34. SURETU - SEBE’Ë
E zbritur në Mekë, pas sures Llukman, ajete: 54
Edhe kjo kaptinë rreh çështjet e besimit të drejtë, të besimit në Zotin një, të shpalljes, të Pejgamberit, të botës tjetër pas ringjalljes, të xhenetit, të xhehenemit, sepse idhujtarët nuk i dinin, e as nuk besonin në asnjërën prej këtyre të vërtetave.
Idhujtarët e konsideronin mundësinë e ringjalljes, si gjë të çuditshme, si të pamundshme, prandaj edhe talleshin me Pejgamberin kur ai iu thoshte se do të ringjalleni. Edhe në këtë kaptinë, sikundër edhe në dy vende të tjera në Kuran, Zoti e urdhëron Muhamedin të betohet në Zotin e Madhërishëm, se pas shkatërrimit në tërësi të trupit të njeriut në varreza ai ka për t’u ngjallur.
Në këtë kaptinë janë përfshirë edhe tregimet për Davudin dhe për djalin e tij Sulejmanin, për mrekullitë e tyre shumë karakteristike, si malet e shpezët që bashku me Davudin dhe era si mrekulli e posaçme për Sulejmanin, e ashtu edhe nënshtrimi i xhinve. Kjo kaptinë përfundon me thirrjen ndaj idhujtarëve që t’i largohen rrugës së gabuar, të mos adhurojnë sende të ngurta, të mos mendojnë se do të kenë ndonjë dobi prej tyre, por t’i kthehen rrugës së drejtë, ta besojnë Allahun, Krijuesin e gjithësisë, nëse duan t’i shpëtojnë dënimit të ashpër të zjarrit të xhehenemit.
Kaptina quhet: “Suretu Sebe’ë” - kaptina Sebe’ë, sepse bëhet një rrëfim për popullin e atij vendi. Sebe quheshin mbretërit e Jemenit, sipas emrit të një të parit të tyre. Rasti i tyre ishte kështu: çonin një jetë komode, por për shkak se e përbuzën nimetin e Zotit i shkatërroi me një vërshim katastrofal dhe mbetën të shërbejnë si mësim për njerëzit që mendojnë.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
E tërë lavdia i takon Allahut, që e Tij është çka ka në qiej dhe çka ka në tokë, dhe e tërë lavdia i përket Atij në botën tjetër. Ai është i Urti, i Përsosuri në njohuri.
Ai e di çka vihet në tokë dhe çka del prej saj, dhe çka zbret prej qiellit e çka ngrihet në të; Ai është Mëshiruesi, Mëkatfalësi.
E ata që nuk besuan thanë: “Nuk do të na vijë neve Kijameti!” Thuaj: “Po, betohem në Zotin tim, që e di të fshehtën patjetër do t’ju vijë ai juve. Atij nuk mund t’i fshihet, as në qiej e as në tokë sendi sa grimca, e as më i vogël, e as më i madh, vetëm se janë të regjistruar në Librin e Qartë”.
(Janë të shënuara) Që t’i shpërblejë ata që besuan dhe bënë vepra të mira. Për të tillët ka falje dhe furnizim të mirë.
Ata që u përpoqën t’i mposhtin faktet Tona ata do të kenë një dënim të keq, të dhembshëm.
Ndërsa atyre që iu është dhënë dituria, e dinë se kjo që të është shpallur ty nga Zoti është e vërtetë, dhe se udhëzon për në rrugën e Fuqiplotit, të Lavdishmit.
Dhe ata që nuk besuan thanë: “A doni t’ju tregojmë për një njeri, që do t'ju informojë juve se si, pasi (të vdisni e) të jeni copëtuar plotësisht, ju do të krijoheni rishtazi?
A është duke krijuar gënjeshtër ndaj Allahut, apo e ka kapur çmenduria?” Jo, por ata që nuk besojnë botën e ardhshme janë të dënuar përjetë, e tashti janë në humbje të pambarim.
A nuk e shohin qiellin e tokën, që i ka rrethuar ata para dhe prapa? Sikur të duam, Ne e shembim tokën me ta ose lëshojmë mbi ta copa nga qielli. S'ka dyshim, se në këtë ka argument për secilin njeri, që kthen mendjen te Zoti.[298]
[298] Pesë kaptina fillojnë me “Elhamdu Lil-Lahi...” Një prej tyre është kjo dhe falënderimi që i takon Allahut të Madhëruar ka të bëjë edhe me të mirat e kësaj bote, ndërsa falënderim i posaçëm i bëhet në botën tjetër, kur besimtarët e sinqertë gjejnë kënaqësinë që ua dhuron, por falënderimi ndaj Tij në këtë botë është obligim për njerëzit, e falënderimi që do t’i shprehet në botën tjetër është nga gëzimi.
Edhe në këtë kaptinë Muhamedi a.s. urdhërohet të betohet në Zotin, se do të vijë Kijameti, do të ringjallen njerëzit dhe se do të përgjigjen për vepra. Është menduar se pjesa më e imtë e materies është atomi, e këtu, në këtë kaptinë e gjejmë fjalën e Zotit, që iu kumtua Muhamedit a.s. para katërmbëdhjetë shekujsh, se ka pjesë edhe më të imëta, që nuk mund t’i shohë njeriu në asnjë mënyrë, e ka edhe aq të mëdha, saqë prapë njeriu nuk mund t’i përfshijë me shikimin e vet. Këtë thënie tashmë e ka vërtetuar shkenca. Pra asnjë vepër, fjalë a send, nuk është që nuk ka efektin e vet pozitiv ose negativ, e njeriu do të përgjigjet për të gjitha. E mu këtu qëndron shkaku, pse kriminelët donin të talleshin me Muhamedin a.s., kur ai iu shpjegonte, se do të ringjallen e do të përgjigjen. Kriminelët nuk mendonin, se qiej e tokë janë krijime të Zotit, pra janë të rrethuar prej fuqisë së Tij nga të gjitha anët, e Ai ka fuqi t’i ringjallë.
Ne i patëm dhënë Davudit dhuratë të madhe nga ana e jonë: “O male dhe shpezë, lartësoni (me tesbih) së bashku me të!” Ne ia zbutëm atij edhe hekurin (si brumë).
(I thamë) Puno këmisha të plota (nga hekuri) dhe thuri me saktësi ato. Dhe bëni vepra të mira (o familje e Davudit), se Unë e vëzhgoj atë që ju punoni.
Edhe Sulejmanit ia nënshtruam erën, që paraditja (e udhëtimit me të duke shkuar) ishte sa një muaj dhe pasditja e saj (në të kthyer) sa një muaj (udhëtimi). I bëmë që atij t'i rrjedhë burim i remit dhe me urdhrin e Zotit të tij ia nënshtruam xhinët, që punonin sipas dëshirës së tij, e kush largohet prej tyre nga urdhri Jonë, atij do t'ia shijojmë zjarrin e fortë.
I punonin atij çka ai dëshironte: pallate të fortifikuara, skulptura, pjata (të drunjta) sikurse rezervuare, enë (kazane) të palëvizshme. Veproni duke falënderuar, o familje e Davudit, e nga robërit e Mi, pak janë mirënjohës.
E kur ia caktuam atij vdekjen, askush tjetër nuk i njoftoi ata (xhinët) për vdekjen e tij, përveç krimbit që e brejti shkopin e tij, e kur u rrëzua ai për xhinët u bë e qartë, se sikur të ishin ata që e dinin të fshehtën, nuk do të vazhdonin të qëndronin në mundimin e rëndë.[299]
[299] Davudin e kishte graduar Allahu, duke e bërë pejgamber, duke i dhënë librin Zebur, duke i nënshtruar malet dhe shpezët, që së bashku me të i luteshin Zotit, duke e pëlqyer zërin e tij, duke zbutur hekurin dhe duke e mësuar për punimin e këmishëve të hekurta për luftë. Sulejmani kishte mrekulli erën me të cilën udhëtonte për një gjysmë dite sa për një muaj udhëtim këmbësor, Zoti i kishte mundësuar të zbulojë burimin e bakrit, mandej ia nënshtroi edhe xhinët, të cilët ishin të detyruar të vepronin sipas urdhrit të Sulejmanit, e nuk guxonin të shmangeshin, se Zoti ua kishte tërhequr vërejtjen, që do t’i dënonte ashpër. Xhinët i punonin çdo gjë Sulejmanit, por ishte karakteristike se me vdekjen e Sulejmanit vërtetohet, që xhinët nuk e dinin të fshehtën. Sulejmani vdiq në këmbë duke iu lutur Zotit, e i mbështetur në shkopin e vet; për vdekjen e tij nuk diti askush; xhinët e vazhdonin punën e tyre të mundimshme. Sikur ta dinin, që Sulejmani kishte vdekur ata nuk do të vazhdonin atë punë të mundimshme. Sulejmani i vdekur mbeti mbështetur në shkop, deri sa krimbi ia brejti shkopin; ai u thye, e Sulejmani u rrëzua. Shumë falltorë mbështeten në atë, se xhinët iu sjellin lajme të panjohura, e ky është mashtrim i madh. Këtë e mohon kategorikisht ky ajet i Kuranit.
Populli Sebe pati një begati në vendbanimin e vet: kishin nga të dy anët kopshte, nga ana e djathtë (e luginës) dhe nga ana e majtë. Hani (iu thamë) nga begatitë e Zotit tuaj dhe falënderohuni Atij. Qytet i mirë dhe Zot Mëkatfalës.
Po ata i kthyen shpinën, e Ne e lëshuam kundër tyre rrjedhën e pendës dhe dy kopshtet e tyre i shndërruam në dy kopshte me fruta të idhët, drunj të thatë dhe diçka pak bari të egër.
Atë dënim ua dhamë atyre, për shkak se nuk besuan, e Ne nuk dënojmë përveç mohuesit.
Dhe në mes tyre dhe mes fshatrave të bekuara (në Sham), ju bëmë fshatra të njëpasnjëshme dhe ju bëmë udhëtim të përshtatshëm. Udhëtoni të sigurt nëpër to natën e ditën.
Po ata thanë: “Zoti ynë, na e bëj të largët distancën ndërmjet udhëtimeve tona!" E ashtu e dëmtuan veten dhe i bëmë ata ngjarje tregimesh, i ndamë plotësisht. Në këtë ka argumente për secilin durimtar e mirënjohës.
Në të vërtetë, djalli realizoi mendimin e vet ndaj tyre, ndaj edhe e dëgjuan atë, përpos një grupi besimtarësh.
E ai (djalli) nuk pati kurrfarë pushteti ndaj tyre, përveç që (dija e Jonë të dalë në shesh) të dihet ai që beson në botën tjetër, prej atij që është në dyshim për të. E Zoti yt është Përejellës ndaj çdo gjëje.
Thuaj: “Thirrni ata, të cilët i menduat për zota pos Allahut!” Ata nuk posedojnë sa një grimcë, as në qiej, e as në tokë, dhe as që kanë në to ndonjë pjesë, dhe Ai nuk ka prej tyre ndonjë përkrahje.
Dhe ndërmjetësimi nuk bën dobi tek Ai, përveç i atij të cilit i jep leje, e kur hiqet frika nga zemrat e tyre (të ndërmjetësuesve), ata thonë: “Çka tha Zoti juaj!” (rreth shefatit). Ata (engjëjt e lartë) thonë: “Të vërtetën!” (u dha leje). Ai është më i Larti, më i Madhi.
Thuaj: “Kush ju furnizon nga qiejt e nga toka?” Thuaj: “Allahu”. E atëherë, ose ne ose ju jemi në rrugë të drejtë, apo në një humbje të dukshme!
Thuaj: “Ju nuk jeni përgjegjës për gabimet tona, e as ne nuk përgjigjemi për atë që veproni ju!”
Thuaj: “Zoti ynë na tubon neve dhe juve, e pastaj me drejtësi gjykon mes nesh, se Ai është Gjykatës i drejtë, i Gjithëdijshëm.
Thuaj: “M’i tregoni ata (idhuj), që ia shoqëroni Atij si rivalë!" Jo, kurrsesi nuk ka shok, por Ai është Allahu, i Gjithëfuqishmi, më i Urti!”
Ne nuk të dërguam ty ndryshe vetëm se për të gjithë njerëzit, myzhdedhënës dhe tërheqës i vërejtjes, por shumica e njerëzve nuk e dinë.
E thonë: “Kur është ai premtim, nëse jeni të vërtetë?”
Thuaj: “Ju keni afatin e një dite, që për asnjë moment nuk do të shtyheni për më vonë, e as nuk do të nguteni më para".
Dhe ata që nuk besuan thanë: “Ne nuk i besojmë këtij Kurani, e as atij që ishte para tij (librave të tjerë)?!” E sikur t’i shihje zullumqarët, kur para Zotit të tyre të ndalen, kthejnë fjalën (fyese) njëri-tjerit, atyre që ishin pari iu thonë: “Sikur të mos ishit ju, ne do të kishim qenë besimtarë!”
E ata që ishin pari, atyre që kishin qenë të dobët iu thonë: “A ne ju penguam prej udhëzimit të drejtë, pasi iu pat ardhur juve? Jo, por ju vetë ishit kriminelë!”
E ata që kishin qenë të shtypur, atyre që ishin krerë iu thonë: “Jo, por dredhia juaj natë e ditë (na largoi prej besimit), kur ju na thërrisnit të mos e besojmë Allahun dhe t’i bëjmë Atij shokë. E kur e shohin dënimin, e fshehin dëshpërimin e vet dhe Ne ua vëmë prangat në qafat e atyre që nuk besuan. Ata nuk dënohen për tjetër pos për atë që punuan.[300]
[300] Sebe’ë quhej një popull sipas emrit të të parit të tyre, e që kishin vendbanimet e tyre në Jemen. Ai popull kishte një vendbanim shumë të begatshëm, që shtrihej në një luginë dhe në të dy anët e saj kishte kopshte me lloj-Iloj frutash. Ata duhej të falënderonin Zotin për ato begati, por nuk i dëgjuan pejgamberët dhe nuk falënderuan, prandaj i vërshoi uji i pendës, dhe ua shkatërroi çdo të mirë. Madje Zoti ua kishte mundësuar, që prej Jemenit të shkojnë në Sham, duke pushuar fshat më fshat, pse ato ishin të afërta dhe ashtu të tregtojnë sa më lehtë. Mirëpo duke parë se edhe më të varfërit kishin mundësi të udhëtonin, meqë nuk nevojitej ndonjë përgatitje e fortë kjo gjë nuk iu shkoi për shtati pasanikëve, prandaj e përbuzën atë të mirë të Zotit, dhe Ai i shpartalloi. Djalli ishte betuar, se do t’i mashtrojë njerëzit sa të mundet, e në disa raste ia arriti qëllimit, edhe pse nuk ka pushtet mbi ta, por duke i mashtruar me sende të kota. Zoti gjithnjë i ka ditur dhe i di të prishurit, por mashtrimi i shejtanit e qet në shesh atë që e ka ditur Ai. Adhuruan zota që s’kanë asgjë në dorë, pse edhe pejgamberët nuk do të mund të bënin shefatë, vetëm pas lejes së Zotit, e zotat e tyre kurrë.
Pejgamberi ynë nuk ishte i dërguar vetëm për arabët, por për mbarë botën, e megjithatë disa talleshin, duke thënë se kur do të vijë Kijameti? Ai vjen në çastin e caktuar dhe zullumqarët do të fyejnë njëri-tjetrin dhe do të përpiqen t’ia hudhin fajin njëri-tjetrit.
Nuk është, as pasuria juaj, as fëmijët tuaj ajo që ju afron pranë Nesh, është vetëm besimi dhe veprat e mira; të tillët shpërblehen shumëfish për atë që vepruan dhe ata janë në dhoma të larta të shpëtuar.
Ne nuk dërguam në asnjë vendbanim ndonjë nga pejgamberët, e që pasanikët e tij të mos i thonin: “Ne nuk i besojmë asaj me çka jeni dërguar”.
Ata thoshin: “Ne kemi më shumë pasuri e fëmijë, e ne nuk do të jemi të ndëshkuar”.
Thuaj: “Allahu ia shumon begatinë atij që do, e edhe ia pakëson, por shumica e njerëzve nuk e dinë”.
