SHËNIME HISTORIKE

Periudha e hershme


Faltore e parë në fytyrën e kësaj toke është Qabja, xhami madhështore në Mekë. Këtë e dokumenton ajeti 96 i sures “Ali Imran”.
Ibrahimi i dërguar i Zotit, të cilin e ndihmoi edhe djali i vet, Ismaili e ndërtoi Qaben në një luginë jopjellore dhe të pabanuar, ku sot gjendet qyteti i Mekës. E ndërtoi për të qenë kible (vend orientimi) dhe vend sigurie për njerëz (Bekare: 125-129).
Vendin në të cilin është ndërtuar Qabeja, Kurani e quan: “Bekke” në suren Ali Imran, e quan “Mekke” në suren “Fet-h” si dhe “Ummul Kura” në suren Shura: 7 dhe “El beledul emin” në suren “Et Tin”, ajeti
3. Ndërsa vetë ndërtesa e Qabes quhet: El Ka’betu, El Bejtul Haram, El Bejtul Atik, El Mesxhidul Haram, Kibletun.
Banorë të parë të Mekes, përveç Ismailit me nënën Haxhere ishin fisi Xhurhum, arabë të ardhur prej Jemenit dhe me vajzën e gjakut të tyre martohet Ismaili, prej të cilit rrjedhin të parët e Pejgamberit Muhamed a.s.
Edhe prej njerëzve të parë si Ibni Abasi etj. është thënë, se vendi ku është Qabeja është kërthizë e tokës, mesi i saj, siç thuhet për kërthizën e njeriut se është mes i tij.


