje. Falënderuar qoftë Allahu i Madhëruar!
80. SURETU - ABESE
E zbritur në Meke, pas sures En Nexhm, ajete: 42
Në fillim të kësaj sureje përmendet rasti i një të verbri, i Abdullah ibni Ummi Mektum-it, dhe kur Zoti xh. sh. e udhëzon Pejgamberin a.s., që të mos e ngarkojë veten me atë barrë të rëndë me të cilën nuk është i obliguar. Bëhet fjalë për njeriun kryefortë, i cili edhe pse i gëzon të gjitha të mirat që ia dhuroi Zoti, ai nuk është mirënjohës ndaj Krijuesit, por mohues i të mirave, e pas disa fakteve që dokumentojnë fuqinë e Zotit, sureja përfundon me përshkrimin e Ditës së Kijametit, kur njeriu do të ikë nga më i dashuri i vet nga frika për veten.
Quhet:“Suretu Abese” - kaptina Abese, e të vrenjturit, rrudhjen e vetullave, mrroljen, ngaqë Pejgamberi a.s. mrrolej për hir të thirrjes së njerëzve në rrugëtë drejtë, e ata nuk i përgjigjeshin.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ai vrenjti (fytyrën) dhe u kthye,
ngase atij i erdhi i verbri.
E ku mund ta dish ti, ndoshta ai do të pastrohet,
apo do të këshillohet dhe këshilla do t’i bëjë dobi!
E ai që nuk ndien nevojë (për Zotin) pse ka pasuri,
ti atij i vë veshin (i drejtohesh)!
Po ti nuk ke përgjegjësi, pse ai nuk pastrohet.
Ndërsa ai që nxiton dhe vjen te ti,
dhe meqë ai frikësohet,
e ti nuk e zë asgjë (dhe nuk ia vë veshin fjalës së tij).
Jo ashtu! Në të vërtetë këto janë këshilla.
Kush do të marrë mësim nga kjo (nga Kurani).
Është këshillë në fletë të çmueshme,
me vlerë të lartë e të ruajtur,
në duar të udhëtuesve (engjëjve udhëtues mes Allahut e njerëzve),
të nderuar e të ruajtur.[417]
[417] Pejgamberi a.s. kishte qenë i angazhuar në një moment me parinë idhujtare kurejshite, me Shejben, Utben, Velidin, Ummejen etj. Me ta ishte edhe Abasi. Ai i thërriste ta besojnë Fenë Islame dhe mendonte, se nëse ata e pranojnë do të shpëtonin nga vuajtjet. Ata muslimanë që ishin të dobët do të trimëroheshin e ta përqafonin Fenë Islame, edhe ata që ishin për Fenë Islame, por nuk kishin guxim ta shprehnin. Në atë moment vjen Abdullah ibni Ummi Mektumi, djali i dajës së Hadixhes, që ishte i verbër dhe i drejtohet Pejgamberit ta mësojë nga Kurani i shpallur prej Zotit. Atë fjalë ia përsëriste sa herë Pejgamberit a.s., duke mos ditur se Pejgamberi ishte në bisedë me parinë idhujtare. Ai xhest i Abdullahut nuk i pëlqeu Pejgamberit, prandaj nuk ia vë veshin sa duhet, dhe vazhdon përpjekjet e veta me ata në të cilët kishte shpresë se do të vinin në fenë e drejtë.
Shpallet kjo pjesë e kësaj sure dhe Pejgamberit i jepet këshillë, që të mos e mundojë veten me ata që janë të pasur dhe e ndiejnë veten se s’kanë nevojë për besim dhe për Zotin, pse ajo nuk është përgjegjësi jotja, por punë e Zotit - se kush do të besojë e kush jo. Ndërsa atë që ka besuar ta këshillojë dhe ta mësojë, pse ai duke qenë i verbër, dhe duke pasur frikë Allahun, ose duke pasur frikë nga armiqtë, e ndoshta duke u frikësuar, se do të rrëzohet, ngaqë nuk sheh, ka ardhur të kërkojë ta mësosh.
Kurani është mësim, këshillë, i shënuar në një libër të çmueshëm të Allahut, me vlerë të lartë, i mbrojtur nga duart e ndryra, është në duar të engjëjve, të pejgamberëve të ndershëm e besnikë, në duar të dijetarëve të ndershëm islam deri në Ditën e Kijametit.
Qoftë mallkuar njeriu, sa mohues i fortë është ai!
Po prej çkafi e krijoi Ai atë?
Atë e krijoi prej një pike uji dhe e përgatiti.
Pastaj atij ia lehtësoi rrugën.
Mandej atë e bëri të vdesë dhe atij i bëri varr (të varroset).
Pastaj kur të dojë Ai e ringjall atë.
Jo! Ai nuk zbatoi atë që urdhëroi Ai.
Njeriu le të shikojë ushqimin e vet.
Ne lëshuam shi të mjaftueshëm.
Pastaj e çamë tokën sipas nevojës së bimës,
dhe bëmë që në të të mbijnë drithëra,
edhe rrush e perime,
edhe ullinj e hurma,
edhe kopshte të dendura,
edhe pemë e kullosa,
si mjete gjallërimi për ju dhe për bagëtinë tuaj.
E kur të vijë Ushtima (krisma e Kijametit);
Atë ditë njeriu ikën prej vëllait të vet,
prej nënës dhe prej babait të vet,
prej gruas dhe prej fëmijëve të vet.
Atë ditë çdo njeriu i mjafton çështja e vet.
Atë ditë do të ketë fytyra të shndritura,
të buzëqeshura e të gëzuara.
Atë ditë do të ketë edhe fytyra të pluhëruara,
që i ka mbuluar errësira e zezë,
e të tillët janë ata mohuesit, mëkatarët.[418]
[418] Zoti e vraftë njeriun, që i rritet mendja e nuk njeh Zotin, dhe nuk mendon se çfarë ishte ai vetë, prej nga u krijua, kush e krijoi, kush i hapi rrugën e jetës dhe të fatbardhësisë, kush e mësoi që pasi të vdesë, të varroset e të mos hidhet në ndonjë humnerë si kafshët. Varrimi është një nder, që i bëhet vetëm njeriut prej të gjitha krijesave. Edhe ky është mësim nga Zoti. Njeriu duhet të përpiqet në këtë jetë dhe duhet të zbatojë atë që ka urdhëruar Zoti, e të mos i sjellë vetes punën, që në Ditën e Kijametit të ikë edhe prej më të dashurve, sepse atë ditë çdo njeri është i preokupuar me çështjet e veta, e nuk i bie ndërmend për të tjerët, ndodh që të ikë pse nuk e ka kryer obligimin e vet ndaj të afërmve. Ky është rregull i përgjithshëm, edhe pse thuhet se i pari do të ikë Kabili prej Habilit, Ibrahimi prej babait, Nuhu e Luti prej grave të veta, Nuhu prej djalit. Besimtarët punëmirë do të jenë me fytyra të bardha e të gëzuara, e refuzuesit e mësimeve të Zotit me fytyra të shëmtuara.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Abese. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
81. SURETUT - TEKVIR
E zbritur në Meke, pas sures El Mesed, ajete: 29
Kjo sure e shpallur në Meke rreh çështjet e besimit në përgjithësi, e çështjen e Kijametit dhe atë të shpalljes i trajton si dy të vërteta të pamohueshme, të cilat i përkasin besimit. Fillon me shpjegime rreth Kijametit dhe me ndryshimet që do të bëhen në ekzistencë, duke filluar prej diellit e deri te të gjitha krijimet e tjera.
Shqyrton të vërtetën për shpalljen, shpjegon cilësitë e atij që e pranon atë dhe flet për popullin, të cilit i kumtohet ajo.
Quhet: “Suretu Tekviri” - Kaptina e palosjes, sepse dielli do të paloset e do t’i fshihet drita.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Kur dielli të jetë mbështjellur (dhe errësohet),
dhe kur yjet të kenë rënë (e shkapërderdhur),
dhe kur kodrat të kenë udhëtuar (e bërë pluhur në ajër),
dhe kur devetë e shtrenjta të lihen pa bari në fushë,
dhe kur egërsirat të jenë bashkuar (tubuar),
dhe kur detet të vlojnë si zjarr i flakëruar,
dhe kur shpirtrat të jenë bashkuar,
dhe kur të pyeten ato vajza të varrosura të gjalla,
për çfarë mëkati ato janë mbytur,
dhe kur fletushkat të jenë shpaluar,
dhe kur qielli të jetë hequr,
dhe kur xhehenemi të jetë ndezur fort,
dhe kur xheneti të jetë afruar,
atëbotë njeriu do ta dijë, se çka ka ofruar (të mirë ose të keqe).[419]
[419] Ajetet e cekura më sipër përshkruajnë gjendjen e ekzistencës në momentin e Kijametit dhe të Ditës së Gjykimit. Dielli errësohet, nuk bën më dritë, është palosur e mbështjellë si njeriu i dobët kur rri palë. Yjet bijnë nga qielli dhe shkapërderdhen, kodrat shkulen prej vendit dhe fluturojnë në ajër, deveja në muajin e dhjetë të barrës, që është më e çmueshmja ndër arabët lihet pa bari e kujdestar, egërsirat tubohen nga frika e Kijametit, detet vlojnë e përplasin valët e tyre, shpirtrat bashkohen ose me trup, ose i miri me të mirin e i keqi me të keqin, vajzat që injorantët i varrosnin për së gjalli do të pyeten për fajin e tyre, e përgjigjen ata që e bënë atë të zezë, hapen regjistrat e punëve të njerëzve dhe lexohen, qielli hiqet si lëkura e deles prej trupit të saj, xhehenemi merr fuqi të madhe ndezëse e xheneti iu afrohet njerëzve të mirë, në mënyrë që të mos frikësohen, e atëherë çdo kush do ta kuptojë se çka ka përgatitur për atë ditë.
Betohem fuqimisht në yjet që tërhiqen (ditën, e ndriçojnë natën),
që udhëtojnë e fshihen (si dreri në strofkë),
betohem në natën kur ajo ia beh me errësirë,
betohem në agimin kur ia shkrep,
s’ka dyshim, se ai (Kurani) është thënie e të dërguarit fisnik (që e pranoi prej Zotit),
që është i fortë dhe që ka vend të lartë te Zoti i Arshit,
që është i respektuar atje (në mesin e engjëjve) dhe besnik!
Nuk është i marrë shoku juaj (Muhamedi)!
Dhe se ai e pat parë atë (Xhibrilin) në horizontin e qartë lindor.
Dhe ai nuk është që në të fshehtën (shpalljen) ka dyshim (ose ua lë mangut).
Dhe ai (Kurani) nuk është thënie e djallit të mallkuar!
Pra, ku jeni, nga po shkoni?
Ai (Kurani) s’është tjetër pos këshillë për njerëzit!
Për atë nga mesi juaj që dëshiron të gjendet në të vërtetën.
Po ju nuk mundeni, por vetëm nëse dëshiron Allahu, Zoti i botëve![420]
[420] Zoti xh. sh. betohet në disa krijime, që kanë një rëndësi të madhe, sepse përmes tyre duket fuqia e pakufishme dhe mjeshtëria e përsosur e Zotit të Madhërishëm: yjet që së bashku me diellin udhëtojnë, ditën sikur tërhiqen dhe fshihen, e natën ndriçojnë, nata që ia beh me atë errësirën e vet të lehtë në fillim e derisa ngryset plotësisht. Pas errësirës së natës ferku i agimit sikur shkrep dhe vjen duke u shtuar drita.
Betohet se Kurani fjalë e Zotit sjellë te Muhamedi a.s. përmes Xhibrilit, e ai gëzon një pozitë të lartë te Zoti, dhe është i nderuar e i respektuar prej engjëjve më të lartë, është i fuqishëm dhe besnik i sigurt. Muhamedi a.s. e ka parë atë lart në horizont nga lind dielli dhe prej tij e ka pranuar Kuranin, e nuk është i marrë, siç thoshin idhujtarët e nuk është i atillë, që lë mangut diçka nga shpallja e të mos ua lexojë e kumtojë. Pra, nuk është fjalë e djallit, por më kot, se ju e keni humbur rrugën. Kurani është këshillë për të gjithë ata që dëshirojnë të drejtohen në rrugë të drejtë, por edhe orientimi është me ndihmën e Zotit të gjithësisë.
82. SURETUL - INFITAR
E zbritur në Meke, pas sures Naziati, ajete: 19
Edhe kjo sure e shpallur në Meke, sikurse edhe ajo që ishte para saj flet për përmbysjet, që do të ndodhin në trupat qiellorë në Ditën e Kijametit. Në të përshkruhet njeriu si përbuzës ndaj të mirave, që i dha Zoti dhe përmendet shkaku i kësaj përbuzjeje.
Pas përshkrimit të ndarjes së njerëzve në dy grupe: në të mirë e në të këqij përfundon me përshkrimin e Ditës së Kijametit, kur njerëzit do të jenë të zhveshur prej çdo fuqie e kompetence, e i tërë sundimi atë ditë është vetëm i Allahut.
Quhet: “Suretu El Infitar” - sipas ajetit të parë që përshkruan çarjen e qiellit.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
E kur të çahet qielli.
Dhe kur të shkapërderdhen yjet.
Dhe kur të përzihen detet.
Dhe kur të trazohen varret.
Atëbotë secili njeri e din se çka ka punuar dhe çka ka lënë prapa!
O ti njeri po ç’të mashtroi ty kundrejt Zotit tënd që është bujar e i urtë?
I cili të krijoi, të përsosi dhe të drejtoi.
Të formësoi në formën që Ai dëshiroi!
Jo, nuk është ashtu. Ju përgënjeshtroni ditën e përgjegjësisë.
Kurse ndaj jush janë përcjellësit!
Janë shkrues të ndershëm te Allahu.
Ata e dinë se çka punoni.
E s’ka dyshim, se të mirët janë në kënaqësinë e përjetimeve (në xhenet).
Dhe se mëkatarët janë në xhehenem.
Aty futen ata Ditën e Gjykimit (të cilën nuk e besonin).
Dhe nuk kanë të larguar prej tij.
E ç’të mësoi ty se ç’është Dita e Gjykimit?
Përsëri, ç’të mësoi ty se ç’është Dita e Gjykimit?
Është dita kur askush, askujt nuk do të mund t’i ndihmojë asgjë; atë ditë e tërë çështja i takon vetëm Allahut![421]
[421] Pas përshkrimit të shkatërrimit të trupave qiellorë përmendet trazimi i varreve, që ka si qëllim ngritjen e njerëzve prej tyre, daljen në sipërfaqe. Atëbotë gjithkush do ta dijë, se çfarë punësh të mira ka bërë dhe çfarë tradita të mira ka lënë pas, për të cilat do të shpërblehet. Po kështu vlen edhe për punën dhe traditën e keqe të lënë pas.
Njeriut i thuhet: si u mashtrove e nuk e falënderove Zotin tënd, që është Bujar e Mëshirues, por është edhe ndëshkues i rreptë ndaj kundërshtarëve. A thua djalli të mashtroi duke të thënë: puno keq sa të duash, se Zoti është Mëshirues, apo nuk besove fare në këtë ditë. A nuk e dite, se engjëjt shënojnë çdo vepër tënden, e sot të mirët janë në xhenet, e të këqijtë në xhehenem dhe askush nuk ka gjë në dorë pos Allahut.
83. SURETUL - MUTAFFIFIN
E zbritur në Meke, pas sures El Ankebut dhe si duket është e fundit e shpallur në Meke, ajete: 36
Edhe kjo sure parashtron çështje që kanë të bëjnë me besimin e drejtë, e së pari iu kërcënohet atyre, që nuk e kanë frikë Ditën e Gjykimit, e i mashtrojnë njerëzit në masë e në peshore, pra nuk e kryejnë detyrën si ka urdhëruar Zoti.