Ndërsa ata që përpiqen t’i mposhtin argumentet Tona, të tillët janë të dënuar.
Thuaj: “S’ka dyshim, se Zoti im është Ai që i jep furnizim të begatshëm atij që do nga robërit e vet dhe Ai ia pakëson atij, e çkado që të jepni, Ai e kompenson atë dhe Ai është Dhuruesi më i madh”.
Dhe (përkujto) ditën kur i tubon ata të gjithë e pastaj engjëjve iu thotë: “A këta ishin, që vetëm juve ju adhuronin?”
Ata (engjëjt) thonë: “I pa të meta je o i Madhëruar! Ti je Zoti ynë, larg asaj që ata thonë! Por ata kanë qenë që adhuronin xhinët (djajtë) dhe shumica sish iu besonin atyre”.
E sot pra, nuk keni gjë në dorë t’i bëni, as dobi, as dëm njëri-tjetrit, dhe atyre që ishin zullumqarë iu themi: “Shijoni dënimin e zjarrit, të cilin e konsideruat gënjeshtër!”
E kur iu lexoheshin atyre ajetet tona të qarta, ata thoshin: “Ky nuk është tjetër vetëm se njeri, i cili dëshiron t’ju shmangë nga ajo që adhuronin prindërit tuaj” dhe thoshin: “Ky (Kurani) nuk është tjetër vetëm se është gënjeshtër e trilluar!" Madje ata që nuk besuan të vërtetën, pasi ajo iu erdhi, i thanë: “Kjo (Muhamed, Feja Islame, Kurani) nuk është tjetër vetëm se magji e qartë!”
Po Ne nuk ua kemi dhënë atyre ndonjë libër, që ta mësojnë dhe as nuk dërguam tek ata ndonjë pejgamber para teje (pra ata nuk dinë si është pejgamberi, as si është shpallja).
Edhe ata që ishin para këtyre (kurejshitëve) patën përgënjeshtruar, dhe këta nuk kanë (kurejshitët) as një të dhjetën e asaj që Ne ua patëm dhënë atyre, e i konsideruan rrenacakë të Dërguarit e Mi, ja si ishte dënimi Im.[301]
[301] Duke u mbështetur në forcën e vet pasanikët gjithnjë refuzonin mësimet e pejgamberëve e ndonjëherë justifikoheshin me atë, se sikur të mos ishin të mirë te Zoti, Ai nuk do t’iu jepte pasuri e fëmijë, pra edhe thoshin, se nuk do të na dënojë. Ata nuk e kuptonin, se Zoti është Ai që sipas urtësisë së Vet bën përndarjen e begative, dikujt i jep më shumë e dikujt më pak, por kjo nuk do të thotë, se pasanikët janë më afër Zotit. Më afër janë ata që besuan dhe bënë punë të mira. Shpërblimi i tyre do të jetë i shumëfishtë, prandaj edhe do të vendosen në vendbanimet më të larta të xhenetit. Pasanikët do të duhej të shpenzonin për në rrugën e Zotit, meqë Ai do t’ua kompensojë atë, e jo të përpiqen të mohojnë faktet e Zotit.
Pati popuj që adhuronin engjëjt, ndonjë pejgamber e diçka tjetër, e Ditën e Kijametit iu bëhet pyetja engjëjve, se a mos juve iu adhuruan? Kjo ka si qëllim demaskimin e të gjithë atyre, që pos Zotit adhuruan diçka tjetër, pra së pari idhujtarët.
Idhujtarët mekas, edhe pse nuk dinin se si është pejgamberi, si është shpallja ose libri, ata e mohuan Pejgamberin, mohuan Kuranin, e nuk kuptonin se mohuesit para tyre, të cilët ishin nja dhjetë herë më të fuqishëm se këta, nuk i shpëtoi forca e tyre prej shkatërrimit që iu solli Zoti, e edhe këta nuk do të mund të shpëtojnë.
Thuaj: “Unë ju këshilloj vetëm me një gjë: Për hir të Allahut të angazhoheni sinqerisht dy nga dy ose një nga një, e pastaj të mendoni thellë (që ta kuptoni), se shoku juaj (Muhamedi) nuk ka ndonjë çmendje. Ai nuk është tjetër vetëm që t’ju tërheqë vërejtjen për një dënim të ashpër (nëse nuk besoni)”.
Thuaj “Unë nuk kërkova prej jush ndonjë shpërblim, nëse kam kërkuar, ai le t’u mbetet juve, e shpërblimi im është vetëm prej Allahut, e Ai është Dëshmitar për çdo send”.
Thuaj: “Zoti im, Njohësi i të fshehtave sjell të vërtetën”.
Thuaj: “Erdhi e vërteta, e kota u zhduk pa fillim dhe pa kthim!”
Thuaj: “Nëse unë kam humbur, atëherë e keqja e humbjes është vetëm në dëm timin, e nëse e kam gjetur të vërtetën, atëherë ajo është me ndihmën e Zotit tim; Ai është Përgjigjës (i lutjes), i Afërt (ndaj atij që i lutet)!”
E kur t’i shohësh ata kur i kap frika (ditën e ringjalljes prej varrit), e nuk kanë shpëtim edhe nxirren prej varreve të tyre (do të shihje tmerr të madh),
dhe thonë: “Ne i kemi besuar atij (Kuranit, Muhamedit)!” Po si e arrijnë ata besimin prej vendit të largët (prej botës tjetër, ndërkohë që ishin të obliguar në këtë botë të besonin),
kur ata më parë e mohuan atë dhe pa asfarë argumenti flisnin me hamendje (s’ka ringjallje, s’ka përgjegjësi, etj.)?
Dhe ndërhyhet (ndërhyn Allahu) ndërmjet tyre dhe ndërmjet asaj që dëshirojnë ata, ashtu sikurse është vepruar më parë me të ngjashmit e tyre (partinë e tyre); vërtet, ata ishin në një dyshim të fortë.[302]
[302] Kundërshtarëve iu thuhet: Mendoni vetë ose dy nga dy e jo të grumbulluar më shumë, pse aty ku ka shumë njerëz vështirë se mund të thellohet njeriu në mendime. Dhe shqyrtoni çështjen e Muhamedit dhe të Kuranit që po ju lexon, se atëherë do të bindeni, që nuk është i çmendur, por i zgjedhur prej Zotit, i cili zgjedh atë që do. Pejgamberi iu thotë, se nuk kam kurrfarë interesi material prej jush, Zoti është që do të më shpërblejë, Ai përcjell punën e çdokujt dhe sipas sinqeritetit në vepra iu jep njerëzve shpërblimin.
Idhujtarëve iu tërhiqet vërejtja, se si kur do të ngrihen prej varrezave i kap frika, dhe iu grahin për në xhehenem, atëherë do të besojnë, por aty nuk është vendi i besimit; vendi i besimit ka qenë në dynja, e ata sa ishin në dynja flisnin me hamendje, thoshin nuk do të ringjallemi, nuk do të përgjigjemi, nuk ka xhenet as xhehenem, edhe pse përpiqen të jusifikohen iu ndërpritet biseda dhe vihen në vendin e merituar.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i kaptinës “Sebe’ë” Lavdëruar qoftë i madhi Allah!
35. SURETU - FATIR
E zbritur në Mekë, pas sures Furkanë; ajete: 45
Kaptina Fatir zbriti para shpërnguljes së Muhamedit a.s. Edhe kjo sure i kushtohet qëllimit të përgjithshëm, për shkak të të cilit u shpallën pjesët e Kuranit në Mekë, e të cilat si qëllim kryesor kanë: vërtetimin për çdo pejgamber që thirri në besim ndaj një Zoti, sjelljen e argumenteve mbi njësinë dhe ekzistencën e Tij, rrënimin e themeleve të idhujtarisë, pastrimin e zemrave nga ato bindje e sjellje të ndyta dhe pajisjen e njerëzve me një moral të lartë.
Kjo sjell shembuj mbi dallimin e besimtarit dhe jobesimtarit, duke marrë si shembull konkret të verbrin dhe syshëndoshin, errësirën dhe dritën, freskinë dhe vapën, të gjallin dhe të vdekurin.
Bëhet fjalë për llojIIojshmërinë e krijesave, si: frutat dhe pemët e ndryshme, njerëzit dhe shtazët, format e ndryshme të maleve e të gurëve, shtresat e tokës, gjë që të gjitha këto argumente vërtetojnë ekzistimin e Krijuesit Fuqiplotë.
Flitet për trashëgimin e shpalljes më të lartë qiellore, të cilën e trashëgon ymeti më i zgjedhur, ymeti i Muhamedit. Mandej përmendet, se ky ymet do t’u takojë tri kategorive: asaj që lë mangut në zbatim, asaj që është e mesme e punëmirë dhe asaj që është më e zgjedhura.
Quhet: “Suretu Fatir” - kaptina Fatir, e për hir të këtij emri të Zotit, i cili përmendet në fillim të kaptinës, e që jep të kuptohet se Zoti është Shpikës, Zanafillues, Krijues i parë pa kurrfarë gjendje të mëparshme, edhe sureja e merr emrin Fatir.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
E tërë lavdia i përket Allahut, Krijuesit të qiejve e tokës, Sajuesit të engjëjve me nga dy palë, tri palë, e katër palë krahë, ndërmjetësues (midis Tij dhe pejgamberëve). Ai shton në krijim atë që do, vërtet Allahu është i Plotfuqishëm për çdo send.
Atë që Allahu ua dhuron njerëzve nga mëshira e Tij, nuk ka kush që mund ta pengojë, e atë që Ai e ndal, nuk ka kush që mund ta lirojë pos Tij; Ai është Ngadhënjyesi, i Urti.
O ju njerëz, ruani me mirënjohje të mirat që Allahu u dhuroi! A ka ndonjë krijues tjetër që ju furnizon juve nga qielli e toka? Nuk ka të adhuruar të vërtetë përveç Tij, e si pra, e ktheni shpinën?
Po, nëse ty të konsiderojnë rrenacak, edhe të dërguarit para teje kanë qenë të përgënjeshtruar, po vetëm tek Allahu kthehen çështjet.
O ju njerëz, s’ka dyshim se premtimi i Allahut është i vërtetë, pra të mos ju mashtrojë juve jeta e kësaj bote dhe të mos ju mashtrojë juve ndaj Allahut ai i mashtruari (shejtani).
Djalli është armik i juaji, pra edhe ju konsiderojeni armik, ai e thërret atë grupin e vet vetëm për t’i bërë banues të zjarrit.
Ata që nuk besuan kanë një dënim të ashpër, e ata që besuan dhe bënë vepra të mira, ata kanë falje (të mëkateve) dhe shpërblim të madh.
A atij që vepra e vet e keqe i është hijeshuar dhe e sheh si të mirë (a është njësoj me atë, që i largohet asaj)? Në të vërtetë, Allahu e largon nga e vërteta atë që do dhe Ai e udhëzon atë që do, prandaj ti (Muhamed) mos shkatërro veten me dëshpërim për ta, Allahu e di shumë mirë atë që bëjnë ata.
Allahu është Ai që i lëshon erërat, e ato i lëkundin retë dhe Ne i drejtojmë ato në një vend të thatë dhe me atë ujitje e ngjallim tokën pas vdekjes së saj. Ja, kështu është ringjallja.
Kush e dëshiron krenarinë (le ta dijë), e tërë krenaria i takon Allahut (pra le të kërkojë prej Tij), tek Ai ngrihet fjala e mirë (besimi) dhe veprimi i mirë, e Ai i pranon. E ata që përgatisin dredhira të këqija, për ata është një dënim i rëndë dhe dredhia e tyre është e zhdukur.
Allahu ju krijoi prej dheu, mandej prej një pike uji, e pastaj ju bëri çift. E asnjë femër nuk bart e as nuk lind ndryshe, vetëm se me dijen e Tij, dhe nuk i jepet kujt të jetojë gjatë, ose t’i shkurtohet jeta e tij, vetëm se ajo është e shënuar në Libër (Levhi Mahfudh), e kjo për Allahun është e lehtë.
E nuk janë të njëjtë dy detet; ky i ëmbël shuan etjen dhe pirja e tij është e lehtë, e ky tjetri i njelmëti djeg. E prej secilit ju hani mish të freskët, nxirrni stoli që i mbani; e i sheh anijet se si çajnë ujin për të kërkuar të mirat e Tij. Ashtu që ju të falënderoni.
Ai është që zgjat natën në pjesë të ditës dhe e zgjat ditën në pjesë të natës, i nënshtroi diellin dhe hënën, që secili lëviz (udhëton) deri në afatin e caktuar. Ky është Allahu, Zoti juaj, i tërë sundimi është i Tij, e ata që i lutni në vend të Tij, nuk posedojnë as sa një cipë (e hurmave, fije).
Nëse ata i thërritni, ata nuk e dëgjojnë thirrjen tuaj, po të zëmë se dëgjojnë, nuk mund t'ju përgjigjen juve, në Ditën e Kijametit ata do ta mohojnë adhurimin tuaj ndaj tyre. E askush nuk të informon ty si i Gjithëdijshmi (Allahu).[303]
[303] Allahu që krijoi qiej e tokë pa ndonjë model të mëparshëm, që i krijoi engjëjt dhe i bëri ndërmjetësues mes Tij dhe pejgamberëve, që ka fuqi t’i krijojë krijesat ashtu si të dojë, i takon çdo falënderim e lavdërim.
Sipas këtij ajeti Kurani dhe sipas shumë haditheve të sakta melaiket janë me krahë, me lloj-lloj palë krahësh.
Allahu që shpiku çdo send, e mban edhe sundimin ndaj çdo sendi, të mirën që ta jep Ai, nuk mund ta pengojë kush, dhe atë që Ai nuk ta jep, nuk mund ta japë kush tjetër, prandaj për të mirat e Tij duhet ta falënderojmë, por jo vetëm me gojë.
Muhamedit a.s. i jepet të kuptojë, se edhe të dërguarit para tij u quajtën rrenacakë, prandaj nuk duhet të brengoset.
Kumtesa e Zotit se do të ringjalleni, se ka xhenet dhe xhehenem është e saktë, prandaj nuk duhet të shkojmë pas mësimeve të shejtanit, dhe nuk duhet të mashtrohemi pas kësaj jete, e të humbasim jetën tjetër, pse duhet ta dijmë që shejtani është armik i njeriut dhe mësimet e tij të çojnë në xhehenem. Gjithashtu Muhamedit i thuhet, që të mos e dëmtojë veten nga dëshpërimi pse disa nuk po besojnë. Ajo është punë e Zotit. Ai e di kush do të mbetet në errësirë, e kush do ta gjejë dritën, prandaj të keqit i duket e mirë puna e keqe, e nuk largohet prej saj. Kush dëshiron të jetë i ndershëm, krenar, i autoritetshëm, atë le ta kërkojë prej Allahut me besim e me vepra të mira, e Ai do t’ia dhurojë atë në të dy jetët, e dredhia është e asgjësuar.
Ai Zot që njeriun e parë e krijoi nga dheu, e origjinën e tij e vazhdoi përmes një pike uji, i di të gjitha, e di çka ka në barkun e nënës, kur do të lindë, sa do të jetojë etj.
Deti i ëmbël dhe i njelmëti janë shembull i besimtarit dhe i jobesimtarit. Pozicioni i tokës ndaj diellit dhe forma e rrumbullakët e saj bëjnë që nata e dita të zgjaten ose të shkurtohen, e të gjitha këto janë fakte, që dokumentojnë për fuqinë dhe mjeshtërinë e Allahut.
O ju njerëz, ju keni nevojë për Allahun e Allahu nuk ka nevojë për ju; Ai është i Pavaruri dhe i Lavdishmi.
Po të dojë Ai, juve ju zhduk e sjell krijesë të re.
E për Allahun ajo nuk është e vështirë.
Dhe asnjë mëkatar nuk do ta bartë mëkatin e tjetrit, po edhe nëse mëkatari thërret ndonjë për t’ia bartur atë, ajo nuk do t’i bartet atij, edhe nëse (ai që thërret) është i afërt i tij. Ti mund t’ua tërheqësh vërejtjen vetëm atyre që ia kanë frikën Zotit të tyre, edhe pse nuk e shohin Atë, dhe që e falin namazin. E kush pastron veten ai ka bërë pastrimin për të mirën e vet, se vetëm tek Allahu është e ardhmja.