Periudha e kurejshitëve


Gjatë historisë Mekën e sundojnë fis pas fisi deri kur Kusaj ibni Kilabi i dëboi prej aty fiset Huzaa dhe pasardhësit e Nadirit, fisin Benu Fahr e bashkon kohë kur edhe e marrin emrin Kurejsh. Rreth emrit Kurejsh ekzistojnë disa variante, por më e sigurta është se rrjedh prej domethënies: “të tubuarit, të bashkuarit”. Për Kusaj-in, i cili merr sundimin në Mekë në vitin 440 thuhet se ishte gjyshi i katërt i Muhamedit a.s.
Uji “Zemzem”, i cili gjendet pranë Qabes dhe për të cilin thuhet, se e ka zanafillën prej Ismailit për një kohë të gjatë ka qenë i mbuluar dhe vetëm gjyshi i Muhamedit, Abdul Mutalibi e zbuloi dhe filloi ta shfrytëzojë për haxhinjtë. Edhe ndër arabët e hershëm ka ekzistuar ndjenja e fesë "Hanife" orientimi në besim të drejtë, por prej njëfarë Luhaj-it fillon adhurimi i idhujve dhe dalëngadalë politeizmi praktikohet ndër shumicën e popullit arab.
Ndër arabë koha nuk njehsohej sipas kalendarit të tanishëm. Njehsimin e kohës e bënin sipas ndodhive më të rëndësishme. Ngjarja më e freskët ishte ajo e sunduesit të Jemenit, Ebrehas, i cili e pat mësyrë Qaben me qëllim që ta rrënonte. Në ushtrinë e vet kishte edhe elefantë (filë), prandaj ata u quajtën ushtria e filit, edhe viti i ngjarjes u quajt viti i filit. Në atë vit, por pas ngjarjes së filit, me gjasë në prill (12 Rebiul evveli) më 571 u lind Muhamedi, bir i Abdullahut të Abdul Mutalibit.
Abdullahu kishte shkuar në rrugë tregtie në Sham dhe duke u kthyer ndalet për të pushuar në Jethrib (Medinë) te dajat e babait, Beni Nexhar dhe aty vdiq e aty u varros. Muhamedi a.s. u lind dy muaj pas vdekjes së babait. Nëna e tij Emineja dhe gjyshi kujdeseshin për të. Nuk ka dokument, se Emineja i dha gji më shumë se dy ditë. Thuvejbeja, shërbëtorja e Ebu Lehebit e ushqente me qumësht gjiri deri kur dërgohet në fshat te Halimja binti Ebi Dhuejb Sa’dije, e cila e ushqen nga gjiri i vet dhe kujdeset për të. Pas dy vitesh e tutje Halimja ia kthen nënës Emine. Pranë nënës së vet qëndroi edhe tri vite. Kur Muhamedi ishte gjashtë vjeç, së bashku me nënën shkoi në Jethrib te dajët e gjyshit dhe e vizitojnë varrin e bashkëshortit dhe babait Abdullahut. Në të kthyer prej Jethribit në vendin "Ebvae" Emineja sëmuret dhe vdes, e aty edhe varroset. Gjyshi Abdul Mutalibi me Ummi Ejmenin shkojnë e marrin Muhamedin dhe e sjellin në Meke. Edhe nja dy vjet ishte nën kujdesin e gjyshit, e kur edhe ai vdes, mbikëqyrjen ndaj tij e merr xhaxhai Ebu Talibi.
Në moshën 14 vjeçare së bashku me axhën shkon në Sham, e në moshën 25 vjeçare martohet me Hadixhen e ve, e bija e Huvejlidit, e ajo ishte në moshën 40 vjeçare. Me atë bashkëshortësi patën katër vajza e dy djem.
Kur ishte në moshën 35 vjeçare kurejshitët kishin filluar ta rindërtonin Qaben, sepse ishte dëmtuar prej një zjarri si dhe prej një vërshimi. Kur ndërtohet deri te vendi ku duhej vënë Haxheri Esvedi (Guri i Zi), për njeriun që do ta vërë gurin në vendin e vet lind konflikti ndërmjet tyre, sepse ai dhe fisi i tij do të gëzonte famë, e atë e dëshironte secili. Ashtu të thyer e të përçarë e ndërprenë punën katër ditë, deri kur më plaku prej kurejshitëve, Ebu Umeje bin Mugire, xhaxhai i Halid bin Velidit propozoi: Çështjen po ia besojmë njeriut të parë që do të hyjë te Qabeja nëpër derën “Shejbe” (tashti Babus Selam)! Të gjithë e pëlqyen propozimin dhe po pritnin. Nuk vonoi e hyri Muhamedi a.s.,të gjithë u gëzuan dhe thanë: “Ky është më besniku, pajtohemi me vendimin e tij! Muhamedi mendoi pak, e pastaj e shtroi shallin e vet, gurin e vuri në mes e tha: “Prej çdo fisi nga një do ta kapë shallin për një skaji” E kapën, e ngritën dhe kur u afruan te vendi Muhamedi e kapi dhe e vuri në vend, dhe e shuajti përçarjen...
Jeta në Meke vazhdonte me atë besim politeist, edhe pse aty-këtu kishte hanife. Muhamedi për çdo vit të muajit Ramazan shkonte në shpellën “Hira”, larg njerëzve dhe aty i izoluar thellohej në mendime rreth Krijuesit të përgjithshëm.