Në këtë sure bëhet fjalë për shënimet që mbajnë engjëjt për punën e njerëzve dhe për ata kriminelë, që në këtë botë janë tallur me besimtarët.
Quhet: “Suretul Mutaffifin “ - kaptina për ata që mashtrojnë në masë e peshore.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Të mjerët ata, që mangut masin e peshojnë.
Ata që kur matin prej njerëzve për vete e plotësojnë,
e kur iu matin të tjerëve ose iu peshojnë, ua lënë mangut.
A nuk e dinë të tillët, se kanë për t’u ringjallur,
në një ditë të madhe,
në ditën kur njerëzit ngrihen (prej varrezave) për të dalë para Zotit të botëve?
Jo, të mos rrini gafil! Se shënimet e veprave të mëkatarëve janë në Sixhxhin (në një libër shënimesh të të këqijave më të dëmshme).
E, ku e di ti se ç’është Sixhxhin-i?
Ai është një libër i qëndisur (në një qeli në fund të burgut).
Atë ditë është shkatërrimi për gënjeshtarët.
Të cilët nuk e besojnë ditën e përgjegjësisë.
E atë ditë nuk e mohon kush, përveç atij që ka sharruar tepër në mosbesim e në punë të këqija.
E që kur i lexohen atij argumentet Tona, thotë: “Legjenda të të parëve!”
Jo, nuk është ashtu! Por të këqijat, që punuan zemrat e tyre ua mbuluan.
Jo dhe Jo! Atë ditë do të jenë të penguar prej (ta shohin) Zotit të tyre.
Pastaj ata do të hyjnë në xhehenem,
dhe do t’iu thuhet: “Ky është ai të cilin e keni përgënjeshtruar!”[422]
[422] Kur përshkruhet përgjegjësia para Allahut në një ditë të madhe, në ditën kur njerëzit dalin para Zotit, dhe kur gjykon Zoti i botëve kuptohet vetvetiu, se sa mëkat i madh është mashtrimi në të matur e në të peshuar. Njerëzit që e bëjnë një vepër të tillë konsiderohen, se nuk e besojnë ringjalljen. Sixhxhini është burg, e këtu fjala është për një vend të ngushtë në fund të xhehenemit, ku janë të ruajtura shënimet e veprave më të shëmtuara, e ku do të jetë edhe vendi i mëkatarëve të tillë.
Paraqitja para Zotit për llogari është aq tronditëse, sa Pejgamberi a.s. ka thënë: “Dikush prej njerëzve do të zhytet në djersën e vet deri në veshë!” Ditën e Gjykimit e mohojnë vetëm ata që kanë kaluar çdo kufi në punë të liga, e ngaqë veprat e tyre të këqija i kanë ndryshuar, kanë kapluar dhe nxirë zemrat e tyre, prandaj ata nuk do të lejohen ta shohin Zotin e Madhëruar, siç lejohen të mirët.
Rane, rejn” - do të thotë mbuluar, kapluar, nxirë. Çdo vepër e keqe shënohet një pikë e zezë në zemrën e njeriut, nëse ai pendohet, ajo hiqet, e nëse vazhdon edhe me të tjera, ato ia mbulojnë zemrën në tërësi dhe atëherë nuk mund t’i pranojë këshillat e mira.
Jo, nuk janë të njëjtë! Se libri i të mirave gjendet në Il-lijjinë!
E ku e di ti, se çfarë është Il-lijjuni?
Është një libër i qëndisur qartë,
të cilin e dëshmojnë engjëjt, që janë më të afërmit.
E s’ka dyshim, se vepërmirët janë në përjetime e kënaqësi (në xhenet),
të mbështetur në kolltukë vështrojnë.
Në fytyrat e tyre mund të kuptosh kënaqësinë e përjetimeve.
Iu jepet të pijnë pije në enë të mbyllura.
Pije që në fund asaj i vjen era misk! E për një shpërblim të tillë le të garojnë ata që lakmojnë të mirën.
Dhe përzierja e asaj pije është me tesnim (uji më i mirë).
Krua nga i cili do të pijnë më të afërmit e Zotit.
Mëkatarët ishin ata, të cilët i përqeshnin ata që besuan.
Dhe kur kalonin (besimtarët) pranë tyre (idhujtarëve), ata ia bënin me sy njëri-tjetrit.
E kur ktheheshin te familjet e veta, ktheheshin të kënaqur.
Dhe kur i shihnin ata (besimtarët), thoshnin: “S’ka dyshim, se këta (besimtarët) janë të humbur!”
Po Ne, nuk i caktuam ata (idhujtarët) si roje të atyre (besimtarëve).
E sot (në Ditën e Gjykimit), ata që besuan do të tallen me jobesimtarët,
duke qëndruar të mbështetur (besimtarët) në kolltukë e duke shikuar.
A thua a u shpërblyen jobesimtarët për atë që punuan? (Po)[423]
[423] “Il-Iijjunu” - vendi më i lartë ku janë të ruajtura shënimet e veprave të njerëzve të mirë, vepra që gjenden nën mbikëqyrjen e engjëjve më të lartë. Ata janë në xhenet dhe nga vetë fytyra e tyre mund të vërehet, se ata janë të shpërblyer më së miri, iu jepet të pijnë verë në gota të mbylluara dhe kur pihet ajo i vjen era misk, sepse është e përzier me një ujë, që është më i miri, që buron nga kroi, prej të cilit pijnë njerëzit më të afërt të Zotit.
Idhujtarët i përqeshnin muslimanët me ironi dhe e ndjenin veten të kënaqur pse bënin ashtu, bile iu thoshin muslimanëve, se janë njerëz të humbur, pse janë dhënë pas jetës tjetër, duke i lënë kënaqësitë e epshit në këtë botë. Idhujtarët do të duhej ta dinin, se nuk mund t’i vlerësojnë veprat e muslimanëve, sepse ato i vlerëson vetëm Zoti. E kur besimtarët vendosen në xhenet, prej nga mund të shikojnë idhujtarët në vuajtje e zjarr, me këtë rast ua kthejnë ato tallje, që ata bënin në dynja dhe bëjnë pyetje në shenjë vërtetimi: A e gjetën idhujtarët atë që e merituan? Përgjegjja ishte: se po, përderisa janë futur në xhehenem. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
84. SURETUL - INSHIKAK
E zbritur në Meke, pas sures El Infitar, ajete: 25
Në fillim të kësaj kaptine përshkruhen ndryshimet, që do të bëhen në këtë ekzistencë me rastin e Kijametit, mandej bëhet fjalë për përpjekjet dhe mundimet e njeriut për t’i siguruar vetes jetesën, dhe për të mirat ose për të këqijat, që do t'i fitojë gjatë asaj përpjekjeje.
Në fund u bëhet një kërcënim idhujtarëve, të cilët kanë për ta përjetuar trishtimin e Ditës së Kijametit dhe hyrjen në zjarr, për shkak se nuk iu besojnë argumenteve të Zotit.
Quhet: “Suretul Inshikak” - kaptina e çarjes, ose e bindjes, sepse në fillim përmendet përulja e qiellit ndaj urdhrit të Zotit
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Kur të pëlcasë qielli,
t’i bindet urdhrit të Zotit të vet, ashtu si i takoi.
Dhe kur toka të shtrihet në gjerësinë e saj,
e të nxjerrë çka ka brenda e të çlirohet,
dhe t’i bindet Zotit të saj, ashtu si i takoi.
O ti njeri, vërtet ti përpiqesh me një përpjekje të madhe që çon te Zoti yt, e atë (përpjekje) do ta gjesh.
E përsa i përket atij që libri i vet i jepet nga e djathta,
Ai do të llogaritet me një llogari të lehtë,
Do të kthehet te familja e vet i gëzuar.
E përsa i përket atij, që libri i vet i jepet pas shpinës,
Ai do t’i ndjellë vetes shkatërrim,
Dhe do të hyjë në zjarr të ndezur fort.
Ai ka qenë i gëzuar në familjen e vet,
Dhe ka menduar, se nuk ka për t’u kthyer.
Po, se, vërtet Zoti i tij gjithnjë e ka parë atë.
Betohem në kuqërrimin e horizontit pas perëndimit,
Dhe në natën dhe çka ajo tubon,
Dhe në hënën kur ajo është e plotë.
Ju patjetër do të përjetoni gjendje pas gjendjeje.
E, çka kanë ata që nuk besojnë?
Dhe kur iu lexohet atyre Kurani, nuk përulen (nuk bien në sexhde)?
Përkundrazi, ata që nuk besuan edhe përgënjeshtrojnë?
E Allahu, e di më së miri se çka mbajnë fshehtë ata!
Lajmëroi, pra me një dënim të dhembshëm.
Me përjashtim të atyre që besuan e bënë vepra të mira, të cilët kanë shpërblim të vazhdueshëm![424]
[424] Në pesë ajetet e para përshkruhet se si trupat e mëdhenj të ekzistencës i përulen dhe i binden urdhrit të Zotit në vigjilje të Kijametit. Qielli çahet, toka duket më e gjerë, sepse kodrat nuk ekzistojnë më. Toka i hedh jashtë të vdekurit dhe lirohet.
Njeriu për çdo moment përpiqet, që më veprat e tij, qofshin të mira o të këqija, t’i afrohet vdekjes, t’i afrohet momentit kur veprat e veta do t’i gjejë para Zotit. Ai që është ruajtur e ka bërë vepra të mira, atij shënimet i vijnë nga ana e djathtë, e cila është shenjë, se atij i paraqitet llogaria pa hyrë në detaje, pse të mirat i shpërblehen e të këqijat i shlyhen; ai pra, i gëzuar kthehet në mesin e të vetëve. Ai që ka bërë të këqija shënimet i vijnë pas dhe ai e mallkon veten, sepse ai do të jetë në zjarr. Ai sa ishte në dynja asnjëherë nuk u kujtua, se ç’është duke vepruar dhe mendoi se nuk do të dalë para Zotit. Këtu Kurani sërish u kthehet disa dukurive të kësaj bote në të cilat Zoti betohet, se do të përjetoni vështirësi pas vështirësive, duke filluar prej vdekjes e deri në fund në xhenet ose në xhehenem. Idhujtarët, as nuk besuan, as nuk iu përulën Zotit kur iu lexohej Kurani, por edhe nuk e besuan si shpallje të Zotit, e mendonin se Zoti nuk e di çka mbajnë ata në zemra. Shpërblimet nuk iu ndërprehen kurrë njerëzve të mirë. Falënderuar qoftë Allahu i Madhëruar!
85. SURETUL-BURUXHË
E zbritur në Meke, pas sures Esh Shemsu, ajete: 22
Kjo sure e shpallur në Meke përmbledh çështje rreth besimit në fillim, pas betimit në qiellin me yje, në Ditën e Kijametit, në pejgamberë e njerëz, iu bëhet një vështrim viktimave, që ranë për hir të besimit. Kriminelëve iu tërhiqet vërejtja me dënim nga Zoti i Madhëruar, ashtu si e dënoi edhe popullin e faraonit dhe të Themudit.
Quhet:“Suretul Buruxhi” - kaptina e galaktikës, ngaqë në fillim përmendet qielli nëpër të cilin udhëtojnë yjet.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në qiellin me plot yje,
betohem në ditën e premtuar,
betohem në atë që dëshmon dhe atë që dëshmohet,
u mallkuan ata të zotët e hendeqeve,
të zjarrit me plot lëndë djegëse,
kur ata rrinin ulur rreth tij,
dhe dëshmonin atë që bënin me besimtarët!
E nuk patën pse t’i urrejnë, përveç që e besuan Allahun, Ngadhënjyesin, të Lavdëruarin,
të cilit i takon sundimi i qiejve e i tokës; e Allahu është Dëshmitar i çdo sendi.
Është e sigurt, se ata që i sprovuan besimtarët dhe besimtaret dhe nuk u penduan, ata kanë dënimin e xhehenemit dhe dënimin e djegies.
Ata që besuan dhe bënë vepra të mira, ata kanë xhenete nën të cilët burojnë lumenj, e ai është suksesi më i madh.[425]
[425] Dita e premtuar është Dita e Kijametit, ndërsa dëshmues janë pejgamberët që dëshmojnë për njerëzit. Por dëshmuese është edhe dita e xhumasë, e cila dëshmon se çka punojnë besimtarët në të, ose dita në Arafat, e ka edhe mendime të tjera. As-habi Uhdudë, ishin sundues që i mundonin besimtarët dhe i digjnin në hendeqe. Mendohet për një sundues persian, për një jehudi, ndërsa në një hadith, të cilin e transmeton Ahmedi, Muslimi, Nesaiu, thuhet se fjala është për një besimtar të ri dhe për një falltor. Hadithi është shumë i gjatë. Sidoqë të jetë kriminelë të tillë janë të mallkuar prej Zotit, pse i munduan besimtarët; të tillë ishin edhe idhujtarët mekas, të cilët i urrenin muslimanët për shkak se besuan një Zot. Por të mos harrojnë, se grushti i Zotit është i ashpër dhe atë nuk ka kush që mund ta pengojë, e Kurani është i famshëm, edhe pse ata nuk e besojnë. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
Është e vërtetë se goditja e Zotit tënd është e fortë.
Në të vërtetë, Ai është që e fillon (krijimin) dhe e rikthen.
Ai është Mëkatfalës i madh, është shumë i Dashur.
Është i zoti i Arshit të Madhëruar!
E punon atë që dëshiron.
A të ka ardhur ty lajmi i ushtrive,
të faraonit dhe të Themudit?
Por këta që mohuan (idhujtarët), vazhdojnë me gënjeshtër.
Po Allahu ata i ka rrethuar (nuk mund t ‘i shpëtojnë)!
Përkundrazi, (ata që gënjejnë), ai është Kuran i famshëm.
Në një pllakë të ruajtur mirë (në Levhi Mahfudh).
Mbaroi përkthimi i kësaj sureje, falënderoj Allahun e Madhëruar!
86. SURETUT-TARIKË
E zbritur në Meke, pas sures El Beledë, ajete: 17
Në thelb të tematikës së kësaj sureje qëndron besimi në ringjallje dhe përgjegjësi për veprat, prandaj shtron disa argumente mbi fuqinë e Zotit dhe argumente për Kuranin si mrekulli.
Quhet: “Suretut Tarikë”, sepse përmendet ylli trokitës, ndriçues.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në qiellin dhe yllin ndriçues (të natës)!
E ku e di ti se çka është tariku - trokitësi?
Ai është ylli që shpon (errësirën me dritë).
Nuk ka asnjë njeri, që ndaj tij të mos ketë përcjellës.
Le të shikojë njeriu, se prej çfarë është krijuar?
Ai është krijuar prej një uji, që hidhet fuqishëm,
e që del nga kurrizi i shpinës dhe dërrasa e gjoksit.
E s’ka dyshim, se Ai ka fuqi ta rikthejë në jetë atë,
ditën kur do të gjurmohen të fshehtat.
E ai (njeriu) nuk ka, as forcë, as ndihmëtarë.
Betohem në qiellin, që kohë pas kohe kthehet me shi,
edhe tokën që çahet për bimë,
është e vërtetë se ai (Kurani) është një fjalë që dallon - gjykon!
Nuk është ai i parëndësishëm (lojë e kotë)!
Ata vërtet bëjnë kurthe.
Po edhe Unë përgatis kurthe për ta!
E ti jobesimtarëve jepju afat, afatizoji ata pak.[426]
[426] Zoti xh. sh. betohet se çdo njeri ka përcjellës, i cili i përcjell punën e tij, ose ka mbrojtës që e ruan prej rreziqeve. Prej ujit të burrit, që del prej boshtit kurrizor dhe ujit të gruas, që del prej gjoksit të saj, Zoti e krijon njeriun; pra Ai ka fuqi ta ringjallë. Dita e Gjykimit është moment që zbulon çka mbahej e fshehtë, bindje e qëllime, e njeriu as vetë nuk ka fuqi të mbrohet, e nuk ka as ndihmës. Dredhitë e idhujtarëve Zoti i asgjëson.