Nuk janë të barabartë i verbri dhe ai që sheh,
dhe as errësirat e drita,
e as hija me vapën.
E nuk janë njësoj, as të gjallit e të vdekurit, Allahu bën të dëgjojë atë që do, e ti nuk mund ta bësh të dëgjojë ai që është në varr.
Ti nuk je tjetër vetëm i dërguar që tërheq vërejtjen.
Ne të dërguam ty me atë që është e vërtetë, lajmgëzues e qortues, e nuk pati asnjë nga popujt, që nuk pati të dërguar.
Edhe nëse të përgënjeshtrojnë ty, përgënjeshtruan edhe ata që ishin para tyre, që atyre iu patën ardhur të dërguar me argumente të qarta, me broshura dhe me Libër të ndritshëm.
Pastaj (pasi refuzuan) i shkatërrova ata që nuk besuan, e sa i tmerrshëm ishte ndëshkimi Im!
A nuk e sheh, se Allahu lëshon nga qielli ujë, e Ne nxjerrim me të fruta, ngjyra e të cilave është e ndryshme, e edhe nëpër kodra ka vija të bardha e të kuqe ngjyrash të ndryshme, e ka edhe shumë të zeza.
Edhe nga njerëzit, nga gjallesat, nga kafshët po ashtu ka të ngjyrave të ndryshme. Po Allahut ia kanë frikën nga robërit e Tij vetëm dijetarët, Allahu është i Plotfuqishëm, shumë Mëkatfalës.[304]
[304] Çdo krijesë, a gjallesë, e në mesin e tyre edhe njeriu kanë nevojë për të mirat e Zotit në çdo çast dhe në çdo gjendje, ndërsa Allahu nuk ka nevojë për krijesat, vetvetiu është i lavdëruar. Nëse Ai dëshiron i zhduk njerëzit e një kohe dhe sjell të tjerë, sepse është i pavarur.
Në Ditën e Kijametit secili do të përgjigjet për veprat e veta, askush, e edhe më i afërmi, nuk do të pranojë të bartë përgjegjësinë për mëkatet e tjetrit. Ky është ligj i Allahut. Krahasimi që bëhet në mes të verbrit dhe syshëndoshit, errësirës e dritës, freskisë e vapës, të gjallëve e të vdekurve, aludon për besimtarin dhe jobesimtarin. Vini re! Errësira vjen në trajtën e shumësit, errësirat-dhulumatë, sepse rrugët e gabuara janë të llojllojta, ndërsa dritae vërteta është një, prandaj edhe vjen në numrin njëjës: nurë.
Nuk pati popull që Allahu nuk i dërgoi pejgamber, por shumë popuj nuk iu besuan, edhe Muhamedi nuk do të duhej të brengosej aq shumë, pse edhe atij nuk i besuan.
Fuqia e Krijuesit dhe mjeshtëria e Tij e përsosur duket në çdo dukuri në gjithësi, siç është uji që i jep jetë çdo bime e gjallese, e ato mandej janë të ngjyrave e shijeve të ndryshme. Prandaj ai ndryshim vërehet edhe në shtresat e tokës e bardhë, e kuqe, e zezë. Vërehet edhe në gjallesa, në njerëz, në shtëpiake; e këtë fuqi dhe këtë mjeshtëri të Krijuesit e kuptojnë dhe iu përulën vetëm njerëzit e dijshëm, të cilët në përpjekjet e tyre për zbulimin e fshehtësive në natyrë, arrijnë ta njohin dhe ta kuptojnë Krijuesin e Plotfuqishëm.
Ata që lexojnë librin e Allahut, e falin namazin dhe nga begatitë, që Ne iu kemi dhënë japin fshehtazi e haptazi, ata shpresojnë në një fitim, që kurrë nuk humbet.
Që Ai (Allahu) do t’ju plotësojë shpërblimin e tyre, e edhe do t’ju shtojë nga mirësia e Tij, vërtet Ai është Mëkatfalës i madh dhe shumë Mirënjohës.
Dhe ajo që Ne të shpallëm ty nga libri, është e vërtetë e saktë, që vërteton edhe për ata që ishin para tij. Vërtet, Allahu është hollësisht i Njohur ndaj robërve të vet, është Vështrues i çdo gjëje.
Pastaj Ne iu lamë në trashëgim librin robërve Tanë, që Ne i kemi zgjedhur; e prej tyre ka që janë dëmtues të vetvetes, ka që janë mesatarë, e ka prej tyre që janë me ndihmën e Allahut të parët në punë të mira, e kjo është ajo mirësia e madhe.
Xhenetet e Adnit janë, që do të hyjnë në to, aty do të stolisen me rrethorëza nga ari e margaritari, e petkat e tyre janë të mëndafshta.
E ata thonë:“Falënderuar qoftë Allahu, që largoi prej nesh brengat; vërtet, Zoti ynë është që fal shumë dhe është Bamirës,
i Cili nga mirësia e Tij na vendosi në vendin e përjetshëm, ku nuk do të na prekë ndonjë mundim fizik dhe ku nuk na prek ndonjë molisje.”
Po për ata që nuk besuan është zjarri i xhehenemit. Ata as nuk gjykohen që të vdesin (të rehatohen), e as nuk iu lehtësohet ndëshkimi. Kështu e ndëshkojmë secilin që është shumë i pabesim.
Dhe ata do të klithin aty: “O Zoti ynë, nxirrna e të bëjmë vepra të mira, e jo si ato që i bënim!” Po a nuk iu dhamë juve jetë aq, saqë ai që ka dashur të mendojë, ka mundur të mendojë gjatë asaj kohe, madje juve iu ka ardhur edhe pejgamberi, pra shijoni, se për zullumqarët nuk ka ndonjë ndihmëtar.
Nuk ka dyshim, Allahu e di të fshehtën e qiejve e të tokës dhe Ai është që e di se çka mbajnë gjoksat.
Ai është që juve ju bëri zëvendësues në Tokë, e kush nuk besoi, të keqen e mosbesimit e ka kundër vetes; dhe mosbesimi i jobesimtarëve nuk iu shton tjetër te Zoti i tyre vetëm se urrejtje të fortë, dhe jobesimtarëve nuk iu shton tjetër mosbesimi i tyre vetëm se dëshpërim.
Thuaj: “Më tregoni për zotat tuaj që i adhuroni pos Allahut, më bëni të shoh se ç’krijuan ata në tokë; a mos kanë pjesë ata në qiej, a mos iu kemi dhënë atyre ndonjë libër, e ata kanë argument në të?” Jo, por mizorët nuk i premtojnë njëri-tjetrit diçka tjetër vetëm se mashtrim.
Allahu i mban qiejt dhe tokën, që të mos zhduken, e nëse zhduken, s'ka askush pos Tij që mund t'i mbajë; Ai është që nuk ngutet, është që fal.
Ata me betimin më të fortë të tyre janë betuar në Allahun, që nëse iu vjen atyre ndonjë pejgamber, do të jenë më të udhëzuarit (më besimtarët) nga njëri i atyre popujve (jahudi ose i krishterë), e kur iu erdhi atyre pejgamberi, atyre nuk iu shtoi tjetër vetëm se largim,
për shkak të mendjemadhësisë dhe dredhisë së keqe, por dredhia e keqe nuk godet tjetër vetëm ata që kurdisën. Pra ata nuk janë duke pritur tjetër vetëm gjurmët e të parëve, e në ligjin e Allahut kurrë nuk do të hasësh devijim.
A nuk udhëtuan ata nëpër tokë e të shohin, se si ishte përfundimi i atyre që ishin para tyre, ndonëse ata ishin edhe më të fuqishëm. Allahu nuk është i tillë, që ndonjë send në qiej e në tokë të mund ta bëjë të paaftë Atë; Ai është i Gjithëdijshëm, i Plotfuqishëm.
E sikur Allahu t’i dënonte njerëzit sipas veprave (të këqija) të tyre, nuk do të linte mbi faqen e dheut asnjë gjallesë, por Ai i afatizon deri në momentin e caktuar, e kur të vijë afati i tyre, s’ka dyshim se Allahu i ka parasysh robërit e vet.[305]
[305] Ata që e lexojnë Kuranin, e falin namazin dhe japin një pjesë të pasurisë për në rrugën e Zotit, atyre përveç shpërblimit të merituar Zoti iu dhuron edhe më shumë nga mëshira e vet, pse Ai është që, edhe i fal gabimet, edhe është Mirënjohës. Kuranin që ta shpallëm ty Muhamed është një e vërtetë nga Zoti yt, e jo shpikje jotja, e popullit më të zgjedhur, ymetit të Muhamedit ia lamë në trashëgim, që të veprojë sipas tij deri në Ditën e Kijametit; mirëpo prej tyre do të ketë, që e lexojnë, por nuk veprojnë në tërësi sipas tij, e të tillët dëmtojnë veten - dhalimun linefsihi. Disa të tjerë bëjnë punë të mira, i kryejnë obligimet e tij, largohen nga ndalesat, por lënë mangu gjërat vullnetare, të tillët janë të mesëm - muktesidun. E prej tyre do të ketë që bëjnë gara në punë të mira, e ata janë prijësit në të mira - Sabikun fil hajratë. Pasi të vendosen të mirët në xhenete, të fillojnë t’i gëzojnë të mirat e tij, e falënderojnë Allahun në shenjë gëzimi për atë vendosje të këndshme, pa lodhje e pa brenga. Ata që refuzuan mësimet e Zotit i kap zjarri i xhehenemit, por nuk i mbyt, sepse ashtu rehatohen, e as nuk iu lehtësohet ndëshkimi, e ata kuptohet si gjë normale do të thërrasin Zotin, që t’i kthejë edhe një herë në dynja e të bëjnë vepra të mira, por marrin përgjigjen: Po Ne iu dhamë mjaft jetë në dynja dhe patët mundësi të mendonit, e ju nuk menduat, tashti përjetoni dënimin. Nuk ka send, që mund të fshihet prej Zotit, Ai i di edhe qëllimet e njerëzve, Ai solli popull pas populli në këtë jetë, e mosbesimi i atyre që refuzojnë, është e keqja e tyre, pse janë të larguar dhe të dëshpëruar prej mëshirës së Zotit. Për idhujt që i adhuruan mushrikët, nuk kanë kurrfarë fakti, por duke e mashtruar njëri-tjetrin, e nuk menduan për madhërinë e Allahut, që vetëm Ai komandon me qiej e tokë, e askush tjetër.
Para se t’iu vinte pejgamberi dhe para se të shpallej Kurani idhujtarët kurejshitë betoheshin në Allahun, se nëse do t’iu vijë ndonjë pejgamber ata do të bëheshin më të mirë, se sa jehuditë ose të krishterët, të cilët i devijuan mësimet e pejgamberëve të tyre, e kur iu erdhi ata e kundërshtuan edhe më shumë, duke e mbajtur veten lart dhe i bënë shumë dredhi, por dredhia i goditi vetë ata. I tillë është ligji i Zotit, ai as nuk ndryshon, as nuk lakon.
Allahu është shumë Mëshirues, prandaj nuk ndërmerr masa ndëshkuese. Duke u bazuar në veprat e këqija të njerëzve iu jep afat, që të përmirësohen, të pendohen, pse Ai i ka në Dorë, e në afatin e caktuar bën të veten, por është shumë i kujdesshëm ndaj robërve të vet.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures “Fatir”. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhërishëm!
36. SURETU-JA SIN
E zbritur në Mekë, pas sures Xhinn, ajete: 83
Kjo kaptinë përfshin si tema themelore tri sosh: Besimin në ringjallje dhe tubimin para Zotit xh. sh., rrëfimin për banorët e një fshati, dhe fakte e argumente për Njësinë e Zotit Krijues e Fuqiplotë.
Fillon me betim në Kuranin e Famshëm, se është shpallje e vërtetë prej të madhit Zot, dhe se Muhamedi a.s., bir i Abdullahut është Pejgamberi i Zotit. Mandej flitet mbi arrogancën e idhujtarëve kurejshë, se si këta përgënjeshtrojnë Pejgamberin dhe Kuranin, prandaj edhe e merituan azabin.
Pastaj sjell rrëfimin për banorët e vendbanimit “Entakije”, të cilët nuk i dëgjuan mësimet e të dërguarve, nuk dëgjuan as këshillat e atij besimtarit të sinqertë, të Habib Nexharit, e si përfundim i sjelljeve: të tyre ishte shkatërrimi i merituar në këtë jetë, përveç dënimit që i pret në jetën tjetër. Me këtë iu tërhiqet vërejtja jobesimtarëve për pasojat, që mund t'i përjetojnë për shkak se refuzojnë, edhe shpalljen, edhe Pejgamberin. Zatën, të gjitha tregimet në Kuran kanë si qëllim njerëzit të marrin përvojë e këshilla.
Pas argumenteve të Zotit, të cilat manifestohen në krijesat e krijuara në këtë gjithësi, në këtë univers, pasqyrohet gjendja në Ditën e Kijametit, pas fryrjes në Sur, pas ringjalljes e tubimit për veçimin e kriminelëve për në xhehenem, të besimtarëve për në xhenet, e përfundon me temën themelore, me ringjallje.
Quhet: “Suretu Jasin “ - kaptina e Jasinit, sepse Allahu e filloi me të. Pejgamberi ka thënë: “Çdo send ka zemër, e zemra e Kuranit është Jasini; do të dëshiroja që kjo sure të jetë në zemër të çdo njeriu nga ymeti im!”.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ja, Sin!
Betohem në Kuranin e pacenueshëm në urtësinë e tij të lartë.
S’ka dyshim, se ti (Muhamed) je prej të dërguarve.
Je në një rrugë të drejtë.
(Kurani është) Zbritje e të Plotfuqishmit, Mëshiruesit të madh,
për t’ia tërhequr vërejtjen një populli, që të parëve të tyre nuk iu është tërhequr, e për atë shkak ata janë të hutuar.
Tashmë ka marrë fund vendimi (thënia) kundër shumicës së tyre, prandaj ata edhe nuk besojnë.
Ne iu kemi varur në qafat e tyre pranga e ato iu arrijnë deri në nofulla, prandaj ata mbesin me kokat lart.
Ne iu kemi vënë edhe para tyre pendë, edhe mbrapa tyre pendë, dhe ua kemi mbuluar sytë, prandaj ata nuk shohin.
Dhe për ata është njësoj, a ua tërhoqe vërejtjen, a nuk ua tërhoqe, ata nuk besojnë.
Ti ia tërheq vërejtjen vetëm atij, që e përvetëson Kuranin dhe i frikësohet të Gjithëmëshirshmit pa e parë Atë, pra përgëzoje atë me falje dhe shpërblim të mirë.
Vërtet, Ne i ngjallim të vdekurit dhe i shkruajmë veprat - gjurmët e tyre dhe çdo gjë kemi regjistruar në librin e ruajtur (Lehvi Mahvudh).[306]
[306] Edhe këto shkronja të ndara në këtë sure,”Ja” dhe “Sin” janë mrekulli e Kuranit, e sipas Ibni Abasit do të thotë: O njeri. Është thënë se mos është emër i Pejgamberit, pasi që po vjen ajeti: Ti je nga të dërguarit. Allahu betohet në Kuranin, se është i paprekur prej të metave, se është i shpallur prej Tij, se vërteton që Muhamedi a.s. është Pejgamber, që ka për detyrë të thërrasë në rrugë të drejtë një popull, që në të kaluarën e afërt nuk pati të dërguar, prandaj janë naivë.
Zoti e di se disa prej tyre nuk do të besojnë, ata janë si të ishin të frenuar me koka të ngrira lart, prandaj nuk iu bën dobi këshilla.
Këshilla i bën dobi vetëm atij që ndjek mësimet e Kuranit dhe i ruhet së keqes, edhe kur nuk e shohin njerëzit, prandaj i tilli ka shpërblim të madh. Allahu është Ai që i ngjall të vdekurit dhe që ua paraqet çdo vepër që kanë bërë, ua shënon edhe hapat që i bënë për në namaz e punë të mira, ua shënon të mirat, që i përhapën e sipas tyre punojnë, edhe të tjerët, edhe të këqijat që ua lanë traditë të tjerëve.