Periudha e Muhamedit a.s. si pejgamber në Meke


I kishte mbushur të dyzetat, ishte viti 610, ai ishte në shpellën Hira, ishte 27 i muajit Ramazan, kur papritmas i lajmërohet meleku Xhibril, i thotë disa ajete nga fillimi i sures “El Alak”... Pas atij momenti për një kohë nuk i lajmërohet meleku, asaj periudhe i thuhet “fetretul vahji”, ndërprerje e shpalljes, por më vonë i paraqitet sërish me suren”Muddeththir” dhe prej atij momenti urdhërohet të veprojë sipas udhëzimeve të shpallura.
Momentin e parë të fillimit të zbritjes së Kuranit e përmendin tri sure të Kuranit: El Kadr, Ed Duhan dhe El Bekare.
Muhamedit a.s. i shpallej Kurani, ai i thërriste njerëzit në besim të drejtë, i këshillonte për vepra e sjellje të mira, i angazhonte të mësojnë shkrim e lexim dhe të shtojnë diturinë. E para, i beson gruaja e vet Hadixheja, djaloshi i ri i axhës Aliu, shërbëtori Zejd ibn Harithi dhe Ebu Bekri, pari autoritative në Mekë.
Mësimet e Fesë Islame mbaheshin fshehurazi, e për shkollë të parë të mësimeve kishin zgjedhur shtëpinë e Erkamit pranë kodrës Safa. Numri i muslimanëve shtohej, por detyrat fetare nuk guxonin t’i kryenin haptazi, derisa e pranuan Fenë Islame Hamza dhe Omeri, atëherë fillojnë t’i kryejnë në grupe dhe haptazi.
Edhe pse numri i muslimanëve shtohej dita ditës torturat idhujtare bëheshin për ditë e më të rënda dhe më të padurueshme, prandaj një grup muslimanësh prej dhjetë burrave e katër gra ikin dhe shkojnë në Abisini. Ata ishin emigrantët e parë, e më vonë shkojnë edhe 83 burra e 13 gra.
Muhamedi a.s. dhe muslimanët, të cilët qëndruan në Meke i përballuan me durim të fortë vuajtjet dhe mundimet, por goditja më e rëndë për Muhamedin ishte vdekja e xhaxhait të tij, Ebu Talibit, të cilin e kishte krahun më të fuqishëm për çështjet jashtë shtëpisë, dhe vdekja e bashkëshortes Hadixhesë, e cila ishte burim i paqes dhe i qetësisë shpirtërore në familje, e cila vdes menjëherë pas Ebu Talibit. Atij pikëllimi i bashkohet edhe mossuksesi në Taif, ku banorët e të cilit nuk i pranuan mësimet e Pejgamberit, por Zoti i Madhëruar nuk lejoi që Muhamedi të mbetet i dëshpëruar, dhe ia shpreh përkrahjen e vet konkrete, kur në muajin Rexheb e bart në Kuds dhe e ngren në Miraxh me çka i jep një entuziazëm të fortë për detyrën e mëtejshme. Atë natë bëhen obligim pesë kohët e namazit.
Në kohën kur njerëzit vinin për vizitë në Qabe, Muhamedi a.s. kontaktonte tri vjet rresht me disa banorë nga Jethribi, të cilët pranojnë Fenë Islame dhe iu ofrojnë përkrahje e strehim muslimanëve, që do të shpërnguleshin. Muslimanët shpërngulen në grupe, por edhe individualisht.