Mbaroi përkthimi i kësaj sureje, falënderoj Allahun e Madhëruar!
87. SURETUL - A’ËLA
E zbritur në Meke, pas sures Et Tekvir, ajete: 19
Në pika të shkurtra kjo sure shtron:
- cilësitë e larta të Zotit të Madhëruar,
- shpalljen e Kuranit, vulës së pejgamberëve dhe lehtësimin e nxënies së tij,
- këshillën e mirë prej së cilës përfitojnë zemrat e gjalla.
Quhet: “Suretul A’ëla “, sepse fjala është për madhërinë e Zotit, që është më i Larti.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Madhëroje larg të metave Zotin tënd, më të Lartësuarin!
i cili krijoi dhe përsosi,
dhe i cili përcaktoi e orientoi,
dhe i cili mundësoi mbirjen e kullosës,
e pastaj atë e bëri mbeturinë të zezë.
Ne do ta lexojmë ty e nuk do ta harrosh (Kuranin),
përveç asaj që Allahu dëshiron. Ai e di të haptën e të fshehtën.
Dhe Ne do të drejtojmë ty në më të lehtën.
E ti këshillo aty ku këshilla bën dobi.
Do të këshillohet ai që ka frikë.
E do t’i shmanget asaj, ai që është shumë i keq,
i cili do të hyjë në zjarrin e madh,
dhe aty, as nuk do të vdesë, as nuk do të jetojë.
Ka shpëtuar ai që është pastruar,
që e përkujton madhërinë e Zotit të vet dhe falet.
Po ju po i jepni përparësi jetës së kësaj bote,
e dihet se jeta e botës tjetër është më e dobishme dhe e përjetshme.
Vërtet, kjo (këshillë) gjendej edhe në broshurat e para:
Në broshurat e Ibrahimit dhe të Musait.[427]
[427] Zotin e Madhëruar ne duhet ta adhurojmë pastër dhe nuk duhet t’i shoqërojmë Atij asgjë. Ai e krijoi njeriun me një mjeshtëri të përsosur dhe Ai çdo krijese ia përcaktoi veçoritë e saj, dhe e orientoi të dijë t’i shfrytëzojë ato. Pejgamberit a.s. i tha, se Ne do ta mësojmë Kuranin e ti nuk do ta harrosh, përpos ndonjë pjese që Allahu dëshiron ta harrosh, sikur se i ndodhi një herë e harroi në namaz, e shokët ia përkujtuan. Do të drejtojmë në sheriat, që do të jetë i lehtë, e sheriati islam është më i lehti i të gjitha sheriateve që ekzistuan. Ti këshillo me Kuran, se ai që frikësohet prej dënimit do të përfitojë, e ai i prishuri nuk përfiton, por hyn në xhehenem, ku as nuk mund të vdesë, as nuk mund të jetojë. Kush e pastron veten prej punëve të këqija, e përkujton Zotin dhe i lutet, ai është i shpëtuar. Këto këshilla qenë edhe në suhufet (fletushkat) e Ibrahimit e të Musait; në të vërtetë, kjo përmbajtje e jo edhe ky tekst, sepse Kurani është vetëm në arabisht, e ato kanë qenë në gjuhë tjetër, pra, jo Kuran. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
88. SURETUL - GASHIJEH
E zbritur në Meke, pas sures Edh Dharijati, ajete: 26
Kjo sure e shpallur në Meke sjell argumente të nevojës së domosdoshme për besimin dhe ato i përqendron në dy pika kryesore:
në argumentet që dokumentojnë për fuqinë e një Zoti Krijues dhe numëron disa prej tyre,
dhe në faktet që dokumentojnë, se kjo ekzistencë do të ketë fundin e vet, por katastrofa e saj do të jetë e tmerrshme.
Quhet: “Suretul Gashijeti” - kaptina e kaplimit, ngaqë belaja e Kijametit i kaplon njerëzit me ato veçoritë e tij.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
A të erdhi ty lajmi për belanë që kaplon (Kijameti).
Atë ditë sheh fytyra të përulura,
të lodhura e të rraskapitura (nga mundimi).
Ato hyjnë në zjarrin e ndezur fort,
u jepet të pijnë prej një kroi të valë.
Ata nuk kanë ushqim tjetër pos një barishte me ferra helmuese,
Që as nuk jep fuqi, as nuk largon
Atë ditë sheh fytyra të ndritshme,
të kënaqura për veprimet e veta,
në xhenet të shkallës së lartë,
aty nuk dëgjojnë fjalë të pakëndshme,
aty ka kroje që rrjedhin,
aty kanë shtretër të lartë
dhe gastare të vëna pranë,
edhe jastëkë të renduar për mbështetje,
edhe qilima të shtruar.
A nuk i shikojnë devetë se si janë krijuar?
Edhe qiellin se si është ngritur lart!
Edhe kodrat se si janë vendosur!
Edhe tokën se si është shtruar!
E ti pra këshillo, se je vetëm përkujtues.
Ti ndaj tyre nuk je mbizotërues!
Përveç atij që zmbrapset e nuk beson,
Allahu atë me vuajtje të mëdha e dënon.
Vetëm te Ne kthimin e kanë.
Dhe vetëm detyrë Jona është llogaria e tyre.[428]
[428] Dita e Kijametit quhet edhe gashije, mbulim, kaplim, sepse e keqja e asaj dite përfshin të gjitha krijesat. Në atë ditë do të ketë fytyra të zbehta e të shëmtuara, sepse kanë punuar punë të këqija, janë munduar e lodhur dhe ato punë janë shkak që t’i fusin në xhehenem, në zjarr me temperaturë të lartë, ku nuk kanë çfarë të pijnë tjetër, vetëm se ujë shumë të valë dhe ushqim të keq. Përmendet një bimë me ferra, që nuk e ha tjetërkush përveç devesë, madje vetëm sa është e njomë. Ky lloj ushqimi, as nuk jep fuqi, e as nuk ngop. Në anën tjetër, atë ditë ka fytyra të shkëlqyera, sepse janë të kënaqura me veprat e mira që kanë bërë, e tashti janë shpërblyer me xhenet. “Ekvab” nënkuptojnë enët si gota pa vegë (e këtu përdorëm termin “gastare”). Zoti xh. sh. thërret njerëzit të shikojnë me vëmendje dhe në mënyrë serioze krijimin e devesë, e cila është specifike edhe për diturinë e sotme; le të shikojnë qiellin, si është ngritur si kulm, por pa shtylla, tokën e përshtatur për jetë, kodrat e vendosura si shtylla të tokës. Këto krijime e krijesa janë përmendur në mënyrë sipërfaqësore, aq sa ai popull i atëhershëm ka mundur t’i kuptojë, përndryshe çdo fjalë e thënë për këto krijesa ka një domethënie të thellë për arritjet e sotme.
Në fund i thuhet Pejgamberit a.s., se detyrë e jotja është këshillimi, përkujtimi, e jo ta pranojnë fenë e Zotin me dhunë, sepse kundërshtarët nuk mund të ikin e të shpëtojnë; ata te Zoti do të shkojnë dhe Ai iu jep atyre atë që e meritojnë. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
89. SURETUL - FEXHËR
>E zbritur në Meke, pas sures El Lejli, ajete: 30
Kjo sure, si më kryesoret shqyrton tri çështje:
- ngjarjet e popujve kundërshtarë të pejgamberëve,
- ligjet e Zotit në këtë jetë me të cilat provohen njerëzit
- dhe gjendjen e njerëzve në momentin e Kijametit dhe përfundimin e tyre.
Quhet: “Suretul Fexhri” - kaptina e agimit, sepse Zoti betohet në agimin dhe në dukuri të tjera të rëndësishme.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Pasha agimin!
Pasha dhjetë netët!
Pasha çiftin dhe pasha tekun!
Pasha natën që shkon!
A janë këto betime për të mençurin?
A nuk e di ti se ç’bëri Zoti yt me Ad-in?
Me banorët e Iremit me ndërtesa të larta?
Që si ata (populli Ad) nuk është krijuar askush në tokë!
Dhe me Themudin, të cilët shpuan shkëmbinj në luginën (kura),
Dhe me faraonin i fortifikuar me tenda (ushtarake)!
Të cilët e tepruan me krime në tokë.
Dhe në të shtuan shkatërrimin.
e Allahu kundër tyre lëshoi lloj-lloj dënimesh,
pse Zoti yt është që përcjell (u rri në pritë).
E njeriu, kur e sprovon Zoti i tij, e nderon dhe e begaton, ai thotë: “Zoti im më ka nderuar!”
Por kur për ta sprovuar ia pakëson furnizimin (e varfëron), ai thotë: “Zoti im më ka nënçmuar!”
Jo, nuk është ashtu! Por (punoni edhe më zi) ju nuk përfillni bonjakun,
nuk nxitni njëri-tjetrin për ta ushqyer të varfërin,
dhe ju e hani me të madhe trashëgimin (pa të drejtë),
dhe pasurinë e doni së tepërmi.
Jo, mosni ashtu! Kur të dridhet toka njëpasnjëshëm!
Dhe kur të vijë Zoti yt dhe engjëjt qëndrojnë radhë-radhë!
Dhe atë ditë sillet xhehennemi, e atëherë njeriut i bie në mend, e prej nga atij përkujtimi?
E thotë: “Ah, i gjori unë, sikur të isha parapërgatitur për jetën time!”
Atë ditë askush nuk mund të dënojë si Ai.
Dhe askush si Ai nuk mund të lidhë me pranga.
O ti shpirt i bindur plotësisht!
Kthehu te Zoti yt i vetëkënaqur e i pranuar!
Hyr në turmën e robërve të Mi!
Dhe hyr në xhenetin Tim![429]
[429] Allahu betohet në agimin si kohë me rëndësi, sepse atëherë njeriu ngrihet prej gjumit, e përkujton Zotin që i dha jetën dhe ia fillon jetës. Dhjetë ditët e lavdishme janë ato të dhil hixhes, sipas shumicës së mufesirinëve, e ka mendime edhe për dhjetë të fundit të ramazanit. Betimi në çift e tek do të thotë betim në gjithçka, në të gjitha krijesat që janë çift, e edhe në Krijuesin që është një. Ka mendime, se me fjalën “shefi”, nënkuptohet dita e bajramit të vogël, e me “vetri”, dita e Arafatit. Këto janë për t’u betuar në to, për atë që ka mend, pse mendja është mjet që e frenon njeriun prej epsheve dhe prej punëve të këqija, e nëse nuk frenohet dhe nuk ndalet, atëherë te një njeri i tillë mbizotëron fuqia shtazarake, e ndoshta edhe më e shëmtuar, pse epshi i shtazëve është i kufizuar dhe funksionon vetëm kur është nevoja. Për “Irem” ka mendime, se fjala është për fisin e Adit të parë, e ka mendime se fjala është për vendbanimin e tyre diku mes Umanit dhe Hadre Mevtit. Çdo gjendje e njeriut në këtë botë ka qëllimin e vet të caktuar, prandaj nuk duhet të gëzohemi pse ka pasuri e fëmijë, as nuk duhet të dëshpërohemi pse ka varfëri e diçka tjetër. Të gjitha këto janë një lloj sprovimi, si në gjendjen e parë ashtu edhe në të dytën. Duhet të gëzohemi nëse arrin që atë pasuri ta fitojë me të drejtë dhe ta shpenzojë për çështje humane, përndryshe gëzimi është i kotë. Ashtu është puna edhe me fëmijët... Gjendja e vështirë e ka domethënien e vet, prandaj nuk duhet të dëshpërohemi. I lumtur është ai që i thuhet: "O shpirt i pastër, i bindur, i qetë, hyr në grupin e të mirëve, hyr në xhenet". Ndoshta kjo thënie i thuhet besimtarit në momentin e vdekjes. Mbaroi përkthimi i kësaj sureje, pra falënderoj Allahun e Madhëruar!
90. SURETUL - BELEDË
E zbritur në Meke, pas sures Kaf, ajete: 20
Edhe kjo sure ka si qëllim përforcimin e besimit në përgjithësi dhe përqendrohet më tepër në besimin ndaj përgjegjësisë para Zotit.
Zoti betohet në qytetin e shenjtë, në Mekën, në të cilin gjendej edhe Muhamedi a.s., e për të dhënë shenjë për famën dhe për pozitën e lartë të tij te Zoti.
U tërhiqet vërejtja jobesimtarëve mekas, të cilët ishin të mashtruar me fuqinë e tyre. Përmenden disa momente të vështira në Ditën e Kijametit dhe sidomos me rastin e ndarjes së njerëzve në dy grupe.
Quhet: “Suretul Beledi” – sepse përmendet qyteti, në të cilin ishte edhe Pejgamberi a.s.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në këtë qytet!
E ti je që gjendesh në këtë qytet!
Betohem në prindin dhe në atë që lind prej tij!
Vërtet, Ne e krijuam njeriun në vështirësi të njëpasnjëshme.
A mendon ai, se atë nuk mund ta mposhtë askush?
E thotë: “Unë kam shpenzuar shumë pasuri!”
A mendon ai, se atë askush nuk e ka parë?
A nuk i dhamë Ne atij dy sy,
edhe gjuhë e dy buzë,
dhe i sqaruam atij për të dy rrugët?
E ai nuk u hodh në përpjetëzën (rrugë e vështirë - qafëmalit).
E ç’gjë të mësoi ty, se ç’është Akabe (rruga e vështirë)!
Është lirimi i një skllavi,
ose dhënia e ushqimit në kohën kur mbretëron uria:
Ndonjë jetimi që është i afërt,
ose ndonjë të varfri, që e ka molisur varferia.
E pastaj të bëhej prej atyre që besuan, që këshilluan njëri-tjetrin për durim dhe që këshilluan për mëshirë (për ndihmë),
të tillët janë të zotët e anës së djathtë.
Ndërsa ata që nuk i besuan argumentet Tona, ata janë të së majtës.
Kundër tyre është zjarri i mbyllur.[430]
[430] Qyteti në të cilin bëhet betimi është Meka. Ka mendime se Zoti betohet në Mekë. Ai i thotë Muhamedit a.s., ti je banor i saj, apo i thotë se Meka është vend i shenjtë në të cilin nuk lejohet lufta, përveç teje kur do ta çlirosh. Derisa betimi u bë në qytetin, që ishte i pari i qyteteve, edhe me babain është fjala për Ademin a.s. dhe pasardhësit e tij, e ka mendime se me babain është fjala për Ibrahimin e për pasardhësit e tij Ismailin dhe Muhamedin. Jeta e njeriut prej kur i hyn shpirti e deri që t’i dalë, gjithnjë është në mundime e vështirësi. Edhe pse njeriu është një prej krijesave thuajse më të dobëta, qëllimi është që të pastrohet prej ndytësive shtazarake e të arrijë cilësi të larta. A mendon mëkatari kriminel, si Ebil Eshedd bin Kelde etj., se s’ka kush që mund ta mposhtë, dhe për pasurinë që shpenzon kundër Muhamedit a.s. e kundër Fesë Islame, lavdërohet si bujar, po Zoti ia di qëllimin. Nuk falënderon Zotin që ia fali sytë, gjuhën, buzët, i tregoi se cila është rruga e mbarë dhe e hajrit dhe cila është e mbrapshtë, e sherrit.