Përmendju atyre një shembull të banorëve të fshatit, kur atyre iu patën ardhur të dërguarit.
Kur Ne dërguam tek ata dy, e ata i përgënjeshtruan që të dy, atëherë i përforcuam me një të tretë dhe iu thanë: “Ne jemi të dërguar te ju”.
Ata (fshatarët) thanë: “Ju nuk jeni tjetër, vetëm se njerëz sikurse ne, dhe se Allahu nuk iu ka shpallur asgjë; ju nuk jeni tjetër vetëm se rrenacakë.
Ata thanë: “Zoti ynë e di, se me të vërtetë ne jemi të dërguar te ju.
Dhe ne nuk jemi të obliguar për tjetër, përveç se t’ju kumtojmë ashtu qartë”.
Ata (fshatarët) thanë: “Ne parandiejmë kob me ju dhe nëse nuk tërhiqeni ne do t’ju gurëzojmë, dhe do të përjetoni ndëshkim të idhët prej nesh”.
Ata (të dërguarit) thanë: “Fati i keq është i juaji, a pse u këshilluat, a (na kërcënoheni)! Jo, por ju jeni popull i shfrenuar!”
Dhe prej skajit më të largët të qytetit erdhi një njeri që ngutej e tha: “O populli im, dëgjoni të dërguarit!”
Dëgjoni atë që nuk kërkon prej jush ndonjë shpërblim dhe janë udhërrëfyes!
E, ç’kam unë, që të mos e adhuroj atë që më krijoi dhe tek Ai ktheheni.
A do të pranoj zota të tjerë pos Atij, e nëse do i Gjithëmëshirshmi të më godasë me ndonjë të keqe, ndërmjetësimi i tyre nuk do të më vlejë asgjë, e as që do të më shpëtojnë.
Unë do të jem atëherë në një humbje të hapët.
Unë i kam besuar Zotit tuaj, pra më dëgjoni!”
Atij i është thënë: “Hyr në xhenet!- e ai tha: “Ah, sikur ta dinte populli im,
për çka më fali Zoti im dhe më bëri prej të nderuarve!”
Pas tij, Ne nuk zbritëm ndonjë ushtri nga qielli kundër popullit të tij, e as që ishte vendimi ynë të zbresim tjetër,
përveç një britme të tmerrshme, kur ja, ata të ftohur (të vdekur).
O sa dëshpërim i madh për robërit, që nuk iu erdhi ndonjë i dërguar, vetëm se ata u tallën me të.
A nuk e panë ata, se sa gjenerata kemi zhdukur para tyre dhe ata nuk u kthyen.
Dhe të gjithë të tubuar do të paraqiten pranë Nesh.[307]
[307] Kurani nuk e përmend, se cili fshat ishte dhe kush ishin ata të dërguar tek ai popull, sepse shembulli ka si qëllim të parashtrojë çështjen ashtu që t’iu shërbejë si përvojë njerëzve, e nuk ka rëndësi për detaje të mëtejme. Megjithatë disa mufesirinë thonë se fshati ishte Entakije, të dërguarit ishin Sadku, Maduku dhe Shemuni, ndërsa ai njeri i mirë që erdhi prej skajit të qytetit ishte njëfarë Habib Nexhari.
Në këtë ngjarje, në të cilën dy të dërguar shkojnë në një vendbanim dhe e thërrasin atë popull në rrugë të drejtë, duket kokëfortësia e atij populli se si nuk i dëgjon, madje përpiqen që të gjitha fatkeqësitë t’ia veshin ardhjes së tyre, se si u kërcënohen se do t’i vrasin me gurë etj. Të dërguarit gjithnjë kanë pasur ndonjë përkrahje të denjë, siç ishte ai që erdhi prej skajit të qytetit dhe e dha jetën për hir të së vërtetës, por e fitoi xhenetin dhe si besimtar i mirë e i sinqertë, e ankoi qëndrimin e popullit të vet, i dhimbsej pse nuk e kuptuan të mirën, që ua dhuroi Zoti, por mbetën jashtë rrugës.
Për shkak se ai popull e vrau njeriun e mirë Zoti e urdhëroi Xhebrailin, që me një britmë të fuqishme t’i bëjë të gjithë të vdekur, e këtë do të duhej ta kuptonin edhe idhujtarët mekas, të cilët nuk e dëgjonin Pejgamberin a.s., se edhe atyre mund t’iu ngjajë ashtu, e në fund kanë për t’u përgjigjur para Zotit.
Dhe për ata është argument (për fuqinë e Zotit) toka e vdekur, të cilën Ne e ngjallim, nxjerrim prej saj drith nga i cili ata hanë.
Dhe në të Ne ju kemi bërë kopshte hurmash e rrushi dhe në të ju kemi dhënë burime (uji),
ashtu që ata të hanë nga ata fruta dhe nga çka prodhojnë vetë duart e tyre. A i gëzojnë këto dhe nuk falënderojnë?
I pastër nga të metat është Ai, që krijoi të gjitha llojet (çiftet) nga çka mban toka, nga vetë ata dhe nga çka ata nuk dinë.
Për ata është argument edhe nata, prej së cilës largojmë ditën, kurse ata mbesin në terr.
Edhe Dielli udhëton për në kufirin e vet (në cakun përfundimtar). Ai është (udhëtim) përcaktim i Ngadhënjyesit, të Gjithëdijshmit.
Edhe Hënës i kemi caktuar fazat (pozicionet) derisa të kthehet në trajtën e harkut (rrem i hurmës së tharë).
As dielli nuk mund ta arrijë hënën, e as nata paraditen, po secili noton në një galaktikë.
Argument për ta është edhe ajo, se Ne pasardhësit e tyre (të Ademit) i bartëm në anije të mbushur përplot.
Dhe ngjashëm me të iu krijuam atyre diçka që t’i hipin.
E sikur të duam Ne, i përmbytim ata, e nuk ka efekt, as lutja e tyre, dhe as që do të shpëtonin.
Përveç nga mëshira Jonë ndaj tyre, dhe që të përjetojnë të mirat deri në një kohë të caktuar.
E kur iu thuhet atyre: “Kini frikë asaj që ngjau para jush dhe asaj çka do t’ju ngjajë më vonë, e që të mëshiroheni (ata nuk dëgjojnë).
Nuk ka asnjë argument, që iu erdhi atyre nga argumentet e Zotit, e që ata nuk ia kthyen shpinën.
Dhe kur iu thuhej: “Jepni nga ajo që Allahu iu begatoi, ata që nuk besuan iu thanë besimtarëve: “A ta ushqejmë atë, që sikur të donte Allahu do ta ushqente? Ju nuk jeni tjetër vetëm se të humbur qartë!”.[308]
[308] Në këto ajete Allahu atyre që nuk besonin iu rreshton disa fakte, që dokumentojnë për fuqinë e Zotit Krijues, kuptohet për njerëzit që kanë logjikë. Përmend se si i jep jetë tokës me anën e shiut, si mbijnë bimët, krijohen kopshte, që njerëzit ushqehen prej tyre, se si largon dritën e sjell terrin, se si dielli iu mundëson njerëzve të dinë kur është ditë e kur natë, ndërsa hëna me ato ndryshimet e saj iu mundëson të numërojnë muajt, dhe se si as nata e as dita nuk janë njëra para tjetrës, por kur ka natë ka edhe ditë dhe kur ka ditë ka edhe natë, sepse njëra pjesë e tokës së rrumbullakët është natë e tjetra ditë. Kështu ka qenë prej fillimit dhe kështu do të jetë. Çdo trup qiellor kalon nëpër ato rrugët e veta të caktuara prej Zotit.
Njerëzit do të duhej të marrin mësim e përvojë prej belave, që i goditën ata që ishin më herët dhe duhet të kenë frikë prej atyre që mund t’iu vijnë më vonë, e posaçërisht Ditës së Gjykimit. Por njerëzit, le që nuk përfillën argumentet e Zotit, por u tallën me këshillat e Tij, kur besimtarëve iu thoshin: Pse ta ushqejnë atë që Zoti nuk e ushqen?!...
Dhe thoshin: “Po qe se jeni të vërtetë, kur do të jetë ai premtim?”
(Allahu iu përgjigjet) Nuk janë duke pritur tjetër vetëm se një britmë, që i rrëmben ata kur janë duke u zënë mes vete.
E nuk do të mund të lënë, as porosi (vasijet-testament), as të kthehen në familjet e tyre.
Dhe i fryhet Surit, kur ja, duke u ngutur prej varrezave paraqiten te Zoti i tyre.
E thonë: “Të mjerët ne! Po kush na ngriti prej ku ishim të shtrirë në varre?” E, kjo është ajo që premtoi Zoti dhe vërtetuan të dërguarit.
Ajo nuk është tjetër, përveç se një zë i fuqishëm dhe ata të gjithë të paraqitur para Nesh.
Sot pra, askujt nuk i bëhet e padrejtë diçka dhe nuk shpërbleheni me tjetër vetëm për atë që vepruat.
Ata të xhenetit tashti janë të angazhuar me kënaqësi.
Ata dhe shoqet e tyre janë nën hije të mbështetur në kolltukë.
Aty ata kanë pemë dhe çka të duan.
Kanë “Selam”, thënie e Zotit Mëshirues!
E tash, o ju kriminelë, ndahuni!
O bijtë e Ademit (kriminelë), po a nuk ua dërgova porosinë, që të mos e dëgjoni djallin, se me të vërtetë ai është armiku juaj i hapët!?
(Ju porosita) Të më adhuroni Mua, se kjo është rruga e sigurt!
Vërtet, ai ka humbur shumë njerëz prej jush, a nuk mblodhët mend?
Ky është xhehenemi që juve u premtohej.
Hyni tashti në të, për shkak se mohuat çdo të vërtetë!
Sot Ne ua mbyllim gojët atyre, Neve na flasin duart e tyre, kurse këmbët e tyre dëshmojnë për atë që punuan.
E sikur të duam Ne do t’ua verbonim sytë e tyre, se ata do ta mësynin rrugën, po si do të shihnin?
Dhe sikur të duam, do t’i kishim gjymtuar ata në vend, e nuk do të mund të shkonin, as para, as prapa.
E atij që i japim të jetojë gjatë, e dobësojmë në krijimin e tij. A nuk janë duke menduar?[309]
[309] Idhujtarët përveç se nuk besonin bënin tallje e thoshin kur do të vijë Kijameti. Zoti iu tha, se do t’ju vijë papritmas dhe shpejt, sa nuk do të kenë kohë, as t’i lënë dikujt ndonjë amanet, e as ta shohin familjen e tyre. Pastaj do t’i fryhet Surit, e ju shpejt do të paraqiteni tek Unë, por do ta mjeroni veten pse nuk mbetët në varreza. E ky është ai premtimi që talleshit. Xhenetlinjtë janë në vendet e tyre të këndshme, kënaqen me të mirat e tij, por kënaqësinë më të madhe do ta përjetojnë kur Zoti Mëshirues iu prezantohet dhe iu jep selam. Pejgamberi ka thënë: “Duke qenë xhenetlinjtë të preokupuar më kënaqësitë e xhenetit iu paraqitet një dritë, ngrejnë kokat, kur ja, Zoti i Madhërishëm iu thotë: Es Selamu alejkum, o xhenetlinj, Ai i shikon ata dhe ata e shikojnë Atë, nuk iu shkojnë sytë tjetërkah derisa të largohet prej tyre, por mbetet drita e Tij, gëzimi ndaj Tij në vendin e tyre.
Atë ditë mëkatarëve iu thuhet veçohuni prej besimtarëve, pse ju e dëgjuat shejtanin, edhe pse u pata porositur dhe treguar, se ai është armiku juaj, se ka humbur shumë të tjerë më parë, u thashë se e vetmja rrugë e shpëtimit është njohja dhe adhurimi ndaj Meje, tashti pra, shijoni dënimin. Gjymtyrët tuaja nuk janë tashti nën sundimin tuaj, Ne komandojmë me to, na flasin duart, na dëshmojnë këmbët, e ju vetëm do të heshtni. Ne iu dhamë të gjitha gjymtyrët e shëndosha, por ju i keqpërdorët. Ne kemi pasur mundësi t’ju bëjmë të gjymtë, të verbër, t’ju japim të jetoni shumë, por ju kthejmë në atë krijimin e parë, ju bëjmë sërish fëmijë. Kjo është fuqia Jonë të cilën është dashur ta kuptoni!
Ne, as nuk ia mësuam atij (Muhamedit) poezinë, e as që i takon ajo atij, ai (Kurani) nuk është tjetër vetëm se këshillë dhe Kuran i qartë,
për t’ia tërhequr vërejtjen atij që është i gjallë (me mend e zemër), dhe dënimi të bëhet meritë për jobesimtarët.
A nuk e shohin ata se nga ajo që Ne vetë e shpikëm, iu krijuam atyre kafshët që ata i posedojnë.
Dhe ua bëmë ato që t’iu binden atyre, e disave prej tyre u hipin, ndërsa prej disave ushqehen.
Ata kanë edhe dobi të tjera në to, edhe pinë (qumësht) prej tyre. A nuk duhet të falënderojnë?
Po, shkojnë e në vend të Allahut adhurojnë zota të tjerë, me shpresë se do të ndihmohen prej tyre.
Ata nuk mund t’i ndihmojnë ata, por këta (idhujtarët) iu janë bërë ushtri e gatshme e tyre.
E ty mos të brengosin thëniet e tyre, Ne dimë çka mbajnë ata fshehtë dhe çka publikojnë.
A nuk mendon njeriu, se Ne e krijuam atë prej një pikë uji (fare), kur ja, ai kundërshtar i rreptë.
Ai na solli Neve shembull, e harroi krijimin e vet e tha: “Kush i ngjall eshtrat duke qenë ata të kalbur?”
Thuaj: “I ngjall Ai që i krijoi për herë të parë, e Ai është shumë i Dijshëm për çdo krijim.
Ai që prej drurit të gjelbër ju bëri zjarrin, e ju prej tij ndizni”.
A nuk është i fuqishëm Ai, që krijoi qiejt e tokën, të krijojë njerëz sikundër se i krijoi ata? Po, Ai është Krijuesi, i Gjithëdijshmi.
Kur Ai dëshiron ndonjë send, urdhri i Tij është vetëm t’i thotë: “Bëhu!” Ai menjëherë bëhet.
I Lartë është Ai, që në Dorën e Tij është pushteti mbi çdo send dhe vetëm tek Ai ktheheni.[310]
[310] Pasi i panë dhe i përjetuan të gjitha argumentet mbi fuqinë e Zotit jobesimtarët nuk deshën ta pranojnë të vërtetën, u përpoqën ta quajnë Muhamedin a.s. poet, e Kuranin poezi, e nuk e dinin, se ajo nuk i nevojitet Muhamedit. Ne ia shpallëm Kuranin, që me të të thërrasë ata që janë të gjallë, që kanë mendje e zemër të shëndoshë, e jo ata që të gjallë janë, por ndjenjat i kanë të vdekura.
Nuk i shikuan të mirat, që ua dhuroi Zoti e ta falënderojnë, por adhuruan idhuj, të cilët i gdhendën vetë dhe vetë i ruajtën si ushtri, pse idhujt nuk mund ta ruajnë as veten, e lëre më të tjerët.
Ubej ibni Halefi vjen te Pejgamberi a.s. me një asht të mykur njeriu dhe duke u tallur e afron drejt Pejgamberit e i thotë: A mendon ti, o Muhamed, se Allahu do të na ngjallë pasi të bëhemi si ky? - Pejgamberi i tha: “Po, të ringjall ty dhe të fut në zjarr!” Është për t’u habitur me njeriu, që nuk e studion zanafillën e vet dhe bën polemikë me thëniet e Zotit. Për Zotin që krijoi gjithçka ekziston, nuk është vështirë t’i ringjallë njerëzit e vdekur. Ai nuk ka nevojë për ndonjë mund a përpjekje, pse sendin që dëshiron, mjafton vetëm t’i thotë “Bëhu”, ai bëhet. Njerëzit duke e krahasuar fuqinë dhe mundësinë e vet, gabojnë ndaj Zotit dhe iu duken të pamundshme çështjet për të cilat Ai ka thënë: Po. Larg të metave që i përshkruajnë kundërshtarët është Allahu, sundimi i të cilit mbretëron mbi çdo send në gjithësi.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Ja Sin. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
37. SURETUS - SAFAT
E zbritur në Mekë, pas sures En’am, ajete: 182
Surja fillon me përshkrimin e engjëjve të lartë e fisnikë, të cilët zbatojnë detyrat në mënyrën më precize. Më vonë përmenden edhe xhinët, se si ndiqen me një zjarr të posaçëm, i cili i djeg dhe me këtë refuzohen të gjitha ato mite të kohës së xhahilijetit, sipas së cilave mendohej se xhinët kanë një afërsi ndaj Zotit.