Muhamedi a.s. pejgamber në Medine


Në shtator të vitit 622 në muajin Rebiul Evvel shpërngulet edhe Pejgamberi. Së pari arrin në fshatin Kuba, aty qëndron katër ditë, e ndërton xhaminë Kuba dhe pas katër ditësh, më 16 Rebiul evvel, ditën e xhumasë niset për në Medinë dhe në familjen Salem bin Avf ndalet dhe e fal xhumanë e parë. Qyteti nuk quhet më Jethrib, por Medinetun Nebij, e tashti Medinetul Munevveretu, sepse aty është varri i Pejgamberit a.s.
Muhamedi a.s. e vazhdon detyrën në Medinë, i shpallej Kurani që përveç çështjeve të besimit parashtron edhe rregulla e dispozita e tjera. Sa ishte në Mekë, si thelb kryesor i udhëzimeve të Kuranit ishte besimi në një të vetmin Zot, në Ditën e Kijametit, në shpërblime e ndëshkime, në barazi ndërmjet njerëzve etj., ishin obligim edhe namazi e zeqati, e tashti në Medinë radhiten obligime të tjera, si Ramazani, Haxhi dhe shumë të tjera. Muslimanët edhe kur ishin në Mekë, kur faleshin ktheheshin kah Xhamia Aksa (xhamia e largët), kah Kudsi që është në Jerusalem, por gjithnjë Qaben e merrnin ndërmjet. Tash janë në Medinë, falen drejt Xhamisë Aksa, por Qabeja iu mbetet prapa. Ashtu u falën nja 17 muaj deri kur në muajin Shaban shpallet urdhri prej Zotit të kthehen drejt Qabes, Kible e përjetshme e muslimanëve. Armiqtë idhujtarë në bashkëpunim me jehuditë, nuk i lënë të qetë muslimanët as në Medine. Marrëveshjet e nënshkruara me ta nuk i respektonin, dëmtonin kudo qofshin dhe ku kishin mundësi. Muslimanët nuk ishin të lejuar ende të përdornin fuqinë dhe të luftonin kundër armiqve. Më vonë Zoti xh. sh. i lejon ta mbrojnë veten dhe lirinë fetare, e nëse është nevoja edhe të luftojnë.
Prej vitit të dytë Hixhri (vit i shpërnguljes) fillojnë të zhvillohen luftëra të njëpasnjëshme. E para në Bedr, vend rreth 150 km larg Medinës. Një vit më vonë në Uhud pranë vetë Medinës. Në vitin e pestë hixhri lufta e Ahzabit ose e Hendekut, e menjëherë pas saj, ajo Beni Kurejdha dhe Beni Mustalik. Në vitin e gjashtë Pejgamberi me 1400 muslimanë përgatitet të shkojë për vizitë në Qabe, por nuk lejohen dhe në vendin e quajtur “Hudejbi” ndërmjet Mekës dhe Xhidës, detyrohen t’i therin kurbanët dhe të kthehen pa hyrë në Mekë. Aty nën hijen e një lisi të gjithë muslimanët, me përjashtim të njërit ia dhanë dorën e betimit Pejgamberit, se me mall e me shpirt do të mbrojnë bashkësinë islame. Ai betim i muslimanëve dhe ai lis përmenden në Kuran në suren "El Fet-h", e cila i shpallet Pejgamberit pas marrëveshjes së Hudejbisë dhe e përgëzon për fitoren e muslimanëve, që do të pasojnë një pas një. Në atë vit e pranojnë Fenë Islame Halid bin Velidi dhe Amr bin Asi. Në vitin tjetër muslimanët vizitojnë Qaben. Në vitin e shtatë h. muslimanët pushtojnë Hajberin, vend- përqendrimi i jehudive. Po në atë vit zhvillohet lufta në Mu’teh me Bizantinët.
Meqë idhujtarët e shkelën marrëveshjen e nënshkruar në Hudejbie, Pejgamberi a.s. i përgatit muslimanët dhe në vitin e tetë e çlirojnë Mekën pa gjakderdhje, kurse kundërshtarët i fal. Menjëherë pas kësaj zhvillohet lufta e Hunejnit. Pas çlirimit të Mekës fiset arabe njëri pas tjetrit e përqafojnë Fenë Islame, për çka flet sureja En Nasru. Pejgamberi kthehet në Medine dhe e cakton Utab bin Usejdin udhëheqës të Mekes.
Lufta e fundit sa ishte Pejgamberi gjallë ishte ajo e Tebukut në vitin nëntë h. Në atë vit Ebu Bekri i udhëheq haxhinjtë për në Qabe, e pas tij dërgohet Aliu që t’ua kumtojë suren "Tevbe-Beraetun", sipas së cilës shkëputen marrëveshjet me idhujtarë dhe prej atij viti jomuslimanëve iu ndalohet hyrja në Mekë dhe vizita e Qabes.
Në vitin e dhjetë hixhri 632, Pejgamberi shkon në kohën e haxhit, e kryen detyrën e haxhit, i udhëzon muslimanët me ato këshilla të njohura “Hutbetul Vedaa”. Përderisa ai haxh dhe ajo këshillë ishte e fundit, i thuhet: Haxhi lamtumirës dhe këshilla lamtumirëse. Pejgamberi kthehet në Medinë dhe pas pak kohe kalon në fqinjësi të Zotit Mëshirues në moshën 63 vjeçare, ose në moshën 61 vjeçare e disa muaj të ketij kalendari.


Organizimi i jetës gjatë kohës së Pejgamberit a.s.