“Akabe” arabët e quajnë rrugën fyt përpjetë që kalohet me vështirësi, e Zoti thotë: “Pse nuk zgjodhe rrugën që nuk është e lehtë, të jepje pasuri për lirimin e ndonjë skllavi, të jepje kur është skamje, t’i jepje jetimit, të varfërit, të besoje dhe të këshilloje për qëndrueshmëri e ndihmë, e do të ishe prej atyre, që iu vijnë librat në të djathtë e që janë të shpëtuar, sepse ata që mbetën jashtë besimit librat iu vijnë në të majtë, prandaj janë të zhytur në zjarr. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
91. SURETUSH - SHEMS
E zbritur në Meke, pas sures El Kadri, ajete: 15
Zoti xh. sh. betohet në shtatë krijesa me rëndësi, se njeriu që ruhet dhe iu përmbahet porosive të Zotit është i shpëtuar, e ai që është rebel do të jetë i mjeruar. Prandaj e tërë kjo sure flet rreth çështjes së njeriut.
Quhet: “Suretush Shemsi”, sepse në fillim të saj bëhet betimi në diellin.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në diellin dhe dritën e tij,
betohem në hënën, kur vjen pas tij,
betohem në ditën, kur ai (dielli) e shndrit,
betohem në natën, kur ajo e mbulon atë (dritën e diellit),
betohem në qiellin, dhe Atë që e ndërtoi atë,
betohem në tokën, dhe Atë që e shtriu atë (e sheshoi),
betohem në njeriun, dhe Atë që e krijoi atë,
dhe ia mësoi, se cilat janë të këqijat dhe të mirat e tij,
vërtet, ka shpëtuar ai që e pastroi vetveten,
e ka dështuar ai, që e poshtëroi veten!
Themudi përgënjeshtroi për shkak të arrogancës së vet.
Kur më i keqi i tyre u ngrit me të shpejtë.
E Pejgamberi atyre iu pat thënë: “Kini kujdes devenë e Allahut dhe ndaj pengimit të saj, që të pijë ujë".
Ata nuk i besuan atij dhe atë (devenë) e therën dhe Zoti i tyre për shkak të mëkatit të tyre ua rreshtoi ndëshkimet dhe i rrafshoi,
duke mos iu frikësuar prapavijës së atij (ndëshkimi).[431]
[431] Betimi në diellin ka rëndësi të madhe, sepse kur ai largohet, bota mbetet si e vdekur, e kur lind dhe jep dritën, kthehet jeta dhe, në kohën kur ai pak ngritet e i thuhet “duha”, njerëzit ia fillojnë punës. E kjo koha e duhasë i përngjan Ditës së Kijametit, sepse banorët e xhenetit në atë kohë do të zënë vend aty. Në gjysmën e parë të ndërrimit të saj, edhe hëna e vazhdon dritën pas diellit. Përderisa dielli është një prej gjësendeve më të mëdha, që perceptohet me anën e shqisave, Zoti përmend katër gjendjet e tij; pastaj përmend madhërinë e vet të lartë me tri cilësi, në mënyrë që mendjes së njeriut t'i mundësojë të ngrihet gradualisht prej sendeve shqisore në madhërinë e Tij, e të kuptojë për fuqinë e pakufishme të Tij.
Njeriun e pajisi me atë aftësi, që të mund të dallojë se çka është e mirë e çka keq, çka është urtësi e respekt dhe çka është arrogancë e kundërshtim. Ai që e ruan veten, ai e gjen shpëtimin, ai që nuk e ruan, gjen shkatërrimin.
Në çdo popull ka pasur të këqij, si Kadar bin Salefi, më i keqi i popullit Themud, popullit të Salihut. E pse të tjerët nuk e penguan kur ai e bëri krimin, Zoti i shkatërroi. Kështu bën me çdo popull që pajtohet me të keqen.
92. SURETUL - LE JL
E zbritur në Meke, pas sures El A’ëla, ajete: 21
Në këtë sure bëhet fjalë rreth përpjekjeve të njeriut në këtë jetë dhe rreth përfundimit të tij në jetën tjetër, në xhenet apo xhehenem.
Në fillim jepet betimi në natën, ditën dhe në Krijuesin, e më pas një sqarim për rrugën që çon në fatbardhësi dhe për atë që çon në vuajtje, duke bërë me dije se mashtrimi pas pasurisë së grumbulluar, nuk bën dobi në Ditën e Kijametit. Përmend rrugën e besimtarit të mirë, i cili jep nga pasuria e vet për hir të Zotit, e si shembull është Ebu Bekri.
Quhet:“Suretul Lejli” kaptina e natës, sepse në fillim bëhet betimi në natën.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në natën, që me errësirë mbulon gjithësinë,
betohem në ditën, kur ajo shkrepëtin,
betohem në Atë, që krijoi mashkullin e femrën,
vërtet, veprimi juaj është i llojllojtë!
E sa i përket atij, që jep dhe ruhet,
dhe vërteton bindshëm për më të mirën,
Ne do ta përgatitim atë për më të lehtën.
E sa i përket atij, që bën koprraci dhe e ndien veten të pavarur (nga Zoti),
dhe që përgënjeshtron atë më të mirën,
Ne do ta përgatisim për më të vështirën.
E pasuria e tij nuk do t’i bëjë dobi, kur ai të zhduket.
Detyra jonë është vetëm të udhëzojmë.
Dhe vetëm Jona është bota tjetër si dhe kjo.
Unë iu kam tërhequr vërejtjen për zjarrin të ndezur fort,
që aty nuk hyn tjetër, pos atij që është më i prishuri,
i cili përgënjeshtroi dhe u zmbraps.
Ndërsa ai që është më i devotshëm do të jetë larg tij,
ai që e jep pasurinë e vet e pastrohet,
e jo për ta shpërblyer ndokush, që i ka bërë mirë më parë,
por vetëm për të fituar kënaqësinë e Zotit të vet, më të Lartit.
Gjithsesi ai do ta gëzojë atë kënaqësi![432]
[432] Zoti xh. sh. betohet në natën, që sjell errësirën, në ditën kur ajo shkreptin, në Zotin Krijues i të dy gjinive, se veprat e njerëzve janë të llojllojta, të mira e të këqija, të dëmshme e të dobishme, e më pas shpjegon se ai që jep për hir të Zotit, ruhet prej të këqijave që i ka ndaluar Zoti, beson në xhenetin, është i bindur për atë që e jep, se Zoti do t’ia kompensojë, ose ai që dëshmon me “La ilahe il-le-llah”, atij Zoti i ndihmon që ta marrë rrugën e drejtë e të shpëtimit. E ai që nuk jep, nuk adhuron Zotin, nuk beson të vërtetën, atij do t’i prijë e keqja e pasuria e tij e grumbulluar nuk do t’i bëjë dobi kur të bjerë në varr i vdekur, ose kur do të bjerë në fund të xhehenemit.
E tërë bota e sotme dhe bota e ardhme i takon vetëm Zotit, e Ai sqaron rrugën e vërtetë dhe na ka shpjeguar, se zjarri i xhehenemit është shumë i fortë, dhe se në të do të hyjë vetëm ai që është i prishur deri në skaj.
E ai që është i ruajtur nga të këqijat, nuk do t’i afrohet atij zjarri, e i tillë është ai që e dha pasurinë e vet për hir të Zotit, e nuk e dha për t’ia kthyer të mirën dikujt, por vetëm që të fitojë kënaqësinë e Zotit, e atij Zoti do t’i japë derisa ai të jetë i kënaqur.
Ajetet e fundit u shpallën për sinqeritetin e Ebu Bekrit r.a. Bilali ishte rob i Umeje bin Halefit, i cili e mundonte robin e vet pse kishte pranuar Fenë Islame, e në vapën më të madhe, e nxirrte duke e vënë në shpinë me sy drejt diellit, ndërsa në gjoks i vendoste një gur të madh e i thoshte, se do të mbetej kështu deri sa të vdiste ose ta mohonte Muhamedin a.s. Bilali ashtu i shtrirë dhe i lodhur, nuk mund të fliste më, pos që thoshte: “Një, Një”. Atëherë aty pari kaloi Ebu Bekri i cili e pa dhe i tha Umejes: “Kije frikë Zotin për këtë varfanjak!”- Ai ia ktheu: “Ti e ke prishur (pse e kishte udhëzuar të bëhej musliman), shpëtoje pra!” Ebu Bekri e bleu prej tij dhe e liroi nga skllavëria. Dikush i tha: E liroi pse ka pasur interes prej tij,- atëherë shpallet ajeti 19 i kësaj sureje.
93. SURETUD - DUHA
E zbritur në Meke, pas sures El Fexhri, ajete: 11
Në këtë sure flitet për Muhamedin a.s., për të mirat që i dhuroi Zoti në këtë jetë dhe për ato në jetën tjetër derisa të bëhej i kënaqur. Pasi përmendet gjendja e tij kur ishte i vogël jetim, i varfër, i paudhëzuar, Ai i përkujton begatitë që i dha, e në fund e porosit për tri çështje: të jetë i butë për jetimin, ta mëshirojë nevojtarin dhe t’i udhëzojë njerëzit me atë të mirën që i dha Zoti. Quhet: “Suretud - Duha “ - paraditja, pse Zoti betohet në të.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në paraditen,
betohem në natën kur shtrin errësirën,
Zoti yt nuk të ka lënë, as nuk të ka përbuzur,
dhe se bota e ardhshme është shumë më e mirë për ty se e para,
e Zoti yt do të të japë ty, e ti do të kënaqesh!
A nuk të gjeti ty jetim, e Ai të bëri vend (të dha përkrahje).
Dhe të gjeti të paudhëzuar e Ai të udhëzoi.
Dhe të gjeti të varfër, e Ai të begatoi.
Pra, mos e përul jetimin!
As lypësin mos e përzë!
E me të mirat që t’i dha Zoti yt, trego (udhëzo njerëz)![433]
[433] Pejgamberi a.s. ishte pak i sëmurë dhe nja dy-tri netë nuk doli fare. Shkoi një grua-si duket Umi Xhemile, gruaja e Ebi Lehebit dhe i tha: “O Muhamed, kam shpresë se të la ai i yti, se nuk po shoh që po të afrohet!” Për shkak se për një kohë e vonua shpallja idhujtarët hapën propagandë, se Muhamedin a.s. e la Zoti i vet.
Si përgjegje për këtë shpallet kjo sure, e Zoti betohet se nuk e ka lënë, as nuk e ka braktisur, por ka për t’i dhënë famë, autoritet, fuqi e përhapje të Fesë Islame derisa të dëshirojë e të jetë i kënaqur Muhamedi, e do t’i japë leje, që në botën tjetër të bëjë shefat për ymetin e vet. Zoti pastaj ia përkujton kujdesin ndaj tij, që kur ishte i vogël, jetim, i varfër, i paudhëzuar, e pasi ia plotësoi të gjitha dëshirat i thotë të ketë kujdes për jetimët, për varfanjakët dhe t'i ndihmojë njerëzit, duke i udhëzuar në rrugën e drejtë, dhe ashtu të jetë mirënjohës për të mirat që ia dhuroi Zoti. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
94. SURETUL - INSHIRAH
E zbritur në Meke, pas sures Ed Duha, ajete: 8
Kjo sure flet për pozitën e lartë të Pejgamberit a.s., të cilën e gëzon ai te Zoti i Madhëruar, për disa të mira të cilat ia dhuroi Ai dhe i jep guxim në përpjekjet e tij të mëtejshme, duke e gëzuar me suksese, që do t’i arrijë në të ardhmen.
Quhet: “Suretul Inshirah”, - kaptina e hapjes, sepse është fjala për hapjen e gjoksit të Pejgamberit a.s.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
A nuk ta hapëm Ne gjoksin tënd?
Dhe Ne hoqëm prej teje barrën tënde,
e cila shtypte shpinën tënde,
dhe Ne ta ngritëm lart famën tënde?
E pa dyshim, se pas vështirësisë është lehtësimi.
Vërtet, pas vështirësisë vjen lehtësimi.
E kur ta kryesh (obligimin), atëbotë mundohu me adhurim (Allahut).
Dhe vetëm te Zoti yt përqëndro synimin![434]
[434] Muhamedit a.s. i thuhet: “A nuk ta hapëm zemrën tënde me dritën e Kuranit, me mundësinë e pranimit të shpalljes, me udhëzimin dhe me besimin, se ajo më parë ishte e mbyllur, e shtrënguar, meqë nuk dinte për realitetin e së vërtetës, nuk kishte udhëzues edukativ. Ta hoqëm barrën e rëndë prej shpine, që të bënte të gjëmosh ashtu si kërcet shpina e devesë prej barrës. Pejgamberët nuk bëjnë mëkate, prandaj kjo barrë nuk ka si qëllim faljen e mëkatit, por përpjekjet e Muhamedit a.s. për ta nxjerrë atë popull prej errësirës në dritë. Ndonjëherë kishte teprime përtej masës, prandaj për të mirën e tij qortohej, si: kur iu dha leje disave të mos shkojnë në luftë, kur mori kompensim për robërit e Bedrit, kur u mrrol pse i foli i verbëri. Ky qortim edhe pse i lehtë për Pejgamberin ishte i rëndë, prandaj konsiderohej barrë, e Zoti ia fali. Ngritja më e madhe e famës dhe e autoritetit të tij duket kur emri i tij përmendet pranë emrit të Zotit, në shehadet, në ezan, në ikamet, në et-tehijjat, në hutbe e gjetiu. Është marrë premtimi edhe prej pejgamberëve të tjerë, se do ta besojnë si vulë të të gjithë pejgamberëve. Pejgamberi a.s. ishte i shtrënguar pse nuk kishte fuqi sa ishte në Meke, ishte në vështirësi si edhe shokët e tij, pse idhujtarët i mundonin, i shtrëngonin, e në këtë sure, pasi Zoti ia numëron të mirat e veta që i dhuroi, ia kënaq shpirtin duke i premtuar se pas vështirësisë do të ketë lehtësim të madh, pse Ai ka për ta ndihmuar në përhapjen dhe në ngadhënjimin e Fesë Islame. Këtë e përsërit dy herë në shenjë përforcimi.
E pas përpjekjeve për thirrjen e njerëzve në besim e në rrugë të drejtë, Ai i thotë të kthehet e të lutet për Zotin e vet dhe tërë synimin e qëllimin ta orientojë tek Ai.
Në Sahihun e Muslimit përmendet një hadith, sipas të cilit Xhibrili i kishte ardhur Muhamedit a.s. qysh kur ai ishte fëmijë te nëna e tij e gjirit, te Halimja dhe ia kishte hapur gjoksin dhe ia kishte larë zemrën...; prandaj disa mufesirinë hapjen e zemrës, që përmendet në fillim të sures e lidhin me atë ngjarje. Falënderoj Zotin e Madhëruar!
95. SURETUT-TIN
E zbritur në Meke, pas sures El Buruxhë, ajete: 8
Në këtë sure Zoti betohet në tri vende të shenjta e të famshme, në të cilat iu dërgoi shpalljet të dërguarve të vet. Betohet në Kudsin, në Turi Sina dhe në Meke, se njeriun e krijoi në formën më të bukur, e nëse nuk falënderon Zotin do të hidhet në fundin e fundit të xhehenemit, pse i vetmi Sundues i Ditës së Gjykimit është Allahu. Quhet: “Suretut Tini” - kaptina e fikut, sepse në fillim bëhet betimi në të.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në fikun dhe ullirin,
dhe (kodrën) Turi Sina-en,
dhe këtë qytet të sigurisë,
vërtet, Ne e krijuam njeriun në formën më të bukur!
Pastaj e zbritëm atë në më të ultin e të ultëve.
Përveç atyre që besuan dhe bënë vepra të mira; ata kanë shpërblim të pandërprerë.
E pas gjithë kësaj, ç’të shtyu të përgënjeshtrosh Ditën e Shpërblimit (përgjegjësisë)!