Për të përforcuar edhe më shumë bindjen e besimit, përmendet ajo biseda ndërmjet besimtarit dhe jobesimtarit, sa ishin në këtë jetë, dhe përfundimi i tyre në jetën tjetër, në xhenet dhe në xhehenem.
U bëhet një vështrim i shkurtër tregimeve për Nuhun, Ibrahimin, Musain, Harunin, Iljasin dhe Lutin, por më në detaje përshkruhet tregimi për Ibrahimin me të birin e tij Ismailin, përmes të cilit besimtarët duhet të marrin përvojë e mësim, se si duhet të jenë të vendosur në zbatimin e urdhrit të Zotit, dhe si duhet të jenë të qëndrueshëm në rastet e sprovave të ndryshme, e si shembull është besimi dhe zbatimi i urdhrit të Ibrahimit, e sabri dhe respekti i Ismailit.
Kjo sure përfundon me sqarimin, se ndihma e Zotit është e pranishme ndaj pejgamberëve, ndaj besimtarëve të sinqertë gjithnjë, në dynja e ahiret.
Quhet:“Suretus Safati” - kaptina e të rreshtuarve në rreshta, e si përkujtim ndaj rrethit të lartë të engjëjve, të cilët kurrë nuk i ndahen adhurimit, lavdërimit, madhërimit të Zotit xh. sh.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në të radhiturit (melaiket), që në rreshta (safa) qëndrojnë!
Dhe në nxituesit, që me nxitim shtyjnë!
Dhe betohem në lexuesit, që lexojnë përkujtimin,
është e vërtetë se Zoti juaj është vetëm Një!
Zot i qiejve dhe i tokës e çka ka mes tyre dhe Zoti i lindjeve (të yjeve).
Vërtetë, Ne kemi stolisur qiellin më të afërt (të Dunjasë) me bukurinë e yjeve,
dhe me mbrojtje prej çdo djalli të prishur,
ashtu që nuk mund të përgjojnë parinë më të lartë (engjëjt më të zgjedhur), pse gjuhen me shkëndija nga të gjitha anët.
Ata janë të përzënë dhe do të kenë një dënim të përhershëm,
përveç atij që rrëmben vrullshëm, po atë e ndjek ylli që e djeg.
Ti pra, pyeti ata (idhujtarët): a janë ata krijesë më e fortë, apo çka Ne krijuam. Ne i krijuam ata prej një balte që ngjitet.
Por ti je i habitur, e ata tallen.
E kur këshillohen, ata nuk marrin parasysh këshillën.
E kur shohin ndonjë mrekulli, ata nxitin në përqeshje.
Dhe thanë: “Ky (Kurani) nuk është tjetër vetëm se magji e kulluar.
A, pasi të vdesim ne, të bëhemi dhe e eshtra të kalbur, a do të ringjallemi?
A edhe të parët tanë të hershëm?
Thuaj: “Po, madje ju do të jeni të nënçmuar!”
Ajo do të jetë vetëm një britmë, kur ja, ata të ngritur shikojnë,
e thonë: “O të mjerët ne, kjo është Dita e Gjykimit!”
Kjo është dita e ndasisë, që ju e konsideruat rrenë.
Tuboni ata që ishin zullumqarë, shoqërinë e tyre dhe ata që i adhuruan,
(që i adhuruan) pos Allahut, orientoni rrugës së xhehimit (zjarrit)!
Ndalni ata, sepse do të merren në përgjegjësi.
Çka keni që nuk ndihmoni njëri-tjetrin?[311]
[311] Betimi i shprehur në ajetet e para, kuptohet prej shkronjës “V” - vavul kasemi, i thuhet në arabishte. Zoti betohet në çka të dojë, e njerëzit nuk kanë të drejtë të betohen në diçka tjetër, përpos Allahut. Betimi zakonisht bëhet për të vërtetuar ndonjë send a çështje. Atë që e thotë Zoti është e vërtetë e sigurt, edhe pa betimin e Tij, mirëpo përderisa njerëzit janë mësuar të betohen mes vete për të larguar dyshimin, Zoti betohet, pse është mëshirues ndaj robërve të vet dhe në këtë mënyrë i ndihmon edhe më shumë në forcimin e besimit të tyre. Këtu duhet t’i përcjellim me vëmendje këto betime, pse betuesi është Zoti. Vetë betimi i Zotit në engjëjt na jep të kuptojmë për rëndësinë e tyre. Engjëjt e rreshtuar në radhë, na paraqesin urtësinë e tyre në adhurim ndaj Zotit, në zbatimin e detyrave me kujdes të madh. Engjëjt që shtyjnë dhe nxisin janë ata, që i vënë në lëvizje retë, që ndalin njerëzit prej punëve të këqia, e engjëjt që lexojnë janë ata që iu sjellin pejgamberëve shpalljet e Zotit, iu sjellin në kujtesë përkujtimin ndaj Zotit njerëzve të mirë.
Qielli më i afërt është i stolisur me yje për tri çështje: të goditen e të digjen xhinët, që përpiqen të vështrojnë se çka bisedohet tek engjëjt më të lartë, t’i ndihmojnë njerëzit, që me dritën e tyre të orientohen dhe si bukuri e vetë qiellit. Pejgamberi dhe besimtarët mahniten kur lexojnë këto pjesë të Kuranit që tregojnë për madhështinë e pakufishme të Krijuesit, ndërsa jobesimtarët përqeshin Muhammedin a.s. për këtë lexim, mohojnë mundësinë për ringjallje, por për këtë qëndrim të tyre do të vajtojnë veten në Ditën e Kijametit.
E ata sot janë dorëzuar në tërësi.
E kthehen e ia hedhin përgjegjësinë njëri-tjetrit.
(Të shtypurit) iu thonë (atyre të parëve): “Ju ishit që na vinit neve nga ana e djathtë (na pengonit prej të vërtetës).
Ata (paria) iu thonë: “Jo, ju vetë nuk ishit besimtarë.
Ne nuk kemi pasur ndonjë pushtet ndaj jush, por ju vetë ishit që nuk respektuat (porositë e Zotit).
E ajo thënia (premtimi) e Zotit tonë u vërtetua kundër nesh, e s’ka dyshim se ne po e shijojmë (dënimin).
Ne u ofruam juve rrugën e humbjes, ashtu sikurse edhe vetë ishim të humbur”.
Dhe atë ditë ata do të jenë në dënim të përbashkët.
Kështu Ne veprojmë me kriminelët.
Për arsye se kur iu thuhej atyre: “Nuk ka të adhuruar të vërtetë përveç Allahut, ata e mbanin veten lart.
Dhe thoshin: “A do t’i braktisim ne zotat tanë për një poet të çmendur?”
Jo (nuk është çka thonë ata), por ai ua solli të vërtetën dhe vërtetoi të dërguarit e parë.
Ju, patjetër do ta përjetoni dënimin më të ashpër.
Dhe nuk ndëshkoheni për tjetër, përveç për atë që vepruat.
Me përjashtim të robërve të Allahut, që ishin të sinqertë,
të tillët janë ata që kanë furnizim të dalluar,
pemë të llojllojshme, ata janë të nderuar,
në xhenete të begatshme,
të mbështetur në kolltukë me fytyrë nga njëri-tjetri.
Atyre iu bëhet shërbim me gota (me verë) nga burimi,
e bardhë (vera), që ka shije të këndshme për ata që e pinë.
Prej asaj nuk ka dhimbje koke, e as që ata do të dehen nga ajo.
E pranë tyre janë (hyritë) symëdhatë me shikim të përulur,
sikur ato të jenë inxhi e paprekur (dhe e ruajtur).
I qasen njëri-tjetrit e bisedojnë.
Prej tyre njëri flet e thotë: “Unë kam pasur një farë miku,
që thoshte: “A je ti prej atyre që besojnë se
kur të jemi vdekur, të jemi bërë dhe e eshtra të kalbur, do të jemi të shpërblyer për vepra?”
Ai (besimtari në xhenet) thotë: “A vini ju të shikojmë?”
Ai shikon dhe e vëren atë (mikun) në mes të xhehenemit.
Ai thotë:“Betohem në Allahun, për pak më rrëzove (në xhehenem) edhe mua.
Dhe sikur të mos ishte dhuntia e Zotit tim, unë do të isha bashkë me ty në zjarr.
Dhe ne nuk do të vdesim më.
Përveç asaj vdekjes sonë të parë dhe ne nuk do të dënohemi më!”
Vërtet, ky është ai suksesi i madh!
Për një shpërblim të këtillë le të veprojnë vepruesit.[312]
[312] Mohuesit e të vërtetës përpiqen t’ia hudhin fajin njëri-tjetrit, dhe ata që kishin qenë më të dobët në dynja iu thonë atyre që kishin qenë si prijës: Ju na erdhët nga e djathta, nga e vërteta, nga feja dhe na penguat prej saj, ose na erdhët me betim, e ne ju besuam, ose na erdhët nga ana e djathtë, që ndër arabë ishte shenjë fatbardhësie etj.
Paria përgjigjen, se ata nuk bënë tjetër përveç asaj që ishin edhe vetë, iu vumë juve në rrugë të gabuar, ku ishim edhe vetë, por jo me dhunë, prandaj edhe ne edhe ju e merituam.
I ashpër është dënimi i zjarrit, por kur iu thuhej atyre se s’ka Zot tjetër pos Allahut, ata bëheshin kryeneçë e thoshin: a do t’i lëmë zotat tanë për fjalët e Muhamedit, për fjalët e një poeti, e të çmenduri?
Njerëzit e sinqertë, besimtarët e denjë do të jenë në xhenete të begatshme, e përveç ushqimeve të llojllojta, kolltukëve, do t’iu bëhet shërbim edhe me pije, me gota të mbushura me verë të bardhë si bora, të marrë prej vetë burimit në xhenet, verë që nuk shkakton kokëdhembje, as dehje, është plot shije. Pranë vetes kanë edhe hyritë, syzeza e symëdha. Kënaqen në biseda mes vete. I përkujtojnë ngjarjet e dynjasë, shkojnë e i shohin ata që, edhe nuk besonin, edhe përpiqeshin t’i largojnë prej besimit, edhe të tjerët, duke iu thënë se nuk ka ringjallje, nuk ka shpërblim as dënim. Por besimtarët tashti tallen me ata në xhehenem e iu thonë: ishim në dynja, vdiqëm, u ringjallëm, tashti më nuk ka vdekje, për neve nuk ka ndëshkim, përgjithmonë jemi në xhenet, shpëtim i madh, për këtë është dashur të veprohet.
A kjo pritje (me shpërblim të Allahut) është më e mirë, apo pema e Zekumit?
Ne atë e kemi bërë sprovë për zullumqarët.
Ajo është një pemë që mbin në fund të xhehenemit.
Pema (fruti) e saj është sikurse koka dreqërish.
E ata do të hanë nga ajo dhe do të mbushin barqet prej saj.
Pastaj ata do të kenë kundrejt atij ushqimi edhe ujë të valë.
Mandej kthimi i tyre është në xhehenem.
Ata i gjetën dhe shkuan pas prindërve të tyre të humbur.
Ata u ngutën dhe shkelën hapave të tyre (pa menduar).
Po, edhe para këtyre (popullit tënd) shumica e popujve të kaluar ishin të humbur.
Ne atyre iu patëm dërguar pejgamberë.
E shih se si ishte përfundimi i atyre, të cilëve u qe tërhequr vërejtja.
Me përjashtim të robërve të Allahut, që ishin të sinqertë.
Vërtet Neve na pat thirrur në ndihmë Nuhu, e Ne jemi Përgjegjës të mirë.
Dhe Ne e shpëtuam atë dhe familjen e tij prej asaj të keqe të madhe.
E pasardhësit e tij i bëmë ata që vazhduan jetën.
Dhe Ne ua lamë atë kujtim për njerëzit e ardhshëm.
Selam i qoftë Nuhut (prej Allahut e prej krijesave) në mbarë botën (si kujtim ndaj tij).
Ne kështu i shpërblejmë të mirët.
Vërtet ai ishte prej robërve tanë, që janë besimtarë.
E pastaj i përmbytëm në një ujë të tjerët (që nuk besuan).[313]
[313] Pas përshkrimit të kënaqësive të atyre në xhenet vjen mjerimi i atyre, që do të jenë në xhehenem. Përmendet “shexheretuz Zekum” - pema e neveritur, dhe përmendja e kësaj peme që është në xhehenem dhe që prej saj do të ushqehen banuesit e tij. Kjo shkaktoi polemikë të madhe, sepse kundërshtarët u përpoqën të shërbehen me këtë pemë si të pamundshme dhe ta shpallin Muhamedin rrenacak. Si duket arabët dinin për një pemë të tillë në krahinën Tuhame, e që ishte e idhët dhe me erë shumë të keqe, pra ishte një pemë e keqe. Ka mendime se fjala është për një pemë helmuese, që copëton zorrët dhe lukthin, e ka mendime se kjo ishte pemë e panjohur. Sido që të jetë Kurani përshkruan vuajtjet dhe mjerimet e atyre, që duke mos menduar për fuqinë e të madhit Zot, ndoqën gjurmët e të humburve dhe humbën edhe vetë. Për përpjekjet e Nuhut, të cilat i bëri në emër të Zotit, për mundimet dhe vuajtjet që i përjetoi duke thirrur në besim për Zotin Një, e edhe si babai i dytë i njerëzimit pas Ademit dhe pas vërshimit, mbeti përkujtim i lavdishëm ndër të gjitha krijesat e botës, pra edhe Zoti e përshëndeti me fjalën Selam.
Edhe Ibrahimi ishte i grupit të tij.
Kur Zotit të vet iu bind me zemër të pastër.
Kur babait të vet dhe popullit të vet iu tha: “Çka është ajo që ju adhuroni?”
A në vend të Allahut doni zota të trilluar?
Çka është mendimi juaj ndaj Zotit të botëve?
Dhe atëherë u lëshoi një shikim yjeve,
e tha: “Unë jam i sëmurë!”
Ata u kthyen dhe u larguan prej tij.
Ai u drejtua kah zotat e tyre dhe iu tha: “A nuk po hani ju?”
Çka keni pra, që nuk po flitni?
Iu afrua atyre ngadalë, duke u mëshuar me të djathtën (me fuqi).
Ata (populli) iu afruan atij me të shpejtë (sigurisht e qortuan).
Ai (Ibrahimi) tha: “A adhuroni atë që vetë e keni gdhendur,
e Allahu ju krijoi juve edhe atë që e punoni?!”
Ata thanë: “Ndërtojani atij një vend dhe hidheni atë në zjarr!
Ata i menduan atij një kurth, kurse Ne i mposhtëm ata të nën- çmuar”.
Ai tha: “Unë po shkoj aty ku më urdhëroi Zoti im, e Ai më udhëzon!”
Zoti im, më dhuro mua (një fëmijë) prej të mirëve!
Ne e gëzuam atë me një djalë që do të jetë i butë (i sjellshëm).
Dhe kur arriti ai (djali), që së bashku me të (me Ibrahimin) të angazhohet në punë, ai (Ibrahimi) tha: "O djali im, unë kam parë (jam urdhëruar) në ëndërr të të pres ty. Shiko pra, çka mendon ti?" Ai tha: "O babai im, punoje atë që urdhërohesh, e ti do të më gjesh mua, nëse do Allahu, prej të durueshmëve!”
E kur ata të dy iu dorëzuan urdhrit të Zotit dhe e përmbysi atë në fytyrë (në ballë).