Muhamedi a.s. i kishte pranë vetes rreth 42 veta që shkruanin. Përveç shkrimit të Kuranit, disa kishin detyra të posaçme. Aliu shkruante kontratat, marrëveshjet, paqen ose luftën me të huajt. Abdullah bin Erkami u shkruante sunduesve të shteteve dhe i thërriste në Fenë Islame. Muavia u shkruante beduinëve arabë. Zyber bin Avami dhe ibni Salti mbanin evidencën e zeqatit dhe të sadakasë. Bilali ishte drejtor i pasurisë në depo. Ligjërues ishte Kajs ibni Thabiti, e Hasan bin Thabiti ishte poet i Pejgamberit a.s.
Në Medinë për një kohë vepruan ilegalisht hipokritët dhe jehuditë dhe derisa nuk iu kishte shpallur ajo pjesë e Kuranit, e cila i garantoi Muhamedit, se jeta e tij nuk ishte në rrezik prej armiqve, ai përcillej prej disa shokësh si mbrojtje personale (truproje), e që ishin: Abdullah bin Mes’ud, Sad ibni Vekas, Sad ibni Muadh, Ebu Ejjub Ensari, Xhibil-lete bin Amr i shkonte gjithnjë prapa, e Dah-hak bin Sufjani i rrinte pranë. Në dispozicion për çdo nevojë ishin: Rebah bin Esved, Enes bin Maliku dhe Rebia bin Kabi. Omeri ishte mbikëqyrës i tregut në Medinë e Sad bin Vekas i atij në Mekë. Sadi ishte edhe udhëheqës i zbatimit të dispozitave dhe i mbrojtjes e sigurisë. Siraxh Ebu Berde kujdesej për dritën në xhami, e Ummi Mihxheni pastronte xhaminë. Pejgamberi i pat dhënë Hamzait ofiqin Luan i Zotit, Besnik i Umetit Ebu Ubejdeh bin Xherahut, e Shpatë e Zotit Halid bin Velid.


Hulefai rashidinët


Pas Pejgamberit a.s. udhëheqjen e bashkësisë islame e merr Ebu Bekri, pas tij Omeri, mandej Osmani dhe më në fund Aliu. Ata të katërt quhen udhëheqës të njëmendët, të vërtetë. Gjatë kohës së sundimit të tyre, i cili zgjati nja 30 vjet çlirohen: Siria, Palestina, Egjipti, Persia, Afganistani, Azerbajxhani, Jemeni, Emiratet, e më vonë Afrika Veriore dhe Azia Lindore deri në Buhara, Samarkand, Tashkent etj.