A nuk është Allahu më i Urti i gjykuesve?[435]
[435] Zoti xh. sh, betohet në fikun si pemë me shumë rëndësi ushqyese dhe shëruese. Edhe ulliri është një nga ushqimet e rëndësishme e të nevojshme, e pasi pas tyre përmendet kodra Tur, ku Zoti i foli Musait dhe qyteti i paqes e i sigurisë Meka, ndoshta edhe betimi në dy frutat e parë ushqyes ka si qëllim të spikasë vendet e shenjta, në të cilët u shpallën shpalljet e Zotit. Atëbotë ulliri mbin në kodrat e Kudsit, të Jerusalemit, e fiku në kodrat e Damaskut; pra këto janë vende të shenjta: Jerusalemi ku u dërgua Isai, në Turi Sina Musai e në qytetin e paqes Muhamedi.
Betohet në këto vende, se njeriun e krijoi të pajisur me cilësitë më të përsosura, me formë të bukur, me trup të drejtë, me gjymtyrë të përshtatshme, me mendje e logjikë, me të folur e me edukatë, e nëse nuk ua di vlerën këtyre të mirave, nuk zbaton detyrën për çka është krijuar, ai do të bëhet më i përçudshmi në çdo pikëpamje në Ditën e Kijametit, pse vetë e ka përulur veten, pasi edhe pse me mend ai ka vepruar si të ishte pa to.
Atyre që besuan e bënë vepra të mira, Zoti nuk do t’ua ndërprejë shpërblimin edhe kur të paaftësohen e nuk mund të bëjnë mirë; ashtu edhe në xhenet shpërblimi do të jetë i përhershëm. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
96. SURETUL-ALAKË
E zbritur në Meke, e para pjesë e shpallur e Kuranit, ajete: 19
Kjo sure shtron:
- çështjen e fillimit të shpalljes Muhamedit a.s.,
- çështjen e njeriut, i cili pse është i pasur bëhet arrogant,
- çështjen e mëkatarit të madh Ebu Xhehlit, i cili e pengonte Pejgamberin për t’u falur. Quhet: “Suretul Alak” - kaptina e gjakut të nxënë në mitrën e nënës, sepse njeriu është i krijuar prej tij.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Lexo me emrin e Zotit tënd, i cili krijoi (çdo gjë).
Krijoi njeriun prej një gjaku të ngjizur (në mitrën e nënës).
Lexo! Se Zoti yt është më bujari!
Ai që e mësoi (njeriun) të shkruaj me pendë.
Ia mësoi njeriut atë që nuk e dinte.
Jo, është e vërtetë se ai i kalon kufijtë,
Për shkak se e ndien veten të pavarur.
Po kthimi është vetëm te Zoti yt.
A më tregon atë që pengon,
një rob kur ai falet?
Ç’mendon kur ai (robi) është në rrugë të drejtë?
Ose ai (rob) urdhëron për sinqeritet.
A më tregon nëse ai përgënjeshtron dhe zmbrapset (nga besimi)!
Jo, jo! Nëse nuk tërhiqet, vërtet do ta kapim për flokësh mbi ballin.
Ballin rrenacak, mëkatar.
A nuk e di ai, se Allahu e sheh?
E ai le t’i thërret ata të vetët.
Ne do t’i thërrasim zebanitë.
Jo, jo! Ti mos iu bind atij, vazhdo me sexhde dhe afroju Zotit me të.[436]
[436] Pesë ajetet e para të kësaj sure janë pjesa e parë e Kuranit, që filloi t’i shpallej Muhamedit a.s. për herë të parë, kur gjendej në shpellën Hira dhe kur i erdhi Xhibrili e i tha:”Ikre...!”
Muhamedi a.s. u urdhërua të lexojë i ndihmuar prej Zotit, që krijoi çdo send e çdo qenie në ekzistencë: njeriun e krijoi prej një pike uji, që më vonë bëhet si gjak i ngjizur e i ngjitur në mitrën e nënës, qelizë aq e vogël, saqë nuk mund të shihet ndryshe, pos me ndonjë mikroskop shumë të saktë.
Lexo e mos u frikëso, se je në dorë të Zotit tënd, që është i Butë, i Mëshirshëm, Dhurues i madh, i cili e mësoi njeriun të shkruajë me laps, dhe e mësoi për të gjitha çështjet, që janë në dobi të tij.
Shihet qartë se penda e dituria janë simbole të Fesë Islame e tjetër gjë është se sa i përmbahen njerëzit kësaj begatie.
Rreziku më i madh për njeriun është se kur ai e ndien veten të pavarur, për shkak se ka pasuri, fëmijë, pozitë etj., ai e lëshon rrugën e drejtë, kalon normat e moralit njerëzor dhe bëhet arrogant, mendjemadh, pra në vend që të bëhet edhe më intelegjent ai shndërrohet në rebel. Kuptohet, jo secili, por duhet të ruhemi nga një gjendje e tillë dhe ne duhet ta dimë, se do të kthehen patjetër te Zoti e jo diku tjetër.
Robi që përmendet duke u falur është Muhamedi a.s., e ai që e pengonte është Ebu Xhehli. I mallkuari Ebu Xhehli një ditë iu thotë shokëve të vet: “A po e shihni Muhamedin duke ulur fytyrën pranë jush?”- Ata i thanë: “Po”,- atëherë ai iu tha: “Pasha Latin dhe Uzanë, nëse e shoh kah falet, kam për ta shkelur në qafë e për t’ia shtënë fytyrën në dhe”. Shkoi një ditë dhe e gjeti Muhamedin a.s. duke u falur; iu afrua ta shkelë, kur ja, e panë duke u zmbrapsur e duke u mbrojtur me duar. Shokët e pyetën:
-”Ç’të gjeti?” Ai iu tha: “Gati rashë në një humnerë plot zjarr”. Pejgamberi a.s. tha: “Sikur të më afrohej do ta shkyenin engjëjt!”
Pejgamberi i lutej Zotit, ftonte për në rrugë të drejtë, mësonte për morale të lartë, e ai Ebu Xhehli, edhe përgënjeshtronte, edhe nuk besonte. Dënimi për të do të jetë i veçantë, do të rrëmbehet për flokësh dhe me vrull do të hidhet në zjarr, e atëherë le t’i thërrasë ithtarët e vet për ta shpëtuar, por aty do të jenë zebanitë, engjëjt më të ashpër, kujdestarë të zjarrit të xhehenemit. Edhe një herë paska kaluar pranë Muhamedit a.s., kur ai ishte duke u falur, e ai, Ebu Xhehli i paska thënë: “A nuk të kam thënë, që të mos falesh haptas?” Pejgamberi i përgjigjet ashpër, e Ebu Xhehli i tha: “Ku e merr atë guxim të folësh aq rëndë, kur e di se mexhlisi im, parlamenti im është më i madhi?”- Atëbotë Pejgamberi i tha: “E kam Zotin tim!” Kështu, ai nuk pati guxim t’i kundërvihet në këtë rast.
S’është për t’u habitur pse sureja e parë është radhitur në këtë vend. Së pari duhet të dimë, se radhitja e Kuranit është në pajtim me porosinë e Zotit, e jo mendim i ndokujt tjetër. Vendin se ku e ka një ajet, një sure, a disa ajete, e di Ai, që e ka thënë, ashtu si e ka parë të arsyeshme. Çdo orendi e shtëpisë e ka vendin e vet, e jo sipas ardhjes së tyre në shtëpi.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures El Alakë, Falënderuar qoftë Allahu i Madhëruar!
97. SURETUL - KADËR
E zbritur në Meke, pas sures Abese, ajete: 5
Në këtë sure flitet për fillimin e shpalljes së Kuranit, për vlerën e asaj nate kur fillon shpallja, për mëshirën që e shtrin Zoti për hir të asaj nate, për zbritjen e engjëjve. Të gjitha këto përkujtime për rëndësinë e asaj nate bëjnë të kuptohet madhështia e Kuranit dhe fama e autoriteti i Muhamedit a.s., të cilit i shpallet ai.
Quhet: “Suretul Kadri” - kaptina e natës së vlefshme.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ne e zbritëm atë (Kuranin) në Natën e Kadrit.
E ç’të bëri ty të dish, se ç’është Nata e Kadrit?
Nata e Kadrit është më e rëndësishme se një mijë muaj!
Me lejen e Zotit të tyre në (atë natë) të zbresin engjëjt dhe shpirti (Xhibrili) për secilën çështje.
Ajo (që përcakton Zoti) është paqe deri në agim të mëngjesit.[437]
[437] Vetëm Ne e askush tjetër e kemi zbritur Kuranin. Zbritja e Kuranit ka si qëllim zbritjen e tij prej Levhi Mahfudhit në qiellin e dynjasë, në Bejtul Izzeti. Pastaj gjatë periudhës gati njëzet e tri vjeçare, Xhibrili ia sjell atë Muhamedit a.s. pjesë-pjesë. “Kadr” do të thotë vlerë, rëndësi, përcaktim etj. Nata e Kadrit është më e vlefshmja, më e rëndësishmja, sepse me të fillon shpallja e dritës për mbarë botën. Është më e dobishme se një mijë muaj, në të cilët nuk ka ndonjë këso nate. Është më e rëndësishmja, sepse në të zbresin engjëjt në qiellin e dynjasë, e në tokë rreth njerëzve. Zbresin për shkak se Zoti përcakton çdo çështje të vitit, e Ai nuk përcakton tjetër pos atë që është në të mirë të njerëzve. Engjëjt ndodh që t’i përshëndesin besimtarët me selam, e edhe t’i zbatojnë vendimet e Zotit, që janë vetëm shpëtim për njerëzit.
Nata e Kadrit është gjatë muajit Ramazan. Mendimi i shumicës së dijetarëve është, se ajo natë bie në dhjetë ditët e fundit, në natën e njëzet e shtatë. Kësaj nate i jep shenjë edhe ajeti tre në suren Ed Duhan. I lavdëruar është Zoti i Madhëruar!
98. SURETUL – BEJJINEH
E zbritur në Medine, pas sures Et Talak, ajete: 8
Në këtë sure shqyrtohen:- qëndrimi i Ithtarëve të Librit përkitazi me thirrjen e Muhamedit a.s., të cilët edhe pse e kuptuan qartazi të vërtetën, e njihnin mirë se kush ishte Pejgamberi i fundit, edhe pse edhe më parë e kishin pritur ardhjen e tij ata e refuzuan, nuk e besuan dhe e kundërshtuan.- sinqeriteti në adhurime e në punë të mira vetëm për hir të Zotit,- fundi i njerëzve në botën tjetër, në xhenet ose në xhehenem.
Quhet: “Suretul Bejjineti” - kaptina e argumentit të qartë, e ai është Pejgamberi ose Kurani.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ata nga Ithtarët e Librit dhe idhujtarët, të cilët nuk besuan, nuk iu ndanë (besimit të tyre) derisa atyre iu erdhi argumenti i qartë,
i Dërguari prej Allahut, që lexon fletë të pastra,
në të cilat ka vetëm dispozita të drejta.
Dhe ata të cilëve iu është dhënë libri, nuk u ndanë vetëm pasi që iu erdhi argumenti.
E duke qenë se ata nuk ishin të urdhëruar me tjetër, pos që ta adhuronin Allahun me një adhurim të sinqertë ndaj Tij, që të largohen prej çdo besimi të kotë, të falin namazin, të japin zeqatin, se ajo është feja e drejtë.
S’ka dyshim, se ata, të cilët nuk besuan nga Ithtarët e Librit dhe nga idhujtarët do të jenë në zjarrin e xhehenemit, aty do të jenë përgjithmonë. Të tillët janë krijesa më e dëmshme.
Ndërsa ata që besuan dhe bënë vepra të mira, të tillët janë krijesat më të dobishme.
Shpërblimi për ta te Zoti i tyre janë: vendet në xhenete nëpër të cilët burojnë lumenj, e aty janë përgjithmonë, pa këputur. Allahu është i kënaqur ndaj tyre, e edhe ata janë të kënaqur prej Tij. E ky është për atë, që i ka pasur dronë Zotit të vet.[438]
[438] Ithtarët e Librit, jehudi dhe të krishterë, si dhe idhujtarët, nuk i shmangeshin besimit të tyre të kotë, derisa iu erdhi Pejgamberi Muhamed a.s. dhe ua sqaroi gabimin e tyre, i udhëzoi dhe i thirri për në rrugën e drejtë. Pastaj disa prej tyre i pranuan ato mësime dhe gjetën të vërtetën.
Atyre Pejgamberi nuk iu ligjëronte tjetër pos atë që ishte e drejtë, e vërtetë, pra rregulla e norma të vlefshme, që disa prej tyre kanë qenë të shënuara edhe në librat e mëparshëm. Ai i këshillonte pra, të jenë të sinqertë në adhurimet e tyre, çdo gjë ta bëjnë vetëm për Zotin e tyre dhe të largohen prej gjërave të kota, ashtu siç ishte i larguar prej tyre babai i pejgamberëve Ibrahimi. Falja e namazit, dhënia e zeqatit janë shenja dhe pjesë e një besimi të drejtë. Para se të dërgohej Muhamedi pejgamber, Ithtarët e Librit ishin të pandarë në bindjen e tyre, se do të vijë një pejgamber, pse ashtu e kishin të shënuar në librat e tyre, dhe mezi e pritnin për t’iu kundërvënë idhujtarëve politeistë. Kur erdhi Muhamedi pejgamber ata u ndanë dhe e kundërshtuan, për shkak se erdhi prej arabëve, pse disa idhujtarë arabë që kishin qenë të pafe dhe që kishin qenë më të gabuar se Ithtarët e Librit u bënë muslimanë dhe filluan t’ua udhëheqnin Fenë Islame. Ithtarët e Librit para ardhjes së Muhamedit a.s., nuk ishin jobesimtarë, ndërsa idhujtarët po, mirëpo kur Muhamedit a.s. i erdhi Kurani, që të mësonte sikurse edhe librat e tjerë Ithtarët e Librit nuk besuan, atëherë mbetën si idhujtarët, pse mohuan Kuranin, pra mohuan edhe librin e vet.
Formaliteti në adhurime ose në veprime është i përbuzur dhe nuk sjell kurrfarë dobie. Dijetarët veprat i kanë ndarë në tri lloje:
- të urdhëruara, obligime. Sinqeriteti në këto vepra është që ato të kryhen për hir të Zotit, e nëse qëllimi është diçka tjetër, vepra e tillë është e refuzuar;
- të ndaluara. Nëse të ndaluarën e braktis për hir të Zotit, për të ka shpërblim, nëse e braktis, por jo për hir të Zotit, për të nuk ka shpërblim, anipse ka shpëtuar prej ndëshkimit për të;
- as të urdhëruara, e as të ndaluara, p.sh., ngrënia, fjetja, etj. Nëse e bën pa ndonjë qëllim të caktuar, nuk ka shpërblim, e nëse e bën me qëllim të caktuar, ka shpërblim; fjala vjen; han për të fituar fuqi për adhurim e punë të tjera të mbara, martohet për të mos kaluar në amoralitet etj.
Falënderoj Allahun e Madhëruar!
99. SURETUZ - ZELZELEH
E zbritur në Medine, pas sures En Nisa, ajete: 8
Edhe pse kjo kaptinë është e shpallur në Medine, për çështjen që parashtron bën të mendohet, se është e shpallur në Meke.
Kjo kaptinë shtron çështjen e dridhjes së fortë të tokës, nxjerrjen e brendisë së tokës jashtë, tmerrimin e njeriut nga një dridhje e tillë, përgjegjen e saj se Zoti e ka urdhëruar, dëshminë e saj për veprat e punuara në sipërfaqen e saj dhe kthimin e njerëzve prej vendgjykimit në vendet e merituara.
Quhet: “Suretuz Zelzeleti” - kaptina e dridhjes, e tërmetit.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Kur të dridhet toka me dridhjen e saj të fuqishme,
dhe të nxjerrë toka atë që ka në brendinë e saj (barrën nga brenda),
dhe njeriu të thotë: “Ç’ka kjo (që bën këtë dridhje)!”
atë ditë ajo i rrëfen tregimet e veta,
ngase Zoti yt e ka urdhëruar atë.