Ne e thirrëm atë: “O Ibrahim!”
Ti tashmë e zbatove ëndrrën! Ne kështu i shpërblejmë të mirët!
Vërtet, kjo ishte sprovë e qartë.
Ne e shpaguam atë me një të therur (kurban) të rëndësishëm.
Dhe ndaj tij Ne lamë përkujtim të mirë ndër popujt e ardhshëm.
Selam (shpëtim e paqe) pastë Ibrahimi!
Kështu, në këtë mënyrë Ne i shpërblejmë bamirësit.
Vërtet, ai ishte nga robërit Tanë besimtarë.
Dhe Ne e gëzuam atë me (një djalë tjetër) Is’hakun, pejgamber prej të mirëve.
Dhe Ne i dhuruan bekim atij dhe Is’hakut e prej pasardhësve të atyre dyve do të ketë punëmirë e të ndershëm, e edhe dëmtues të hapët të vetvetes.[314]
[314] Rreth veprës dhe jetës së Ibrahimit janë dhënë shpjegime edhe në sure të tjera të Kuranit, por në çdo rrëfim për të, si dhe për pejgamberët e tjerë ka diçka, që nuk është thënë në rrëfimin tjetër, prandaj edhe pse duket si përsëritje, në realitet nuk është ashtu. Këtu përmendet rasti kur Ibrahimi i shikon yjet, dhe thotë se ishte i sëmurë, prandaj nuk shkoi me ta në kremte, e kishte vendosur të mbetet vetë dhe t’i thyej idhujt. Thuhet se ishin shtatëdhjetë e dy statuja të stolive të ndryshme, madje edhe të arit.
Populli vinte e vendoste para statujave lloje të ndryshme ushqimesh, si flijim në mënyrë që atyre t’iu shtohet bereqeti, prandaj ai iu thoshte atyre: “pse s’po hani?” Me një sopatë që kishte me vete Ibrahimi i theu ato dhe kur i pa ashtu të thyera populli gati u çmend. Ata vendosin ta djegin, por Zoti e shpëton. Pasi largohet prej atij populli, e lut Zotin t’i falë ndonjë fëmijë e Ai i fal Ismailin. Për fëmijën që do t’i lindet Zoti e gëzon me tri përgëzime: do të jetë djalë, do të arrijë moshën për të qenë i vetëdijshëm në sjellje dhe do të jetë i dëgjueshëm. Kur arrin Ismaili t’i bashkohet në punë babait të vet Ai frymëzohet prej Zotit, se duhej të therte djalin. Ibrahimi i tregon ëndrrën, por kërkon edhe mendimin e djalit, ashtu që puna t’i vijë më lehtë. Vërtet, djalë i dëgjueshëm, i mbështetur, se do t’i japë durim Allahut, babait të vet i tha zbatoje urdhrin e Zotit. Ibrahimi i dashuri i Zotit, mbeti përkujtim i dalluar ndër të gjithë njerëzit, prandaj të gjithë e nderojnë, e lavdërojnë dhe i shprehin mirënjohje.
Pas një farë kohe i fal Zoti edhe një djalë, Is-hakun, prej gruas Sarës, e nëna e Ismailit e kishte emrin Haxhere. Këtu jepet shenjë, se prej pasardhësve të tij do të ketë njerëz shumë të mirë, por edhe të këqij, e ky është një fakt se prej të mirit lindet edhe i keqi, por kjo nuk është e metë as turp për të mirin.
Vërtet Ne u dhamë të mira Musait e Harunit.
I shpëtuam ata dhe popullin e tyre prej një mjerimi të madh.
Ne iu ndihmuam atyre dhe ata ngadhënjyen.
Atyre të dyve ua dhamë librin e përsosur e të qartë.
Dhe të dy ata i udhëzuam rrugës së drejtë.
Përkujtim të këndshëm ndaj të dyve kemi lënë në popujt e mëvonshëm.
(Përkujtimin) “Selamun” - qofshin të mëshiruar Musai dhe Haruni.
Kështu, në këtë mënyrë Ne i shpërblejmë bamirësit.
Vërtet, ata të dy ishin besimtarë nga robërit Tanë.
Edhe Iljasi ishte prej të dërguarve Tanë.
Kur ai popullit të vet i tha: “A nuk jeni kah frikësoheni?”
A e adhuroni “Ba’ël-in”(emër i një statuje), e braktisni adhurimin ndaj më të mirit që është Krijues?
Allahun, Zotin tuaj e të prindërve tuaj të hershëm!!”
Ata e përgënjeshtruan, prandaj ata medoemos janë të sjellë në xhehenem.
Me përjashtim të robërve besnikë ndaj Allahut.
Edhe ndaj tij kemi lënë përkujtim të mirë në të ardhshmit.
“Selamun” - qoftë i mëshiruar Iljasi (ose edhe besimtarët e Iljasit).
Kështu, në këtë mënyrë Ne i shpërblejmë bamirësit.
S’ka dyshim, ai ishte besimtar nga robërit Tanë.
Edhe Luti, pa mëdyshje ishte prej të dërguarve Tanë.
Kur Ne e shpëtuam atë dhe tërë familjen e tij bashkë,
përveç një plake (grua e tij) që mbeti me të dënuarit.
Pastaj të tjerët i rrënuam.
E ju (mekas) me siguri kaloni atypari në mëngjes (ditën)
“e në mbrëmje (natën). Pra, a nuk mblidhni mend?
Edhe Junusi ishte një nga të dërguarit Tanë.
Kur iku tek anija që ishte e mbushur plot (udhëtarë).
E ai mori pjesë në short, po humbi (i ra shorti atij).
Dhe atë e gëlltiti peshku duke qenë se ishte që e meritoi qortimin.
E sikur të mos ishte ajo që ai kishte qenë prej atyre që shumë e përmendin Zotin,
ai do të mbetej në barkun e tij deri në Ditën e Ringjalljes.
E Ne e hodhëm në një tokë pa bimë (shkretëtirë), ndërsa ai ishte i sëmurë.
Dhe Ne bëmë që për të të mbijë një bimë (t’i bëjë hije) nga kungulli.
Ne (pastaj) e dërguam atë te njëqind mijë e më shumë.
E ata i besuan, e Ne ua vazhduam atyre të përjetojnë për deri në një kohë.[315]
[315] Pas rrëfimit për Ibrahimin, i cili edhe quhet babai i pejgamberëve, sepse në mes të Nuhut e Ibrahimit, që thuhet se ishte një periudhë prej dy mijë e gjashtëqind e dyzet vjetësh përmenden vetëm dy pejgamberë, Hudi dhe Salihu, e gjithashtu edhe para Nuhut përmenden: Ademi, Idrisi, Shiti; numri më i madh i pejgamberëve duket se rrjedhin prej pasardhësve të Ibrahimit; bëhet një rrëfim i shkurtër edhe për disa pejgamberë si: Musai, Haruni, Iljasi, Luti dhe Junusi. Populli i Iljasit adhuronte një idhull të madh dhe e quanin Ba’l, e vendi ku gjendej quhej Bekk, dhe ashtu, edhe tashti ai vend quhet “Ba’lebekkë” gjendet diku në Lindjen e Afërt, atëherë ishte territor i Shamit. Për Junusin thuhet, se u largua nga populli, që e përgënjeshtroi pa i ardhur urdhri u largua prej tij në një bregdet, aty hasi në një anije të mbushur përplot. Erërat dhe valët e detit e tronditën anijen, drejtuesit e anijes thanë, se aty është një njeri që ka ikur prej zotërisë të vet, ai duhet ta hedhë veten në ujë për të shpëtuar anija pa u fundosur. Në mes tyre u hodh shorti dhe i ra Junusit, e ai kërceu në det, por e kapi peshku, kuptohet e dinte veten se kishte gabuar. Mirëpo ai kishte qenë njeri shumë adhurues ndaj Zotit, Madhëria e Tij e urdhëron peshkun dhe ai e hedh në breg. Vendi ku del ai ishte pa asnjë bimë, e ai ishte i molisur, për ta shpëtuar nga vapa dhe nga insektet, Zoti bën që të mbijë një bimë nga familja e kungullit, që ka hije të dendur dhe insektet nuk i afrohen dhe ashtu e shpëton.
E ti (Muhamed) pyeti ata (idhujtarët): “A të Zotit tënd janë vajzat, kurse të tyre djemtë?”
Apo Ne i krijuam engjëjt femra, e ata ishin dëshmitarë (kur Ne i krijuam engjëjt femra)?!
Vini re se si ata nga trillimet e tyre thonë:
“Allahu ka lindur!” S’ka dyshim, se ata janë gënjeshtarë (kur thonë se engjëjt janë bijat e Zotit).
A thua vajzat Ai i ka bërë më të zgjedhura se djemtë?
Po ç’keni ju kështu, si po gjykoni ashtu?
A nuk jeni duke menduar?
A mos keni ju ndonjë argument të sigurt?
Silleni pra, librin tuaj, nëse është si thoni ju!
Ata (idhujtarët) pohuan mes Tij e mes engjëjve (xhinëve) lidhmëri farefisnore, po xhinët e dinë se ata (idhujtarët) janë të hedhur në zjarr.
Allahu është i pastër nga ajo çka i përshkruajnë.
Ata (engjëjt) janë vetëm robër të sinqertë të Zotit (ata nuk i përshkruajnë gjë).
E as ju dhe as ata që i adhuroni,
nuk mund ta vini në sprovë askënd ndaj Atij (besimit në Zotin),
përveç atij që është i gjykuar për xhehenem.
E nuk ka prej nesh (grupit të engjëjve), që nuk e ka vendin (detyrën, pozitën) e vet të njohur.
Edhe ne (engjëjt) jemi të rreshtuar (në adhurim),
Dhe ne jemi që i bëjmë tesbih (mohojmë se Ai ka të meta).
Po edhe pse ata ishin që thoshin:
Sikur të gjendej tek ne ndonjë libër nga të parët,
ne do të ishim robër të Allahut, të sinqertë.
Po (kur iu erdhi libri) ata e mohuan atë (Kuranin), e më vonë do të kuptojnë.
E tashmë fjala (premtimi) e jonë u është dhënë më parë robërve tanë të dërguar,
se ata, pa dyshim do të jenë të ndihmuar.
Dhe se ushtria jonë do të jenë ata ngadhënjyesit.
Prandaj për një kohë, ti (Muhamed) hiqju tyre.
E ti vështroji ata, se edhe ata do ta shohin (ndihmën tonë ndaj juve besimtarëve).
A mos po kërkojnë shpejtimin e ndëshkimit tonë?
E kur të vjen ai (dënimi) në territorin e tyre, mëngjes i shëmtuar do të jetë për ata, që iu ishte tërhequr vërejtja.
E ti largohu për një kohë prej tyre,
Dhe ti vështroji, se edhe ata më vonë do të shohin.
I Pastër e i Lartë është Zoti yt, Zoti i Gjithfuqishëm nga ajo që ata i përshkruajnë.
Çdo e mirë qoftë ndaj të dërguarve.
Dhe lavdia i qoftë Allahut, Zotit të gjithësisë![316]
[316] Pas rrëfimit për pejgamberët,dhe për ndëshkimet që përjetuan popujt e padëgjueshëm, përshkruhet qëndrimi i idhujtarëve mekas, të cilët shpifnin trillime, se gjoja engjëjt janë bija të Zotit, se Zoti ka fëmijë, se në mes Zotit dhe engjëjve (ose xhinëve) ekziston një lloj lidhmërie farefisnore, ose lidhmëri miqësore. Zoti xh. sh. përmes Kuranit sjell argumente bindëse, të cilat edhe në mënyrë logjike mposhtin thëniet e trilluara të idhujtarëve. Së pari ata thonin se engjëjt janë femra, e Zoti ju thotë se ju nuk ishit prezentë kur Unë i krijova engjëjt, prandaj ju nuk dini asgjë, vetëm se shpifni. Ju shpifni edhe kur thoni se Zoti i vlerësoi vajzat më shumë se djemtë, e Zoti ju thotë, a mos keni ndonjë fakt për çka thoni, silleni librin dokumentues, që po ju mëson ashtu.
Përpjekjet e idhujtarëve me idhujt e tyre janë të kota, pse besimtarin e sinqertë ata nuk mund ta sprovojnë me ato thënie, përveç atyre që janë të përgatitur për xhehenem.
Engjëjt janë krijesa të Zotit, që siç thonë ata vetë: secili prej nesh e dimë dhe e kemi të caktuar detyrën, dhe për zbatimin e saj gjithnjë jemi të rreshtuar duke madhëruar Zotin Fuqiplotë prej shpifjeve që ia mveshin idhujtarët. Para se të kishin libër arabët idhujtarë thoshin, se sikur të kishim pasur ndonjë nga librat e shpallur më herët, ne do të ishim besimtarë të sinqertë, por gënjeshtra e tyre u zbulua kur erdhi Kurani, sepse po ata të njëjtit e mohuan. Ndihma e Zotit ndaj pejgamberëve, ndaj besimtarëve është e garantuar qysh herët, prandaj i thuhet pejgamberit tonë: “Hiqu prej tyre, se edhe ti, edhe ata keni për ta parë premtimin e Allahut!”
Prej Sha’biut mursel e prej Aliut merfuë thuhet, se Pejgamberi ka thënë: “Kush dëshiron shpërblimin me peshë më të madhe, le t’i thotë në fund të lutjes së tij këto tri ajete... Subhane rabike...”
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i kaptinës “Es Safati”. Falënderuar qoftë Allahu i Madhëruar!
38. SURETU - SAD
E zbritur në Meke, pas Suretul Kameri, ajete: 88
Kjo sure fillon mebetiminnë Kuran, memrekullinë që iu shpall Pejgamberit të popullit të pashkolluar arab, që përmbledh rregulla e këshilla të nivelit më të lartë dhe tregime magjepëse, të cilat dokumentojnë se Kurani është e vërtetë e thënë prej Zotit, dhe se Muhamedi a.s. është pejgamberi i dërguar. Ajo parashtron çështjen e besimit, se Zoti është një dhe mohimin e habinë e idhujtarëve ndaj mësimeve të Muhamedit, sipas të cilave zhvlerësohen të gjithë zotat e tjerë, që ata i adhuronin, e i thërret të besojnë vetëm Zotin një, Allahun.
Aty përshkruhen tregime rreth disa pejgamberëve, të cilat ia lehtësojnë vuajtjet dhe mundimet, që Muhamedi përjetonte prej kundërshtarëve në Mekë. Përshkruhen tregimet për Davudin dhe Sulejmanin, pejgamberë, të cilët ishin edhe mbretër, edhe disa sprovime e telashe që ata patën gjatë jetës së tyre, si dhe sprovimet e pejgamberit Ejub. Përmes tregimeve për këta dhe për pejgamberë të tjerë jepet një vështrim i shkurtër, por i qartë për ligjin e Zotit, i cili ka të bëjë me sprovime edhe ndaj njerëzve më të dashur e më të zgjedhur të Tij.
Përveç argumenteve të tjera që japin të kuptosh, se kjo botë nuk është krijuar pa një qëllim të caktuar dhe pas kësaj pa tjetër duhet të pasojë jeta në botën tjetër jepen edhe sqarime për detyrën themelore të të gjithë pejgamberëve të nderuar.
Quhet: “Suretu Sad”, që është një prej shkronjave të alfabetit arab, për të dhënë të kuptohet se Allahu e bëri libër të mrekullueshëm Kuranin e formësuar, po prej këtyre shkronjave.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Sad, betohem në Kuranin, që është përplot përkujtime (është i famshëm dhe s’ka dyshim se është mrekulli).
Por ata që nuk besuan janë në kryeneçësi e kundërshtim.
Sa gjenerata para tyre i kemi asgjësuar, të cilët lutën për shpëtim, po nuk ishte koha e shpëtimit.
Ata (idhujtarët) habiten, sepse iu erdhi pejgamberi nga mesi i tyre, e mosbesimtarët thanë: “Ky është magjistar, gënjeshtar”.
A mendon ai t’i bëjë zotat Një Zot? Vërtet, kjo është gjë shumë e çuditshme!