Përmbajtja me emrat e sureve dhe ndarja e tyre në mekase dhe medinase



Suretu



1

Suretul - Fatihah

23

Mekase

2

Suretul - Bekareh

26

Medinase

3

Suretu - Ali imran

73

Medinase

4

Suretun - Nisa

101

Medinase

5

Suretul - Maideh

126

Medinase

6

Suretul - En’am

147

Mekase

7

Suretul - A’raf

170

Mekase

8

Suretul - Enfal

194

Medinase

9

Suretut - Tevbeh

205

Medinase

10

Suretu - Junus

224

Mekase

11

Suretu - Hudë

238

Mekase

12

Suretu - Jusuf

253

Mekase

13

Sureturr - Rra’dë

268

Medinase

14

Suretu - Ibrahim

276

Mekase

15

Suretul - Hixhër

284

Mekase

16

Suretun - Nahl

292

Mekase

17

Suretul - Isra’ë

308

Mekase

18

Suretul - Kehf

322

Mekase

19

Suretu - Merjem

337

Mekase

20

Suretu - Ta Ha

347

Mekase

21

Suretul - Enbija

359

Mekase

22

Suretul - Haxhxhë

371

Medinase

23

Suretul - Mu’minun

381

Mekase

24

Suretun - Nur

391

Medinase

25

Suretul - Furkan

401

Mekase

26

Suretush - Shuara’ë

409

Mekase

27

Suretun - Neml

421

Mekase

28

Suretul - Kasas

431

Mekase

29

Suretul - Ankebut

442

Mekase

30

Sureturr- Rrum

450

Mekase

31

Suretu - Lukman

457

Mekase

32

Suretus-Sexhdeh

462

Mekase

33

Suretul - Ahzabë

466

Medinase

34

Suretu - Sebe’ë

478

Mekase

35

Suretu - Fatir

486

Mekase

36

Suretu - Ja sin

492

Mekase

37

Suretus - Safat

499

Mekase

38

Suretu - Sad

509

Mekase

39

Suretuz - Zumer

516

Mekase

40

Suretu - Gafir

525

Mekase

41

Suretu - Fussilet

535

Mekase

42

Suretush - Shura

542

Mekase

43

Suretuz - Zuhruf

550

Mekase

44

Suretud - Duhan

557

Mekase

45

Suretul - Xhathijeh

562

Mekase

46

Suretul - Ahkaf

566

Mekase

47

Suretu - Muhamed

571

Medinase

48

Suretul - Fet’h

576

Medinase

49

Suretul - Huxhurat

581

Medinase

50

Suretu - Kaf

585

Mekase

51

Suretudh - Dharijat

589

Mekase

52

Suretut - Tur

593

Mekase

53

Suretun - Nexhëm

596

Mekase

54

Suretul - Kamer

600

Mekase

55

Suretur - Rrahman

605

Medinase

56

Suretul - Vakiah

609

Mekase

57

Suretul - Hadidë

613

Medinase

58

Suretul - Muxhadeleh

618

Medinase

59

Suretul - Hashr

623

Medinase

60

Suretul - Mumtehineh

627

Medinase

61

Suretus - Saff

630

Mediriase

62

Suretul - Xhumuah

633

Medinase

63

Suretul - Munafikun

635

Medinase

64

Suretut - Tegabun

638

Medinase

65

Suretul - Talakë

640

Medinase

66

Suretul - Tahrim

643

Medinase

67

Suretul - Mulk

646

Mekase

68

Suretul - Kalem

649

Mekase

69

Suretul - Hakkah

653

Mekase

70

Suretul - Mearixhë

656

Mekase

71

Suretu - Nuh

659

Mekase

72

Suretul - Xhinn

662

Mekase

73

Suretul - Muzzemmil

665

Mekase

74

Suretul - Muddeththir

667

Mekase

75

Suretul - Kijameh

671

Mekase

76

Suretul - Insan

673

Medinase

77

Suretul - Murselat

676

Mekase

78

Suretun - Nebe’ë

679

Mekase

79

Suretun - Naziat

682

Mekase

80

Suretu - Abese

685

Mekase

81

Suretut - Tekvir

687

Mekase

82

Suretul - Infitar

689

Mekase

83

Suretul - Mutaffifin

691

Mekase

84

Suretul - Inshikak

693

Mekase

85

Suretul - Buruxhë

695

Mekase

86

Suretut - Tarikë

696

Mekase

87

Suretul - A’ëla

697

Mekase

88

Suretul - Gashijeh

698

Mekase

89

Suretul - Fexhër

700

Mekase

90

Suretul - Beledë

702

Mekase

91

Suretush - Shems

704

Mekase

92

Suretul - Lejl

705

Mekase

93

Suretud - Duha

707

Mekase

94

Suretul - Inshirah

708

Mekase

95

Suretut - Tin

709

Mekase

96

Suretul - Alakë

710

Mekase

97

Suretul - Kadër

712

Mekase

98

Suretul - Bejjineh

713

Medinase

99

Suretuz - Zelzeleh

715

Medinase

100

Suretul - Adijat

716

Mekase

101

Suretul - Kariah

717

Mekase

102

Suretut - Tekathur

718

Mekase

103

Suretul - Asr

720

Mekase

104

Suretul - Humezeh

721

Mekase

105

Suretul - Fil

722

Mekase

106

Suretu - Kurejsh

723

Mekase

107

Suretul - Maun

724

Mekase

108

Suretul - Kevther

725

Mekase

109

Suretul - Kafirun

726

Mekase

110

Suretun - Nasr

727

Medinase

111

Suretul - Mesedë

728

Mekase

112

Suretul - Ihlas

730

Mekase

113

Suretul - Felekë

731

Mekase

114

Suretun - Nas

732

Mekase