Atë ditë njerëzit shfaqen të ndarë në grupe, që të shpërblehen për veprat e tyre.
E kush punoi ndonjë të mirë, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë.
Dhe kush punoi ndonjë të keqe, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë.[439]
[439] Ka mendime, se kjo dridhje bëhet kur t’i fryhet surit për herë të parë, por shumica e interpretuesve janë të mendimit, se fjala është për fryrjen e surit herën e dytë për ringjallje. Dridhja do të jetë aq e fortë, saqë njeriu do të bëjë pyetjen: Ç’është gjithë kjo dridhje? Me rastin e kësaj dridhjeje toka do të hedhë jashtë të vdekurit dhe gjithçka që ka në brendinë e saj, dhe me urdhrin e Zotit ajo do të rrëfejë për çdo gjë, që është punuar në sipërfaqen e saj. Sipas një hadithi Pejgamberi a.s. ka thënë: “Ruajuni prej tokës, nënës suaj, sepse nuk ka kush që vepron mbi të mirë ose keq, e që ajo nuk do të rrëfejë për të!” Atë ditë njerëzit kthehen të ndarë në grupe, pas gjykimit, për të përjetuar atë që kanë merituar, ose kthehen prej varrezave aty ku do t’u tregohen veprat. Çdo vepër, sado e vogël qoftë, e mirë ose e keqe është e ruajtur për shpërblim ose ndëshkim. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
100. SURETUL - ADIJAT
E zbritur në Meke, pas sures El Asr, ajete: 11
Kjo sure flet për rëndësinë dhe famën e kalorësve luftëtarë, kur sulmojnë, kur armiku dëgjon turfullimën e tyre, krismat e thundrave të tyre, kur gurët qesin gaca dhe kur ngrihet pluhuri.
Njeriut i tërhiqet vërejtja, se nuk është mirënjohës ndaj të mirave që ia dha Zoti atij, është lakmues i tepërt e nuk mendon, se do të dalë prej varrit i gjallë dhe me atë rast do t’i dalin në shesh të gjitha ato që i ka punuar, edhe nëse i ka mbajtur të fshehta, sepse Zoti i di të fshehtat.
Quhet: “Suretul Adijati” kaptina për kuajt e shpejtë në vërsulje, sepse që në fillim bëhet betimi në ta.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në vrapuesit e shpejtë (kuajt) që hingëllijnë,
e që me thundrat e tyre nxjerrin xixëllima zjarri nga gurët,
dhe të cilët vërsulen herët në agim,
e me të (vërsulje) atëherë çojnë pluhur,
dhe ashtu hidhen në mesin e grumbullit (të armikut),
vërtet, njeriu është përbuzës ndaj Zotit të vet!
Edhe vetë është dëshmues i asaj (përbuzjeje).
Dhe ai është që shumë e do pasurinë.
A nuk e di ai, se kur të nxirret çka është në varreza?
Dhe të tubohet (të dalë në shesh) ajo që ishte në gjokse.
E atë ditë, pa dyshim Zoti i tyre është i Njohur hollësisht për punën e tyre![440]
[440] Lartmadhëria e tij betohet në luftëtarët muslimanë, të cilët me kuajt e tyre të shpejtë luftonin kundër armikut, dhe kur thundrat e tyre shkelin nëpër gurë, nxjerrin xixa zjarri, që atë vërsulje kundër armikut ata e bëjnë herët në agim dhe me shpejtësi hidhen mbi grumbullin e armikut. Kjo është lavdatë e mirënjohje nga i madhi Zot.
Idhujtarët nuk ndoqën rrugën e Zotit, përbuzën të mirën që ua dha, duke ua dërguar Pejgamberin nga gjiri i tyre, e ata vetë do të jenë dëshmues të asaj përbuzjeje. Ata janë të mashtruar pas pasurisë së kësaj bote, e nuk mendojnë fare për momentin kur do të ringjallen dhe do të grumbullohen, e do të vihen në pah të gjitha punët e tyre, sepse Zotit nuk mund t’i fshihet asgjë. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
101. SURETUL - KARIAH
E zbritur në Meke, pas sures Kurejsh, ajete: 11
Kjo sure e shpallur në Meke përshkruan momentin e katastrofës së përgjithshme dhe ato që do të ngjajnë në të, si: ngritja e njerëzve prej varrezave, shpërndarja e tyre, pështjellimi i tyre, duke u sjellë sa andej sa këndej, pa ndonjë rregull për shkak të frikës së tyre.
Quhet:“Suretul Kariati” - kaptina e Krismës, ngaqë është fjala për krismën e Kijametit.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Krisma (e Kijametit).
Çka është Krisma?
Dhe ç’të mësoi ty se ç’është Krisma?
Ajo është ditë kur njerëzit bëhen si insekte të shpërndara,
dhe kodrat bëhen si leshi i shprishur.
E sa i përket atij që i rëndohet peshorja e veprave të tij,
ai është në një jetë të këndshme.
Ndërsa atij që ka peshoren e lehtë të veprave të tij,
vendi i tij do të jetë në Havije.
E ç’është ajo që të njoftoi se ç’është ai (Havije)?
Është zjarri me nxehtësi shumë të lartë.[441]
[441] Çështja e Kijametit është gjë e fshehtë, e panjohur për njerëzit, e kur Zoti flet për të, nuk duhet t’i kuptojmë çështjet e tij, ashtu si i kuptojmë çështjet e tjera në bazë të etimologjisë së fjalës, pse fjalët që janë përdorur për Kijametin kanë një definicion tjetër, prandaj çdo emër me të cilin është quajtur Kijameti si: El Hakkatu, Es Saatu, El Gashijetu, El Kijametu, El Kariatu, ka një definicion të veçantë, kuptohet sipas tematikës që shtrohet rreth tij.El Kariatu do të thotë: zë, krismë që shkaktohet duke i rënë një sendi për një send tjetër të fortë. Këtu nuk është qëllimi tek ajo krismë, po te diçka e panjohur, prandaj edhe thuhet: Ç’është Karia, ku e di ti se ç’është Karia? Fjala është për një nga momentet, të cilat do të përjetohen atë ditë. Etapa e parë e kësaj dite është ngritja prej varrezave, shfaqja e fletëve me shënime për veprat e bëra gjatë jetës në këtë dynja. Pas njoftimit për veprat e bëra, vjen momenti i llogarisë, që nuk do të thotë shpërblim, sepse ajo është vetëm identifikim, e pas llogarisë vjen peshorja - vlerësimi i veprave, për të cilat bëhet fjalë në këtë sure. Pas peshores vjen shpërblimi.
Në këtë sure bëhet fjalë për krismën, që trondit zemrat, shpirtrat. Më parë përmes sureve të tjera kemi kuptuar se Kijameti trand edhe trupat qiellorë, qielli çahet, toka dridhet, kodrat shkulen e copëtohen, yjet përderdhen, dielli e hëna errësohen. Po në këtë sure mësojmë, se zemrat llahtarisen e njerëzit sillen si insektet fluturuese pranë dritës, ndërsa fjala është për vlerësimin e veprave të bëra, e atij që i peshojnë më rëndë të mirat, do të kënaqet në xhenet, ndërsa atij që i peshojnë më pak veprat e mira e më shumë të këqijat, ai do të futet në gjirin e zjarrit të ndezur flakë. Nëse shtrohet pyetja, se ç’do të bëhet me atë që peshorja e tij është e barabartë, si parim duhet të marrim thënien e Zotit të Madhëruar: “Vërtet, mëshira Ime ia kalon hidhërimit Tim...”. Pra, vjen në shprehje mëshira e Zotit, ashtu sikurse është thënë në suren A’raf për ata të A’rafit, të cilët nuk kanë hyrë në xhenet, por kanë shpresë të hyjnë. Allahu A’ëlemu!
Falënderoj Zotin e Madhëruar!
102. SURETUT - TEKATHUR
E zbritur në Meke, pas sures El Kevther, ajete: 8
Në këtë sure bëhet fjalë për angazhimin dhe përpjekjen e njerëzve të mashtruar me pasurinë e kësaj bote deri në çastin kur befas vdekja ua ndërpret atë përjetim dhe prej pallateve i sjell në varre. Përfundon me shpjegimin rreth trishtimit të cilin do të ndiejnë njerëzit, pos atyre që veç besimit kanë bërë edhe vepra të mira.
Quhet: “Suretut Tekathuri” - kaptina e krenarisë, për shkak të pasurisë së shumtë etj.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Juve iu preokupoi përpjekja për shumimin (e pasurisë, të fëmijëve, të pozitës),
derisa të mos i vizitoni varrezat (të bëheni banorë të tyre - të vdisni)!
Jo, nuk është ashtu! Gjithsesi këtë do ta kuptoni më vonë!
Përsëri jo, jeni gabim! Më vonë do ta kuptoni!
Jo, pse, sikur ta dinit me një dije të sigurt (nuk do të bënit ashtu).
Ju patjetër do ta shihni xhehenemin.
Madje atë do ta shihni të bindur plotësisht.
Pastaj në atë ditë do të pyeteni për të mirat (e Dunjasë).[442]
[442] Njerëzit e mashtruar krenohen me pasurinë e madhe, me shumë djem e fis, me pozitë etj., dhe lënë pas dore angazhimin në zbatimin e urdhrave të Zotit, të punëve të mira e humane, derisa papritmas i kap vdekja e dërgohen në varre. Ndoshta fjala është për disa njerëz të mashtruar, që krenohen me të vdekurit e tyre, e nuk përpiqen vetë të jenë krenarë me punë të mira. Mundet me qenë edhe ajo, se disa njerëz mundohen të krenohen edhe me varreza, duke u ndërtuar të vetëve varre me stoli të ndryshme, në mënyrë që sipas mendimit të tyre, edhe në varreza të jenë të dalluar nga të tjerët. Ky është gabim i madh, është mëkat, është shpenzim i pasurisë në haram, sepse prej një ndërtimi të tillë nuk ka kurrfarë dobie.
Kurani thotë: Hiquni atij mendimi, se do të shihni që keni gabuar, se do ta shihni xhehenemin, dikush prej së largu e dikush brenda në të. Ndërsa për të mirat që po përjetoni keni për t’u përgjigjur, a ua keni ditur vlerën, a i keni shfrytëzuar në të mirë, apo jeni mashtruar dhe nuk keni përgatitur asgjë për veten tuaj për jetën tjetër. Falënderuar qoftë Allahu i Madhëruar!
103. SURETUL - ASR
E zbritur në Meke, pas sures El Inshirah, ajete: 3
Edhe pse është e shkurtër kjo sure me përmbajtjen e vet sqaron shumë mirë virtytet, të cilat janë shkak i fatbardhësisë së njeriut në të dy jetët, e në anën tjetër shpjegon se jeta e njeriut është dështim, nëse nuk posedon cilësitë e përmendura e që janë: besimi, veprimi i mirë, porosia e njëri-tjetrit me të vërtetën, të drejtën dhe porosia e njëri-tjetrit për durim e qëndrim të fortë. Quhet: “Suretul Asri” - kaptina e kohës, e jetës, e namazit të iqindisë.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në kohën!
Nuk ka dyshim se njeriu është në një humbje të sigurt,
me përjashtim të atyre që besuan, që bënë vepra të mira, që porositën njëri-tjetrin t’i përmbahen të vërtetës dhe që këshilluan njëri-tjetrin të jenë të durueshëm.[443]
[443] Zoti xh. sh. betohet në kohën, që është gjëja më e çmueshme për njeriun, nëse e shfrytëzon atë si duhet. Është këshilluesi më i mirë që të jep mësim se si i dobëti dhe i ligu me angazhimin e tij në punë, në dituri arriti të bëhet më i fortë, dhe më i lartë, ndërsa ai që ishte i fortë e i lartë me përtacinë e tij u bë më i dobëti. Koha është përplot ndodhi e ngjarje të çuditshme; njerëz të mëdhenj humbin vlerën, njerëzit e panjohur arrijnë famë, pasanikët varfërohen, të varfërit pasurohen, e kështu me radhë në të gjitha fushat e jetës, prandaj duhet marrë mësim, që të mos humbim e të dështojmë në këtë jetë. Nuk është i humbur ai që ka besuar dhe ka bërë vepra të mira, sepse ai e ka ditur se kjo jetë është kalimtare, as e mira e as e keqja nuk janë të përhershme, prandaj nuk është mashtruar pas dëshirave që rrënojnë njerëzinë e njeriut, është ruajtur dhe ka qenë i matur në të gjitha rastet e gjendjet. Nuk janë të humbur edhe njerëzit që mësojnë njëri-tjetrin për punë të mbara, për drejtësi, për njohje të Krijuesit Fuqiplotë. Kurrë nuk janë të humbur, as ata që e këshillojnë njëri-tjetrin të jenë të durueshëm në vështirësi e mundime, në zbatimin e urdhërave të Zotit, në largimin prej punëve të këqija e të ndyra. Ka mendime, se koha në të cilën bëhet betimi, është koha e jetës së Pejgamberit a.s., ose koha e namazit të iqindisë. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
104. SURETUL - HUMEZEH
E zbritur në Meke, pas sures El Kijameh, ajete: 9
Në këtë sure bëhet fjalë për njerëzit, të cilët në vend që të bëhen këshillues të të tjerëve ata ofendojnë, përqeshin, nënçmojnë, tallen me të tjerët. Të tillë ishin idhujtarët, të cilët në çdo rast përpiqeshin të venin në shpoti Pejgamberin a.s. dhe muslimanët. Ishin të mashtruar pas pasurisë së madhe dhe mendonin, se do të jenë përgjithmonë në këtë dynja. Kjo sure iu tregon atyre, se fundi i rebelëve të tillë do të jetë zjarri, që kurrë nuk ftohet, zjarri që bën copë e thërmi çka të hidhet në të dhe që është i mbyllur. Quhet: “Suretul Humezeti” - kaptina kundër atyre që ofendojnë.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Mjerë për secilin që ofendon e përqesh (njerëzit),
që ka tubuar pasuri dhe që atë e ruan të mos i pakësohet.
E mendon se pasuria e tij do ta bëjë të përjetshëm.
Jo, të mos mendojë ashtu! Se ai patjetër do të hidhet në Hutame.
E çka di ti, se ç’është Hutame?
Është zjarri i Allahut i ndezur fort,
që depërton deri në brendi të zemrës.
Ai i mbyll ata, ua zë frymën.
Ata janë të lidhur në pranga të njëpasnjëshme.[444]
[444] Përgojimi, ofendimi i nderit të njerëzve, vjedhja me bisht të syrit, ironia - janë gjeste të shëmtuara, të cilat e hedhin njeriun në mjerimin më të madh, e hedhin në shkatërrim, ani pse ai mendon se pasuria e tij e madhe do ta mbrojë. Një njeri i tillë do të hidhet në Hutame, në zjarrin e ndezur fort, në të cilin çdo send që hidhet në të copëtohet, zjarr që depërton në zemra, e kur depërton në zemra, ata do të duhet të vdesin, por jo, as nuk vdesin, as nuk jetojnë, por janë në mjerim të pambarim.
Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
105. SURETUL - FIL
E zbritur në Meke, pas sures El Kafirun, ajete: 5
Në këtë sure të shpallur në Meke bëhet një vështrim rreth Ebrehesë, i cili me ushtrinë e vet që kishte edhe elefantë mësyn Qaben për ta rrënuar. Por Zoti i Madhëruar me anën e krijesave të veta më të dobëta ua thyen qafën. Ua lëshon disa shpendë që vinin tufë-tufë e që mbanin gurë në sqepat dhe në kthetrat, gurë që shponin më fort se plumbi dhe i shkatërronin.