Paria nga mesi i tyre shkoi duke i thënë njëri-tjetrit: vazhdoni të jeni të qëndrueshëm në adhurimin e zotave tuaj, pse kjo është një gjë e kurdisur.
Ne nuk kemi dëgjuar diçka të këtillë në popullin (në fenë) e fundit; kjo nuk është tjetër, pos një trillim!
A mos atij, nga mesi ynë iu zbrit Kurani? Jo, por ata janë në dyshim ndaj Kuranit Tim, por edhe për shkak se ende nuk e kanë shijuar dënimin Tim.
A mos i kanë ata depot e mëshirës së Zotit tënd, Ngadhënjyesit, Dhuruesit!
A mos është i tyre pushteti i qiejve e i tokës dhe çka ka ndërmjet tyre? Pra, le të rreken me shkaqet (deri në qiell e të komandojnë)!
(Ata janë) Një ushtri e grupacioneve që është aty, ajo është e thyer.[317]
[317] Paria e kurejshitëve me në krye Ebu Xhehlin shkojnë te xhaxhai i Pejgamberit, Ebu Talibi dhe i ankohen, se Muhamedi i fyen zotat e tyre, prandaj do të ishte mirë ta thërrasësh dhe ta ndalosh. Çoi dhe e thirri, e ai erdhi dhe kur hyri brenda një vend pranë xhaxhait të tij ishte i zbrazët. Duke u frikësuar se do të ulej në vend të lartë Muhamedi a.s., u ngut Ebu Xhehli dhe shkoi e e zuri atë vend, kurse Muhamedi u ul te dera.
Ebu Talibi i tha: djalë i vëllait tim, ç’është që ky popull po ankohet se ti i fyen zotat e tyre dhe... dhe...
Pejgamberi tha: Xhaxha, unë dua prej tyre vetëm një fjalë, ta thonë atë, e të gjithë arabët do t’iu nënshtrohen atyre, madje edhe të tjerë, joarabë, Të pranishmit thanë: një fjalë, jo një po dhjetë, e thuaje cila është ajo? Pejgamberi u tha: “La ilahe ilell-llah”... Atëherë të trishtuar i mblodhën plaçkat dhe u çuan, duke thënë: Të gjithë zotat don t’i bëjë një zot, gjë e çuditshme. Thuhet se si shkas i atij tubimi shpallet kjo pjesë e Kuranit, ku Zoti betohet për famën dhe për madhështinë e Kuranit të shpallur prej Tij, e kumtuar Muhamedit a.s. Ata nuk gjenin të meta në Kuran, por nuk besonin nga kryeneçësia dhe armiqësia, e nuk mendonin, se kur janë ndëshkuar popujt para tyre e lutnin Zotin t’i shpëtojë, por pas kohe.
I bënin vërejtje Muhamedit a.s., se si ai të jetë pejgamber, e jo ndonjë i pasur e i autoritetshëm nga mesi i tyre, madje si mund të komandojë me gjithësinë vetëm një Zot, e më në fund i thoshin popullit të vet: Mos lëshoni pe’ ndaj zotave tuaj, se ky është plan i Muhamedit.
Kurani iu thotë: A mos ata e kanë në dorë ta bëjnë Pejgamber atë që duan? A mos e kanë në duar sundimin e qiejve e të tokës, pra le të ngjiten lart e le të komandojnë prej atje. Mandej i thotë Pejgamberit: Mos u trondit, ata janë një grup i vogël që fundin e kanë të humbur.
Përgënjeshtruan para tyre populli i Nuhut, Adi dhe Faraoni i ngrehinave të mëdha.
(Përgënjeshtruan) Edhe Themudi, edhe populli i Lutit, dhe banorët e Ejkes. Ato ishin grupacione (kundërshtare).
Secili prej tyre përgënjeshtroi të dërguarit, prandaj i gjeti dënimi Im.
Po edhe këta nuk janë duke pritur tjetër vetëm se një ushtimë, që nuk ka të përsëritur.
Ata edhe thanë: “Zoti ynë, ngutna pjesën tonë para Ditës së Përgjegjësisë (Gjykimit)!”
Ti duro ndaj asaj që thonë ata, dhe përkujto robin Tonë Davudin, të fuqishmin (në fe e trup), vërtet ai gjithnjë i drejtohej Allahut.
Ne ia nënshtruam kodrat, që së bashku me të bënin tesbih mbrëmje e mëngjes,
edhe shpezët e tubuara, të gjitha, vetëm Atij i ishin drejtuar.
Ne ia forcuam edhe sundimin atij, i dhamë mençuri dhe aftësi në gjykime.
A të ka arritur lajmi i palëve ndërgjykuese, kur kaluan prej së larti në dhomën ku lutej.
Kur hynë te Davudi, ai u frikësua prej tyre, po ata i thanë: “Mos ki frikë, ne jemi dy palë në kundërshtim, që i kemi bërë padrejtë njëri-tjetrit, prandaj ti gjyko me drejtësi mes nesh e mos shmang, dhe udhëzona në rrugë të drejtë”.
Ky miku im i ka nëntëdhjetë e nëntë dele, ndërsa unë e kam vetëm një dhe më ka thënë: “Ma ler mua ta posedoj atë”! Dhe më rëndoi e më mundi me fjalë!
Ai (Davudi) tha: “Ai ka bërë padrejtësi ndaj teje me kërkimin e deles tënde (për t’ia bashkuar) te delet e veta. Është e vërtetë, se shumica prej ortakëve i bëjnë padrejtësi njëri-tjetrit, me përjashtim të atyre që kanë besuar dhe punuar vepra të mira, por të tillë janë pak!”, e Davudi mendoi se Ne e kemi vënë në sprovë atë, prandaj kërkoi falje nga Zoti i vet, ra i përkulur dhe u pendua.
Ne atë ia falëm atij dhe ai është i afërt te Ne dhe ka përfundim (ardhmëri) të mirë.
O Davud: “Ne të kemi bërë sundimtar në tokë, e ti pra gjyko me drejtësi mes njerëzve, e mos shko pas dëshirave, se ato të shmangin prej rrugës së Allahut. Ata që largohen prej rrugës së Allahut i pret dënim i rëndë, për shkak se e harruan Ditën e Përgjegjësisë".[318]
[318] Përmenden qëndrimet e këqija të popujve të mëparshëm ndaj pejgamberëve, që iu dërgoheshin. Pejgamberit tonë i duhet të jetë i durueshëm e të përkujtojë pejgamberin Davud, i cili ishte i durueshëm, mirënjohës dhe shumë i devotshëm. Përveç mrekullive të përmendura, siç ishin shpezët, që kur ishin duke fluturuar në ajër dhe dëgjonin zërin e Davudit duke lexuar Zeburin, ndaleshin në ajër dhe i bashkoheshin lutjes së tij. Ashtu bënin edhe kodrat, por ishte me rëndësi edhe ajo, se ai kishte pushtet të fortë dhe ishte shumë i mençur e orator i mirë. Tregimin rreth Davudit dhe të atyre të dyve që ishin në konflikt, duhet ta kuptojmë ashtu si e parashtron Kurani, e jo sipas trillimeve që kanë burim prej jehudive.
Në të vërtetë, Davudi e kishte programuar kohën e veprimit të vet, ashtu që një kohë qëndronte në postin e vet dhe drejtonte punët e përgjithshme të njerëzve, kurse kohën tjetër e kalonte duke iu lutur Zotit në një kthinë të posaçme, që ishte faltore e tij. Një ditë, duke qenë kah lutet dy njerëz i hynë brenda, jo nga dera, por prej pullazit. Davudi frikësohet, se mos kanë ndonjë qëllim të keq, por ata i tregojnë se kanë punën e vet dhe kërkojnë gjykim të drejtë prej tij. Davudi këtu bën dy gabime: njërin duke mos dëgjuar edhe fjalën e ndërgjykuesit tjetër, ngutet dhe gjykon çështjen, e kjo ishte gabim për gjykatësin. Gabimin tjetër e bëri, kur mendoi se mos ajo paraqitje e tillë e atyre të dyve ishte ndonjë sprovë nga Zoti. Gabimet e veta i vërejti edhe menjëherë u hodh në lutje duke kërkuar falje prej Zotit, i cili e fali dhe lajmëroi se Davudi është një Pejgamber që ka vend të afërt pranë Zotit dhe shpërblim të mirë.
Tregimi, sipas të cilit njolloset jo vetem karakteri i Davudit, por edhe i të gjithë pejgamberëve, është i kurdisur prej armiqve.
Ne nuk e krijuam qiellin e tokën dhe çka ka në mes tyre pa qëllim (shkel e shko), ai është mendim i atyre që nuk besuan, pra dënimi me zjarr është mjerim për ata që nuk besuan.
A mos do t’i barazojmë ata që besuan dhe bënë vepra të mira me ata që bënë shkatërrime në tokë, apo do t’i konsiderojmë njësoj si të ruajturit prej të këqijave, si ata që janë mëkatarë?
(Ky është) Libër i begatshëm, Ne ta shpallëm ty këtë, që t’i studiojnë argumentet e tij dhe që të marrin mësim prej tij ata që kanë mend.
Ne Davudit i falëm Sulejmanin, rob shumë i mirë dhe shumë i kthyer nga Zoti.
Kur në një parambrëmje iu shfaqën atij kuaj, që kur ishin të ndalur, rrinin gatitu në tri këmbë, e ishin edhe shumë të shpejtë.
E ai tha: “Unë i dhashë përparësi dashurisë së kuajve, ndaj Zotit tim, derisa (dielli) u fsheh dhe perëndoi”.
“M’i ktheni ata mua!” Atëherë filloi t’u mëshojë këmbëve e qafave.
Ne e sprovuam Sulejmanin dhe i hodhëm në fronin e tij një trup, e pastaj ai u pendua.
Tha: “Zoti im, më fal (gabimin), më dhuro asi pushteti që askush pas meje nuk do ta ketë; vërtet, Ti je Dhuruesi më i madh.
Ne ia nënshtruam erën, që sipas urdhrit të tij ajo të ecë lehtë dhe nga të dëshirojë ai.
Ndërsa djajtë (ia nënshtruam) për çdo ndërtim dhe zhytje në ujë.
Dhe të tjerët (djaj), që ishin të lidhur në pranga.
Ky është shpërblimi Ynë, e ti dhuro ose mos dhuro për këtë nuk përgjigjesh.
Ai vërtet ka vend të lartë te Ne dhe ardhmëri të mirë.
Përkujto edhe robin tonë Ejubin, kur me lutje iu drejtua Zotit të vet: “Djalli më ka goditur me mundim e dhembje!”
Bjeri me këmbën tënde tokës! Ky është (ujë) i ftohtë, lahesh dhe pi.
E nga mëshira Jonë dhe mësim për ata që kanë të menduar, Ne ia falëm familjen e tij dhe po aq sa ishin ata.
E merre me dorën tënde një deng thupra dhe bjeri me të, e mos e thyej betimin! Vërtet, Ne e gjetëm atë të durueshëm. Sa rob shumë i mirë ishte ai dhe i kthyer te Zoti.
Përkujto robërit tanë Ibrahimin, Is’hakun, Jakubin, që ishin të fortë në zbatimin e detyrave dhe largpamës në fe.
Ne i pajisëm ata me një virtyt të posaçëm, me përkujtim ndaj botës tjetër.
S’ka dyshim, se ata ishin te Ne prej të zgjedhurve më të mirë.
Përkujto Ismailin, Eljesan, Dhelkiflin, që të gjithë prej të zgjedhurve.
Ky është një përkujtim. E është e sigurt, se ata që janë të ruajtur kanë një ardhmëri të mirë.
Xhenetet e Adnit janë me dyer të hapura për ata.
Aty do të jenë të mbështetur në kolltukë dhe kërkojnë pemë e pije të llojeve të ndryshme.
Ata kanë pranë vetes (hyri) sypërulura të një moshe.
Këto janë ato që premtoheshit për Ditën e Llogarisë.
Ky është furnizimi Ynë, i cili nuk ka të mbaruar.[319]
[319] Të gjitha ngjarjet dhe ndodhitë në këtë botë na japin të kuptojmë, se Zoti nuk e krijoi këtë gjithësi shkel e shko dhe pa ndonjë qëllim të caktuar. Natyrisht se nuk do të jenë të barabartë para Zotit, si ai që besoi, e si ai që nuk besoi: ose si ai që bëri punë të mirë dhe si ai që ishte mëkatar. E për të kuptuar të vërtetën Zoti i shpalli Kuranin Muhamedit, kuptohet për të zotët e mendjes. Sulejmani bir i Davudit, pejgamber dhe mbret, rob i mirë te Zoti në një pasdite të vonë përcjell me një kënaqësi të madhe parakalimin e ushtrisë së vet kalorësiake, por i mahnitur prej atyre kuajve të shpejtë si vetëtima u habit derisa perëndoi dielli dhe mbeti pa e kryer lutjen, që kishte për detyrë ta bëjë para mbrëmjes. I zemëruar për këtë lëshim urdhëroi t’i kthehen kuajt t’i godasë me shpatë këmbëve e qafave. Është sprovuar edhe kur një ditë kishte vendosur të kishte marrëdhënie me të gjitha gratë e tij, me qëllim që t’i lindnin fëmijë, e t’i dërgonte luftëtarë në rrugën e Allahut, mirëpo meleku i kishte thënë, që të thotë inshaAllah (nëse doAllahu), po ky e kishte harruar këtë fjalë. Për këtë Allahu e sprovoi, saqë nuk i lindi asnjëra prej grave të tij, përpos njërës, edhe ajo e lindi një gjysmë trupi jo të plotë dhe jo të gjallë, e ky është trupi, që përmendet në ajet. Kur Sulejmani e kuptoi këtë gjë u pendua tek Allahu dhe kërkoi falje prej Tij. Tregimet e tjera rreth gabimeve të Sulejmanit janë të pabaza, sikurse ato të Davudit, prandaj nuk duhet t’i besojmë atyre. Ejubi është një pejgamber i njohur dhe shembull për durueshmërinë që tregoi. U sprovua me humbjen e familjes, të pasurisë, e edhe më rëndë me një sëmundje të gjatë e të padurueshme. Ndoshta qëndroi tetëmbëdhjetë vjet i sëmurë, e kur nuk pati mundësi më për jetë iu lut Zotit për ndihmë. Zoti e urdhëroi t'i mëshojë tokës me këmbë dhe aty gufoi ujë i ftohtë dhe mjekues. Me t’u larë ai u shërua nga sëmundja e trupit, e me të pirë u shërua nga sëmundja e brendshme. Për hir të durueshmërisë së tij Zoti ia ktheu familjen edhe më të madhe, pasurinë dhe shëndetin.
Të gjithë pejgamberët ishin njerëzit më të zgjedhur, më të mirët, prandaj besimtarët duhet të përcjellin me vëmendje shembëlltyrën e tyre për çdo rast të jetës së kësaj bote dhe për fitimin e të mirave në botën tjetër të përjetshme. Thuhet se Ejubi ishte betuar ta rrahë gruan me njëqind të rëna. Zoti i tha: “Mëshoji me njëqind thupra në dëng e mos thyej betimin.”
Kjo është kështu. E për sa u përket atyre që nuk besuan, ata kanë një ardhmëri shumë të keqe,
xhehenemin që do të hidhen në të, e sa djep i shëmtuar është ai.
Ky është ujë i valë dhe i ndyrë; le ta shijojnë atë!
I presin edhe dënime të tjera të llojllojta sikurse ai.
Ky është një grumbull që bashkohet me ju (u thonë engjëjt parisë): “Mos paçin komoditet, as mirëseardhje (thonë paria)!” Ata janë që do të digjen në zjarr.
Ata (të shtypurit) thonë: “Jo, juve mos ju qoftë as mirëseardhja, as komoditeti; ju jeni që na e përgatitët këtë!” Sa vendqëndrim i keq është!
O Zoti ynë, thonë ata: “Atij që na e bëri këtë shtoja dyfish dënimin në zjarr!”
Dhe thonë: “Ç’është që nuk po i shohim disa burra, që ne i konsideronim prej të këqijve.
E që i kemi pas marrë ata në tallje, a mos na u ka larguar shikimi prej tyre?”
Kjo armiqësi ndërmjet banuesve të zjarrit është e vërtetë.