Quhet: “Suretul Fili” - kaptina e elefantit, sepse ajo ushtri quhej ushtria e elefantit, kështu që edhe ngjarja në histori njihet me këtë emër.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
A nuk e ke parë, se ç’bëri Zoti yt me poseduesit e elefantit?
A nuk ua bëri përpjekjen e tyre të dështuar?
Dhe Ai kundër tyre lëshoi shpendë që vinin tufë-tufë!
Dhe i gjuanin ata me gurë nga balta e gurëzuar!
Dhe ata i bëri si gjeth i grimcuar (i përtypur)![445]
[445] Pejgamberi a.s. nuk e ka parë ngjarjen e ushtrisë së Ebrehesë, që kishte edhe elefantë. Ai ka lindur po në atë vit, por më vonë. Zoti nuk i thotë a e ke dëgjuar, por i thotë a e ke parë, sepse tregimi nga ana e Zotit është aq i sigurt dhe i bindshëm, sa sikur ta kishte parë me sy vetë Muhamedi a.s., prandaj i thotë a e ke parë, që do të thotë: të jesh i bindur më tepër se sa të kishe parë. Ebreha bin Eshremi, sundues i Jemenit e mësyn Qaben për ta rrënuar. Përveç ushtrisë me njerëz kishte edhe elefantë dhe me të madhin e tyre. Për shkakun e atij sulmi, për rrethanat se si zhvillohet ngjarja flasin faktet historike.
Është për t'ia vënë veshin me vëmendje thënies së Zotit: Si bëri me ta?- nuk thotë: çka bëri me ta? Puna e Zotit rreth zhdukjes së tyre nuk do të ishte aq e çuditshme sikur Ai t’iu jepte fuqi kurejshitëve e të luftonin dhe t'i zhduknin, por është e çuditshme mënyra se si i zhduku. I shkatërroi me anën e shpendëve, që vinin grupe-grupe dhe në sqep e në kthetra mbanin nga një gur me të cilët e gjuanin ushtrinë dhe ai gur i shponte si plumbi. I asgjësoi deri në atë masë, saqë i përngjanin gjethit të grisur e të copëtuar nga era, ose të përtypur e të shkelur prej shtazëve.
Janë përpjekje të kota të disa njerëzve, që duke mos qenë në gjendje ta kuptojnë si duhet fuqinë e Zotit, por të mbështetur në aftësitë e veta u përpoqën t’i shpjegojnë shpendët e përmendur si mikrobe, që shkaktojnë sëmundje dhe vdekje. Nuk menduan se mikrobi vepron ngadalë, e këtu është fjala se ata u zhdukën menjëherë. Fjala e Zotit “Fe xhealnahum”. Shkronja “f ’ është: ta’kibije, që jep kuptimin: menjëherë e jo dalëngadalë. Mandej ata nuk menduan, se mikrobi nuk ka vetëdije, atëherë si ditën ata të sulmojnë vetëm armikun e jo edhe të tjerët?! Në anën tjetër, kur iu shpall kjo sure Pejgamerit a.s., ende kishte njerëz të gjallë, të cilët e kishin përjetuar atë ngjarje, e sikur të mos ishte ashtu si thotë Kurani, ata do të reagonin, do të mohonin, por nuk ndodhi ashtu, përkundrazi ata mburreshin me atë mrekulli, që iu dhuroi Zoti dhe e mbrojti Qaben. Falënderoj Zotin e Madhëruar!
106. SURETU - KUREJSH
E zbritur në Meke, pas sures Et Tin, ajete: 4
Kjo sure ua përmend banorëve të Mekes kurejshitëve dy të mira, të cilat ua mundësonin jetën dhe gjallërimin, e që ishin: qarkullimi i lirë për tregti gjatë dimrit në Jemen dhe gjatë verës në Siri me çka siguronin mjetet për jetesë, paqe dhe qetësi. Nëse për kurgjë tjetër ata do të duhej të falënderonin dhe madhëronin Zotin, i cili e mbrojti shtëpinë e vet, Qaben prej Ebrehasë, që pati si qëllim ta rrënojë dhe kurejshitëve iu siguroi begati e furnizim. Quhet: “Suretu Kurejsh” - kaptina rreth kurejshëve, ngaqë fjala është për të mirat që Zoti ua dhuroi e megjithatë ata nuk ishin mirënjohës.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Për hir të garantimit që gëzojnë kurejshitët!
Garantimin e udhëtimit të tyre të lirë dimrit dhe verës!
Pra, le ta adhurojnë Zotin e kësaj shtëpie,
i cili i ushqeu pas urisë dhe i siguroi prej çdo frike![446]
[446] Kurejshitët e kishin detyrim ta adhuronin Zotin edhe për hir të asaj, që Ai iu mundësoi të udhëtonin lirisht për tregti dimër e verë, duke mos pasur kurrfarë frike.
Fisi “Beni Fahr”, pasardhës të “Nadr bin Kunane” e merr emrin “Kurejsh” – të tubuar, të bashkuar, prej atëherë kur Kusaj bin Kilabi i bashkon dhe dëbon prej Mekës fisin Huzaa, e mbikëqyrja ndaj Qabes iu mbetet kurejshitëve.
“Ijlaf ” do të thotë: garantim, marrëveshje për mossulmim. Hashimi, gjyshi i dytë i Pejgamberit a.s. ishte i pari, që kishte shkuar nëpër fise e sundues deri në Sham dhe deri në Jemen dhe kishte marrë garanci për tregtarët kurejshitë. Në të vërtetë, kurejshitët ishin të zotët e Qabes, të gjitha fiset e të gjitha anëve vinin për ta vizituar Qaben për çdo vit, e nëse ndokush i kishte sulmuar karvanët tregtarë të kurejshitëve ai nuk do të kishte guxim të vinte në Qabe, sepse aty kurejshitët ishin mbikëqyrës. Si po kuptohet Qabja ishte shkak i garancisë të udhëtimeve të tyre të lira. Qaben e mbrojti Zoti për hir të shenjtërisë së saj nga Ebrehaja, e kurejshitët përfitonin prej autoritetit të saj, duke i siguruar vetes jetesë e gjallërim. Sigurisht furnizimi dhe begatia e banorëve të Mekes ishte rezultat i lutjes së Ibrahimit, kur pat thënë: "Zoti im, bëje këtë qytet paqeje..." Kurejshitët shkonin për tregti dimrit nga Jemeni, sepse ishte më nxehtë, kurse verës nga Siria, sepse nuk ishte ftohtë. Është e vërtetë se kurejshitët gëzonin disa privilegje të posaçme: Pejgamberi a.s. ishte nga mesi i tyre, mbikëqyrnin Qaben, të cilën edhe Zoti e mbrojti prej Ebrehasë, të parët që e adhuruan Zotin një në atë kohë ishin disa prej tyre nja dhjetë vjet para të tjerëve, emri i tyre u përmend në Kuran, Halifët e parë ishin prej tyre, por megjithatë Zoti nuk ua mundësoi atyre, që ata ta përhapin Fenë Islame, e posaçërisht atyre që ishin aristokratë të mëdhenj, sepse do të mund të thuhej: Kurejshitët e mësuar me udhëheqje e aristokraci, për hir të krenarisë dhe arrogancës që ushqenin ua imponuan njerëzve edhe fenë. Në anën tjetër, feja e pranuar nga frika ose nga interesi është e paqëndrueshme. Njerëzit që pranojnë një ideologji për hir të diçkaje tjetër, e jo nga vetë bindja e tyre, nuk janë të zotët ta mbajnë lart flamurin e asaj ideologjie, prandaj Feja Islame gjen përkrahjen më të madhe jashtë kurejshitëve, gjen nga njerëzit jomendjemëdhenj, jo të mësuar me aristokraci, por me njerëz të thjeshtë, të sinqertë, të urtë e të matur. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
107. SURETUL – MAUN
E zbritur në Meke, pas sures Et Tekathur, ajete: 7 Kjo sure e shpallur në Meke flet për dy grupe njerëzish:
- për jobesimtarin mohues të të mirave të Zotit dhe të Ditës së Gjykimit në botën tjetër, dhe
-për hipokritin, që veprat e tij nuk kanë si qëllim Allahun, por si në vepra ashtu edhe në adhurime është artificial - muraijj.
Quhet: “Suretul Maun “ - kaptina e atyre që nuk i ndihmojnë të tjerët me asgjë.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
A e ke parë ti (a e sheh) atë, që përgënjeshtron përgjegjësinë dhe llogarinë në botën tjetër?
Po ai është që e përzë, në mënyrë të vrazhdë bonjakun.
Dhe që nuk nxit për ta ushqyer të varfrin.
Pra shkatërrim është për ata që falen,
të cilët ndaj namazit të tyre janë të pakujdesshëm,
ata që vetëm shtiren (sa për sy e faqe),
dhe nuk japin, as sendin më të vogël (as hua).[447]
[447] Kjo sure na shpjegon për programin islam, i cili nuk është vetëm besim, e as nuk është vetëm deklaratë e shprehur, por është program i aktivitetit në jetë. Ai që rregullat e besimit nuk i zbaton në praktikë, ai sikurse e përgënjeshtron edhe besimin. Së pari flet për jetimin, i cili nuk pati fat ta gëzojë ngrohtësinë e gjirit familiar, prandaj ai që nuk e ndihmon atë, por në mënyrë të vrazhdë e refuzon, ai nuk ka ndjenja njerëzore, e të mos flitet për fe, pse jetimi pa marrë parasysh besimin e njeriut, ose mosbesimin meriton një ndihmë, një udhëzim, të paktën një fjalë të mirë, e jo përzënie. Një xhest të tillë të keq mund ta ketë ndonjë që nuk beson, se do të dalë para Zotit dhe do të japë llogari. I tilli le që vetë nuk i jep të varfrit, por as nuk e përmend se duhet ndihmuar atë. Të mjerët ata që falen sa për sy e faqe, ashtu faleshin hipokritët, nuk i vinin veshin sa duhet namazit, pse nuk besonin se për të do të shpërblehen ose do të ndëshkohen, por e bënin sa për formalitet. Të tillët le që nuk japin zeqat e sadaka, por nuk japin as sendin më të vogël, as hua si sopatën, enën, kripën, gjilpërën etj.
Falënderuar qoftë Allahu i Madhëruar!
108. SURETUL - KEVTHER
E zbritur në Meke, pas sures El Adijat, ajete: 3
Në këtë sure flitet per bujarinë e Zotit, i cili i dhuroi të dërguarit të vet Muhamedit, të mira të pakufishme në këtë dhe në jetën tjetër, e për hir të Atij që e pajisi me gjithë ato të mira, Muhamedi a.s. u urdhërua t’i lutet Atij, të mos mashtrohet pas atyre të mirave dhe ashtu sikur se Ai i bëri mirë, t’iu bëjë edhe ky njerëzve. Sa u përket thënieve të armikut, të mos ua vërë veshin, pse ai është farësosur. Quhet: “Suretul Kevtheri” - kaptina e kevtherit, e të gjitha të mirave.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ne, vërtet, të dhamë ty shumë të mira,
prandaj ti falu dhe prej kurban për hir të Zotit tënd!
E s’ka dyshim se urrejtësi yt është farësosur.[448]
[448] Në kaptinën para kësaj u pa, se deri në çfarë shkalle të koprracisë mund të vijë njeriu, e në këtë sure manifestohet bujaria. Bujaria e kujt? E Allahut. Ai i jep Muhamedit a.s. të gjitha të mirat, i jep dituri, sjellje të mirë, moral të lartë, shkathtësi pune etj. Mirëpo këto të mira nuk bën t’i adhurojë, nuk bën të jepet pas tyre, duhet të orientohet nga Dhuruesi i atyre të mirave, nga Zoti i Madhëruar dhe të gjitha adhurimet, të gjitha flijimet duhen bërë vetëm për hir të Tij, e ashtu le të shohin idhujtarët kotësinë e tyre kur luten dhe sakrifikojnë për statuja, për gurë a drunj të gdhendur. Kevther mund të jetë një lum në xhenet, që kush pi prej tij, nuk e kap më etja. Mund të jetë një krua i posaçëm për Muhamedin a.s. dhe ymetin e tij. Reth fjalës kevther ekzistojnë njëzet e gjashtë mendime, por më i drejti duhet të jetë ai i Ibni Abasit, sipas të cilit kevther janë të mirat e shumta që iu dhanë Pejgamberit, si: grada pejgamber, libri, urtësi e përsosur, shefati, kroi, pozita e lavdishme (mekami mahmudi), shumë ymet, shumë çlirime të vendeve nga okupimi i armikut.
Një farë As bin Vali, armik i përbetuar i Muhamedit a.s. paska thënë: Hiquni prej atij, se ai është farë e sosur! Këtë e kishte thënë kur Pejgamberit i vdisnin djemtë. E Zoti nuk mjafton me atë që i thotë Muhamedit, se t’i kam dhënë të gjitha të mirat, por i thotë edhe atë: armiku yt është i papërkujtuar. Djemtë e tu janë të gjithë ymeti, edhe djemt e armiqve do të përkujtojnë ty e jo babain e vet, si rasti i djalit të Ebu Xhehlit e shumë të tjerë, pra përkujtimi ndaj teje do të vazhdojë sa të vazhdojë jeta në fytyrën e kësaj toke, kurse armiku yt nuk do të përkujtohet, as prej djemve të vet, pra ai është farësosur, i harruar e jo ti. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
109. SURETUL - KAFIRUN
E zbritur në Meke, pas sures El Maun, ajete: 6
Kjo sure vërteton një herë e përgjithmonë, se adhurimi është meritë vetëm e një Zoti, se propozimi i idhujtarëve që Muhamedi a.s. t’i adhurojë një vit zotat e tyre, kurse vitin tjetër ata do të adhurojnë Zotin e Muhamedit a.s., është i papranueshëm për sa të jetë jeta. Në këtë mënyrë hedh poshtë atë mendim të cekët të idhujtarëve, për atë moment edhe për të ardhmen.
Quhet: “Suretul Kafirun “ - kaptina rreth mohuesve të besimit të drejtë.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Thuaj: “O ju jobesimtarë!
Unë nuk adhuroj atë që ju e adhuroni!
As ju nuk jeni adhurues të Atij, që unë e adhuroj!
Dhe unë kurrë nuk do të jem adhurues i asaj që ju adhuroni!
Por edhe ju nuk do të jeni adhurues të Atij, që unë e adhuroj!
Ju keni fenë tuaj (që i përmbaheni), e unë kam fenë time (që i përmbahem)![449]
[449] Kjo sure quhet edhe Beraetun, që do të thotë: shkëputje e çdo lloj lidhjeje mes atyre që adhurojnë idhuj dhe muslimanëve që adhurojnë të vetmin Zot Krijues. Idhujtarët u përpoqën në të gjitha mënyrat t’i ofrojnë Muhamedit gjithçka, vetëm e vetëm që ai të mos asgjësojë zotat e tyre, të mos zbulojë atë nivel aq të ulët të tyre, kur adhuronin sende të ngurta, por kjo sure iu dha të kuptojnë qartë, se të adhuruarit e tyre dhe i adhuruari i Muhamedit a.s. dhe i besimtarëve të tij, kurrë nuk mund të jenë të një niveli, nuk do të ketë pajtim rreth adhurimit, as në momentin e tashëm, as në të ardhmen, prandaj edhe për hir të përforcimit të një bindjeje të tillë të besimtarëve në krye me Muhamedin a.s., përsëritet ajeti.
Edhe pse duket se idhujtarëve iu pranohet të qëndrojnë në fenë e tyre, sureja që vjen pas kësaj iu jep të kuptojnë, se feja e tyre do të vazhdojë derisa të vijë ndihma e Zotit, e kur të vijë ajo, atëherë nuk do të mbetet si fe ekzistuese. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
110. SURETUN - NASR
E zbritur në Medine, pas sures Et Tevbe, ajete: 3
Kjo sure e shpallur në Medine tregon për çlirimin e Mekes, për përhapjen e Fesë Islame në Gadishullin Arabik, për shkurtimin e thonjve të idhujtarëve e të zullumqarëve.
Quhet: “Suretun Nasri” - kaptina e ndihmës, e fjala është për ndihmën që ua dha Zoti besimtarëve dhe ata ngadhënjyen.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Kur të vijë ndihma e Allahut dhe çlirimi (ngadhënjimi),
dhe t’i shohësh njerëzit, që po hyjnë turma-turma në fenë e Allahut,
ti, atëherë, lartësoje Zotin tënd duke falënderuar dhe kërko nga Ai falje. Ai vërtet e pranon shumë pendimin, është Mëshirues i madh.[450]
[450] Kjo sure i shpallet Muhamedit a.s., kur ai ishte në Haxhin e Lamtumirës dhe pas kësaj shpalljeje Pejgamberi a.s. jeton edhe nja tetëdhjetë ditë. Pejgamberi a.s. qe lajmëruar, se do ta çlirojë Mekën disa vjet më parë, dhe lajmërimi për këtë fshehtësi, që dikur u bë realitet ishte një nga argumentet, se Muhamedi a.s. vërtet ishte i Dërguar i Zotit.
Fiset e arabëve pritnin, se çka do të bëhej me Mekën dhe thoshin “Nëse Muhamedi arrin ta çlirojë Mekën, vërtetë ai është Pejgamber”. Kur u çlirua Meka pa luftë njerëzit grupe-grupe nisën ta pranojnë Fenë Islame dhe brenda dy viteve, nuk mbeti fis arab, që nuk e pranoi Fenë Islame, e Pejgamberi i shihte njerëzit si vinin me turma dhe deklaroheshin për Fenë Islame. Zoti ia përkujton këtë të mirë dhe i thotë: “Të erdhi ndihma e Zotit dhe e çlirove Mekën, u kënaqe duke shikuar se si njerëzit në grupe vijnë e përqafojnë Fenë Islame, tashti pra, ti madhëroje e falënderoje Zotin tënd, që ua mbylli gojën armiqve, i nënshtroi dhe i përuli, por ki kujdes e gjithnjë kërkoje mëshirën e Zotit, se Ai është Mëshirues i madh.
Shumica e mufesirinëve janë të mendimit, se kjo sure e bën me dije Muhamedin a.s., se i është afruar koha të largohet prej kësaj bote e të shkojë në fqinjësi të Mëshiruesit. Këtë mendim e përkrahin të gjithë sahabët, e edhe Ibni Abasi. I tërë Kurani i shpallur pas shpërnguljes së Pejgamberit a.s. konsiderohet i shpallur në Medinë, pa marrë parasysh se ku ishte Pejgamberi, kur i shpallej, prandaj edhe kjo sure numërohet prej atyre të shpallurave në Medinë. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
111. SURETUL - MESED
E zbritur në Meke, pas sures El Fatiha, ajete: 5
Kjo sure flet për shkatërrimin e Ebi Lehebit, armikut të Allahut dhe të Dërguarit të Tij, i cili e urrente aq shumë Pejgamberin, saqë i linte punët e veta, e merrej me agjitim kundër thirrjes që bënte Pejgamberi a.s., dhe pengonte të tjerët në pranimin e Fesë Islame. Me këtë sure mallkohet dhe i caktohet dënimi, të cilin do ta vuajë në botën tjetër. Atij i shoqërohet edhe gruaja e tij, e cila do të ketë një dënim të veçantë: litarin në qafë me të cilin do të tërhiqet për në xhehenem.
Quhet: “Suretul Mesedi, El Lebebi, Tebbet” - kaptina e litarit, e flakës, e dështimit, sepse me të gjitha këto Ebu Lehebi është i mallkuar e i dënuar.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Qoftë i shkatërruar Ebi Lehebi, e ai më është shkatërruar!
Atij nuk i bëri dobi pasuria e vet, as ajo çka fitoi!
Ai do të hyjë në një zjarr të ndezur flakë.
E edhe gruaja e tij, ajo që barti dru (ferra),
e në qafën e saj ajo ka një litar të përdredhur.[451]
[451] Sebebi nuzul - shkaku i zbritjes së kësaj sureje, sipas Ibni Abasit ishte: Kur e urdhëroi Zoti Pejgamberin a.s. t’i thërrasë në rrugën e drejtë edhe rrethin e tij të afërt Pejgamberi u ngjit në bregun Safa, dhe i thirri me emër fiset e kurejshëve. Kush mundi, shkoi ta dëgjojë atë kumtesë, e dikush dërgoi dikë për të kuptuar se si qëndron çështja. U tubuan kurejshitët si edhe xhaxhai i Pejgamberit Ebu Lehebi. I thanë: “Pse na thirre?” Pejgamberi tha: “Nëse ju them se disa kalorës, atje pas bregut në luginë kanë ndërmend t’ju sulmojnë, a më besoni?”- Ata i thanë: “Po, se kurrë nuk kemi provuar se ti gënjen!” Pejgamberi tha: “Pra, unë po ju them se jeni pranë një ndëshkimi shumë të ashpër!”- Ebu Lehebi i tha: “Qofsh i mallkuar, a për këtë na ke thirrur?!” Atëbotë u shpall kjo sure. Pejgamberi a.s. u thoshte njerëzve: “ThuaniLa ilahe ilAllah, e shpëtoni, kurse Ebu Lehebi i shkonte prapa e thoshte: “Mos e dëgjoni këtë rrenacak!” Në ajetin e parë thuhet ju shkatërrofshin duart e Ebu Lehebit, e fjala është: U shkatërroftë i tërë Ebu Lehebi.- Ndër arabë ka qenë traditë shprehja: duart, në vend të tërë njeriut.
Ebu Lehebi ishte: Abdul Uza bin Abdul Mutalib, e gruaja e tij ishte Umi Xhemile, motra e Ebu Sufjanit. Që të dy ishin shumë të armiqësuar ndaj mësimeve të Muhamedit
a.s. Ebu Lehebi iu thoshte të tjerëve: “Nëse është e vërtetë çka thotë Muhamedi, unë me veten time, me pasurinë time dhe me djemtë e mi, do t’ju shpëtoj nga ai dënim”. E Kurani tha: “Nuk ka për të bërë dobi, as malli, as fëmijët, por ke për të hyrë në flakë të zjarrit”. Dy djem të Ebu Lehebit e pranuan Fenë Islame me rastin e çlirimit të Mekës. Ebu Lehebi vdiq pas luftës së Bedrit dhe mbeti i pavarrosur tri ditë derisa u fry, atëherë me një kërrabëz e tërhoqën zvarrë dhe e hodhën në një humnerë. Gruaja e tij bante fjalë, bënte intriga dhe barte ferra dhe i hidhte në rrugën nga kalonte Pejgamberi. Ato ferra do t’i bartë edhe në xhehenem pasi të hidhet aty, duke e ngrehur me një litar të lidhur për qafe të saj, sepse një qafore shumë të çmueshme, që e kishte në qafën e vet thoshte, se do ta shpenzojë për propagandë kundër Muhamedit. Zoti xh. sh. në vend të asaj qaforeje do t’i vërë një litar me të cilin tërhiqet.
Shpallja e kësaj sureje, me të cilën vërtetohet se Ebu Lehebi është banues i zjarrit është një argument i fortë i mrekullisë së Kuranit, përndryshe kush do të kishte pasur guxim të gjykojë, se Ebu Lehebi do të vdesë në kufr, sepse pati edhe armiq të tjerë të Muhamedit a.s., të cilët më vonë e përqafuan Fenë Islame, e do të mendohej se ndoshta edhe ai do ta përqafojë. Kështu do të ishte sikur Kurani të ishte thënie e njeriut. Pra ky rast na argumenton, se është thënie e Zotit që i di të fshehtat, prandaj nuk mund të ndodhë ndryshe, por vetëm si ka thënë Ai. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
112. SURETUL – IHLAS
E zbritur në Meke, pas sures En Nas, ajete: 4.
Sureja Ihlas përshkruan cilësitë e larta të Zotit Një, i cili s’ka nevojë për asgjë, që është i pastër nga çdo e metë, nga çdo ngjashmëri e nga çdo rivalitet. Quhet: “Suretul Ihlasi” - kaptina e pastërtisë, e të kulluarit, e sinqeritetit, e thjeshtësisë, sepse kjo kaptinë pastron besimin prej gjërave të kota, kullon bindjet prej mbeturinave, thjeshtëson besimin e drejtë prej ngatërresave të futura te injorantët, ndihmon për një besim të sinqertë ndaj Atij, që e meriton.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Thuaj: Ai, Allahu është Një!
Allahu është Ai, që çdo krijesë i drejtohet (i mbështetet) për çdo nevojë.
As s’ka lindur kënd, as nuk është i lindur,
dhe Atij askush nuk i është i barabartë.[452]
[452] Disa idhujtarë shkuan te Pejgamberi a.s. e thanë: “O Muhamed, na trego prej çka është ai Zoti yt, a prej ari, argjendi, diamanti etj.?” Atëherë shpallet kjo sure dhe përshkruan cilësitë e Zotit të Madhëruar e thotë: “Allahu është Një, nuk ka të dytë, është i vetmi, nuk ka shok si Ai, është Një i Vetmi Sundues.
Allahu është caku, synimi, qëllimi i çdo krijese, sepse çdo krijesë ka nevojë për Të, kurse Ai nuk ka nevojë për asgjë.
Allahu nuk pati fëmijë, sepse fëmijët do të duhej të kenë cilësi të babait, e Ai është i Përjetshëm, pa fillim dhe pa mbarim. Uzejri nuk ishte djalë i Tij, sikurse thanë jehuditë, e as Isai, siç thanë të krishterët, po as engjëjt nuk janë bija të Zotit, siç menduan disa idhujtarë.
Në një hadith kudsij thuhet: “Njeriu më shpifi rrenë pa nevojë dhe më fyejti gjithashtu pa nevojë: Më shpifi rrenë kur tha se nuk do të më ringjallë, e më fyejti kur tha se Zoti ka fëmijë!”
Në një hadith të Pejgamberit a.s. thuhet: “Sureja e Ihlasit është sa një e treta e Kuranit!’ Falënderuar qoftë Allahu i Madhëruar!
113. SURETUL - FELEKË
E zbritur në Meke, pas sures El Fil, ajete: 5
Kjo sure e shpallur në Meke është mësim për njerëzit, se si duhet të mbështeten në mbrojtjen e Zotit, si duhet të kërkojnë mbrojtjen e Tij prej dëmit të çdo krijese, prej dëmit të njerëzve të prishur, të cilët veprojnë nën mbrojtjen e errësirës së natës, prej dëmit të ziliqarit, kur vepron sipas zilisë, prej dëmit të mashtruesve si magjistarë e falltorë.
Quhet: “Suretul Feleki” - kaptina e agimit, e sabahut.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Thuaj: I mbështetem Zotit të agimit,
prej dëmit të çdo krijese, që Ai e krijoi,
dhe prej errësirës së natës kur ngryset plotësisht,
dhe prej dëmit të atyre që lidhin dhe fryjnë nyja,
edhe prej dëmit të smirëkeqit, kur sipas smirës vepron![453]
[453] Kërkimi i mbrojtjes dhe i strehimit prej Zotit të Madhëruar është një prej shprehjeve të një bindjeje të plotë ndaj Fuqiplotit. Të kërkosh ndihmën e Zotit nuk është dobësi e njeriut, siç përpiqet dikush ta përshkruajë, kuptohet, qëllimkëqijtë, sepse nuk ka krijesë që nuk ka nevojë për Krijuesin, nëse ndonjë mendon se është i panevojshëm ai është i sëmurë psikikisht. Por duhet të kuptojmë, se me kërkimin e mbrojtjes prej Zotit njeriu duhet edhe t’i shfrytëzojë të gjitha aftësitë dhe mundësitë e veta, edhe atëherë kur ato nuk janë të mjafta është ndihma e Zotit, të cilën nuk mund ta pengojë asgjë. Zoti i felekut do të thotë: Zoti që prej mosekzistencës nxjerr në ekzistencë çdo send, prej errësirës së natës sjell dritën e agimit, prej vështirësisë, nxjerr çlirimin, prej pikëllimit gëzimin, prej frikës sigurinë. Këtë mbrojtje prej Zotit duhet ta kërkojmë prej së keqes së njerëzve, të xhinëve, të shtazëve dhe të çdo krijese tjetër, që ka prirje të këqijat, prej errësirës së natës, të cilën e shfrytëzojnë rebelët, prej mashtrimeve e falleve, të cilat e hutojnë njeriun dhe prej atij që ka smirë ndaj të mirave të të tjerëve dhe në bazë të asaj smire përpiqet ta dëmtojë tjetrin. Sureja përfundon me smirëziun, sepse është sherri më i madh, pse djalli për shkak të smirës që ushqeu kundër Ademit u mallkua dhe u dëbua prej mëshirës së Zotit. Falënderoj Zotin e Madhëruar!
114. SURETUN - NAS
E zbritur në Meke, pas sures, EI Felek, ajete: 6
Edhe kjo sure e shpallur në Meke përmban udhëzime, se si njeriu duhet strehuar, kapur, mbrojtur me Zotin kundër të keqes së armikut më të përbetuar, kundër Iblisit dhe bashkëpunëtorëve të tij, kundër njerëzve dhe xhinëve të djallëzuar, të cilët me lloj-lloj ngacmimesh mashtrojnë dhe shkaktojnë dëme. Quhet: “Suretun Nasi” - kaptina e njerëzve, sepse fjala është për strehimin e njerëzve pranë Zotit të tyre. Libri i famshëm Kurani përfundon me dy lutjet e strehimit pranë Zotit, e fillon me Fatiha-në, ku kërkohet ndihma e Zotit dhe ashtu prej ndihmës në mbështetje është fillim e mbarim.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Thuaj: Mbështetem (mbrohem) me Zotin e njerëzve,
Sunduesin e njerëzve,
të Adhuruarin e njerëzve,
prej të keqes së cytësit që fshihet,
i cili bën cytje në zemrat e njerëzve,
qoftë ai (cytësi) nga xhinët ose nga njerëzit![454]
[454] Edhe kjo sure është si plotësim i sures para kësaj, porse në këtë sure kërkohet ndihma dhe mbrojtja e Zotit prej sherrit të shejtanit dhe prej sherrit të njerëzve ose xhinëve, të cilët veprojnë si shejtani.
Në fillim thuhet Zoti i njerëzve, anipse Ai është Zot i të gjitha krijesave, për arsye se gjithçka në këtë ekzistencë është në shërbimin e njeriut, pse vetëm njeriun e pajisi me mend e me dituri, dhe se engjëjt i urdhëroi t’i përulen atij, pra tha Zoti i njerëzve në shenjë nderimi ndaj tyre.
Me fjalën Zoti i njerëzve kuptojmë Krijuesin, Edukuesin, Orientuesin e tyre, i cili është Sundues i sunduesve dhe i të sunduarve dhe si i tillë vetëm Ai meriton të jetë i adhuruari. Kur themi Allah, ose Ilah, nuk është fjala vetëm për njohjen e Fuqiplotit, por për Zotin, të cilin edhe e adhurojmë, që meriton të adhurohet vetëm Ai e askush tjetër.
Zoti është Zot i gjithësisë, i njeriut, e pranoi njeriu ose nuk e pranoi, e njohu ose nuk e njohu, por nëse e njeh dhe e adhuron Ai është Allahu i tij, e nëse e njeh, por nuk e adhuron, Ai është Zoti i tij, si i të gjitha krijesave të tjera, pse Ai e krijoi, Ai i jep vdekjen, Ai e ringjall. Falënderoj Allahun e Madhëruar.