Thuaj: “Unë jam vetëm këshillues, e nuk ka ndonjë të adhuruar tjetër të vërtetë përpos Allahut Një, Ngadhënjyesit.
Zot i qiejve e i tokës dhe ç’ka midis tyre, i Plotfuqishmi, Mëkatfalësi”.
Thuaj: “Ky (Kurani) është një kumtesë e madhe,
së cilës ju ia ktheni shpinën!"
Unë nuk kam pasur kurrfarë dije për elitën e lartë (melaiket), kur ata bënë polemikë (rreth Ademit).
Mua nuk më shpallet tjetër vetëm se, unë nuk jam tjetër pos një tërheqës i hapët i vërejtjes!
Kur Zoti yt iu tha engjëjve: “Unë po krijoj një njeri nga balta,
dhe kur ta kem përsosur atë dhe t’i kem dhënë nga ana Ime shpirt, ju menjëherë përuljuni atij (në sexhde)”.
Engjëjt të gjithë së bashku iu përulën,
përveç Iblisit që ishte kryelartë dhe që u bë prej jobesimtarëve.
(Zoti) Tha: “O Iblis, çfarë të pengoi ty t'i përulesh atij, që Unë vetë e krijova me dy Duart e Mia? A bëre kryeneçësi, apo ke qenë prej atyre që e mbajnë veten lart?”
Ai (Iblisi) tha: “Unë jam më i mirë prej tij, mua më ke krijuar nga zjarri, e atë e krijove nga balta!”
(Zoti) Tha: “Dil pra prej tij (prej xhenetit), ti je i mallkuar.
Dhe largimi prej mëshirës Sime ka për të përcjellë deri në Ditën e Gjykimit!”
Ai tha: “Zoti im, më jep afat deri në Ditën e Ringjalljes!”
(Zoti) Tha: “Po, je prej atyre të afatizuarve,
deri në kohën e Ditës së Caktuar!”
Ai tha: “Betohem në madhërinë Tënde, kam për t’i shmangur prej rrugës së drejtë që të gjithë,
përveç atyre që janë të sinqertë nga robërit eTu!”
(Zoti) Tha: “E vërteta është, e Unë e flas vetëm të vërtetën:
Unë do ta mbush xhehenemin me ty dhe me të gjithë ata që vijnë pas teje!”
Thuaj (Muhamed): “Unë nuk kërkoj prej jush ndonjë shpërblim, dhe unë nuk jam prej atyre që bëjnë trillime”.
Ky (Kur ani) nuk është tjetër vetëm se këshillë për botët.
E ju gjithsesi do ta kuptoni pas pak kohe vërtetësinë e tij.[320]
[320] Mëkatarët, të ndrydhur në zjarrin e xhehenemit do të bëjnë polemika mes vete, duke u përpjekur që fajin t’ia hedhin njëri-tjetrit.
Fjala “Merhaba”, ka kuptimin e shlirimit, rehatimit, komoditetit, mirëseardhjes etj. Paria idhujtare në xhehenem do të thonë: Ku janë ata që ne nuk i kemi llogaritur fare si njerëz, sa ishim në dynja; këtu kanë si qëllim: Bilalin, Suhejbin, Amarin, shokë të Pejgamberit. Këtë pyetje e bëjnë se nuk besonin që muslimanët do të jenë në xhenete, por atëherë e kuptojnë. Ebu Xhehli do ta kuptojë, se u bë musliman i biri i tij Ikreme, bija e tij Xhuvejrija, nëna e tij, vëllai i tij, e ai vetë kishte mbetur në kufër.
Muhamedi a.s. urdhërohet t’iu tregojë njerëzve pse është i dërguar, se nuk ka Zot pos Allahut, se Ai komandon me çdo gjë, se ka fuqi të pakufishme, se është mëkatfalës dhe se Ai përmes Kuranit e mësoi për bisedën, që bënë engjëjt kur u krijua Ademi, për kryeneçësinë që tregoi djalli, për analogjinë që parashtroi si arsyetim.
Shejtani u dëbua prej xhenetit, por iu lut Zotit t’i japë të jetojë deri kur të bëhet ringjallja. Zoti i dha, por jo deri në ringjallje, pse pas ringjalljes nuk ka vdekje, e ashtu ai do të shpëtonte; i dha jetë deri kur Ai vetë e di. Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Sad. Falënderoj Allahun e Madhëruar!
39. SURETUZ - ZUMER
E zbritur në Meke, pas kaptinës Sebe’ë, ajete 75.
Edhe në këtë sure jepen fakte për Kuranin, që është shpallje e Zotit, e nëpërmjet tij Muhamedit a.s. dhe të gjithë besimtarëve iu bëhet me dije, se çdo adhurim dhe çdo vepër që kryejnë duhet të kenë si qëllim vetëm Zotin, e të ruhen prej formaliteteve, pse besimi ose vepra formale nuk ka kurrfarë vlere tek Allahu.
Zoti, Krijues i gjithësisë, i njerëzve, nuk ka nevojë për shok e as për fëmijë, nuk i bën kurrfarë dëmi mosbesimi i jobesimtarëve, e nuk i sjell kurrfarë dobie, as besimi i besimtarëve, por urdhri dhe pëlqimi i Tij është besimi dhe veprat e mira, e nuk është i kënaqur me ata, që nuk besojnë ose bëjnë punë të këqija.
Në këtë kaptinë përshkruhen mjerimet e atyre që janë kriminelë në këtë botë, përshkruhen llojet e ndryshme të dënimeve, të cilët do t’i përjetojnë. Madje sillet shembulli i atij, që e beson një Zot dhe atij që beson shumë sish, dhe gjendja e çdonjërit prej tyre. Ftohen të gjithë njerëzit, që t'i kthehen Allahut, se dëshprimi që do ta shfaqin në Ditën e Kijametit nuk do t’iu vlejë asgjë.
Në fund të kësaj sureje përmendet Suri (briri), të cilit do t’i fryjë Israfili, sipas urdhrit të Zotit, një herë për vdekjen e çdo gjallese, e herën tjetër për ringjallje. Flitet edhe për atë skenë të tmerrshme, se si njerëzit në turma të mëdha shtyhen për në xhehenem dhe si të tjerët sillen te xheneti, se si do të prezentohen shënimet e veprave në praninë e pejgamberëve, se si e tërë ekzistenca i shpreh falënderim Allahut, se si engjëjt qëndrojnë rreth e përqark Arshit duke e madhëruar Zotin.
Quhet: “Suretuz Zumeri” - kaptina e turmave, pse në këtë mënyrë përshkruhen turma e fatbardhëve dhe e atyre fatzinjve, të parët të gëzuar e të nderuar, kurse të dytët të dëshpëruar e të përbuzur.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Zbritja e librit është prej Allahut, të Gjithfuqishmit, më të Urtit.
Ne ta shpallëm ty librin për hir të së vërtetës, prandaj ti adhuroje Allahun, duke qenë i sinqertë në adhurimin e Tij!
Vini re! Adhurim i sinqertë është vetëm ai për Allahun! Ndërsa ata që në vend të Tij adhurojnë miq të tjerë (duke thënë): Ne nuk i adhurojmë ata për tjetër, vetëm që të na afrojnë sa më afër Allahut, s’ka dyshim se Allahu do të gjykojë mes tyre për atë që ata ishin në kundërshtim. E është e vërtetë, se Allahu nuk udhëzon në rrugë të drejtë atë që është gënjeshtar, jobesimtar.
Sikur të kishte dashur Allahu të ketë fëmijë, do të zgjidhte atë që dëshiron nga çka Ai vetë krijon. I pastër është Ai! Ai është Allahu, i Vetmi, i Plotfuqishmi!
Ai krijoi qiejt e tokën me qëllim të caktuar; Ai natën ia mbështjell (vendit të) ditës dhe ditën ia mbështjell natës; Ai nënshtroi diellin dhe hënën, që secili lëviz deri në një afat të caktuar, pra Ai është Ngadhënjyesi, Mëkatfalësi.
Ai ju krijoi juve prej një njeriu, mandej prej tij e krijoi palën (çiftin) e tij dhe Ai krijoi për juve tetë nga çiftet e kafshëve. Ai u krijon juve në barqet e nënave tuaja, krijim (etapë) pas krijimi në tri errësira. Ky është Allahu, Zoti juaj, vetëm i Tij është pushteti, nuk ka të adhuruar tjetër me të drejtë pos Tij. E si pra, i shmangeni (adhurimit të Tij)?
Nëse ju nuk besoni, Allahu nuk është nevojtar për ju; megjithatë Ai nuk është i kënaqur me mosbesimin e robërve të Vet, e nëse jeni mirënjohës ndaj Tij, Ai e pëlqen atë për ju. Ndërkaq nuk do ta bartë asnjë mëkatar barrën e tjetrit. Pastaj e ardhmja juaj është vetëm te Zoti juaj, e Ai do t’ju njoftojë me atë që keni vepruar. Vërtet, Ai e di shumë mirë se çka mbajnë zemrat.
E kur e godet njeriun ndonjë e keqe (ndonjë dëm), ai e lut Zotin e vet duke kërkuar ndihmë vetëm prej Tij, e kur nga ana e Tij i jep ndonjë të mirë (ia largon të keqen), ai e harron atë që më parë i është lutur Atij, dhe i përshkruan shokë Allahut për të larguar (njerëzit) nga rruga e Tij. Thuaj: “Kënaqu për pak kohë me mosbesimin tënd, se ti pa dyshim je nga banuesit e zjarrit!”
(A jobesimtari e ka gjendjen më të mirë) Apo ai që kohën e natës e kalon në adhurim, duke bërë sexhde, duke qëndruar në këmbë, i ruhet (dënimit të) botës tjetër dhe shpreson në mëshirën e Zotit të vet? Thuaj: “A janë të barabartë ata që dinë dhe ata që nuk dinë?” Vërtet, vetëm të zotët e mendjes marrin mësim.
Thuaj: “O robërit e Mi që keni besuar, kini frikë ndaj Zotit tuaj. Ata që bënë mirë në këtë jetë, kanë të mirë të madhe, e Toka e Allahut është e gjerë, ndërsa të durueshmve iu jepet shpërblimi i tyre pa masë!”
Thuaj: “Unë jam i urdhëruar ta adhuroj Allahun, të jem i sinqertë në adhurimin ndaj Tij!”
Dhe jam i urdhëruar të jem i pari i muslimanëve!
Thuaj: “Unë i frikësohem dënimit të një Dite të Madhe, nëse kundërshtoj Zotin tim.
Thuaj: “Vetëm Allahun e adhuroj, sinqerisht ndaj Tij e bëj adhurimin tim.
E ju pra, adhuroni pos Tij çka të doni!” Thuaj: “Të dështuar në Ditën e Kijametit janë ata që e kanë humbur veten dhe familjen e vet. Vini re: ky është ai dështimi i njëmendtë.
Se ata do të kenë shtresa të zjarrit edhe sipër edhe përfundi. Me këtë Allahu i frikëson robërit e Vet: “O robërit e Mi, më kini frikë Mua!”
Ndërkaq ata që u larguan prej adhurimit të idhujve dhe iu drejtuan Allahut, ata kanë gëzim të madh, e ti përgëzoji pra robërit e Mi,
të cilët i dëgjojnë fjalët dhe pasojnë atë më të mirën prej tyre! Të tillët janë ata që Allahu i udhëzoi në rrugën e drejtë dhe të tillët janë ata të mençurit.
E, atij që i është përcaktuar vendimi për dënim, a mund ta shpëtosh ti prej zjarrit?
Ndërkaq, ata që u ruajtën për hir të Zotit të tyre, për ta do të ketë dhoma të ndërtuara njëra mbi tjetrën, nën të cilat rrjedhin lumenjtë. Premtim i Allahut, e Allahu nuk e thyen premtimin.[321]
[321] Kurani është libër i shpallur prej Zotit Një, e derisa pos Tij nuk ka Zot tjetër, atëherë adhurimi dhe çdo vepër tjetër duhet të kryhet thjesht për hir të Tij, pse adhurimi ose veprat që kryhen edhe për hir të dikujt tjetër janë të papranueshme. Është gabim i madh në besim të mendohet, se dikush tjetër do të ketë ndikim të afrojë te Zoti, pse Zotit, të vetmit krijues dhe komandues me gjithçka ekziston, nuk i nevojitet ortak, as nuk i nevojitet ndonjë fëmijë, prandaj t’i shoqërohet Zotit ndonjë send a qenie, në adhurime ose në vepra do të thotë t’i asgjësojë ato, pse si të tilla Zoti nuk i pranon.
Në argumentet që duket fuqia e pakufishme e Zotit Krijues përmenden qiejt, toka, dielli, hëna, e përmenden edhe nata e dita se si e mbështjellin, e mbulojnë njëra-tjetrën. Vetë fjala “kevr” do të thotë: të vihet një palë mbi palën tjetër të petkave, e këtu e kuptojmë se atë vend të globit të tokës, të cilin e ka mbuluar nata, më vonë e mbulon dita dhe anasjelltas, pra e tërë sipërfaqja e tokës është e mbështjellë me natë ose me ditë, për arsye se toka është e rrumbullakët. Përmenden etapat e krijimit të njeriut dhe tri errësirat në barkun e nënës: errësira e cipës së mbështjellë, errësira e mitrës dhe errësira e barkut. Për këto tri errësira të fetusit, dituria vetëm tashti arriti t’i dijë.
Allahu është i kënaqur me ata që kanë besim të drejtë e vepra të mira, e nuk është i kënaqur me ata me besim të kotë e me punë të këqia, por megjithatë, Zoti nuk ka nevojë për asnjërin, porse njerëzit kanë nevojë për Zotin.
Është karakter i dobët i atij, që kur është në vështirësi e lut Zotin, e kur Ai ia largon vështirësitë, e harron Atë e i mbështetet tjetërkujt.
Nuk është i njëjtë si besimtari si jobesimtari, si ai që bën vepra të mira dhe si ai që bën të këqija, pra nuk është i barabartë i padijshmi me të dijshmin. Toka e Zotit është e gjerë. Ky ajet thuhet se shpallet si përforcim i binjdes së Xhafer ibni Ebi Talibit dhe të shokëve të tij, të cilët mendonin të shpërngulen për në Abisini dhe atje ta adhurojnë lirisht Zotin.
Pejgamberi ynë është njeriu i parë, që nuk ndoqi traditat e të parëve në fe, që i përbuzi dhe i rrënoi idhujt, iu dorëzua Zotit, i besoi Atij dhe thirri për në rrugën e Tij, e urdhrat që i drejtohen atij në disa ajete kanë të bëjnë me të gjithë muslimanët. Të dëgjueshmin Zoti e ndihmon ta gjejë rrugën e drejtë, kurse të padëgjueshmin, e lë pa ndihmë.
A nuk e sheh, se Allahu lëshon ujë nga qielli dhe atë e shpërndan në tokë nëpër burime, mandej me të mbijnë bimë të llojeve dhe të ngjyrave të ndryshme, pastaj ajo thahet dhe ti e sheh atë të zverdhur dhe pastaj e bën atë të llomitur. S'ka dyshim, se në këtë ka argument për të zotët e mendjes.
Atij që Allahu ia ka zgjeruar kraharorin për besimin islam, ai është në një dritë të sigurt prej Zotit të vet. Të mjerë janë ata, që nga zemërfortësia e tyre nuk përmendin Allahun, të tillët janë në humbje të qartë.
Allahu e shpalli të folmen më të mirë, librin, të ngjashëm në mrekulli, të përsëritur herë pas here (me këshilla e dispozita), që prej (dëgjimit të) tij rrënqethen lëkurat dhe zemrat e tyre. Ky (libër) është udhëzim i Allahut, me të udhëzon atë që do. E atë që Allahu e lë të humbur, për të nuk ka ndonjë udhëzues.
E ai që me fytyrën e vet mbrohet nga dënimi në Ditën e Kijametit (a është i njëjtë me atë të shpëtuarin)? Kur mizorëve iu thuhet: “Përjetoni të keqen e asaj që punuat!”
Edhe ata para tyre përgënjeshtruan (pejgamberët), por iu erdhi ndëshkimi nga nuk e menduan.
Allahu iu bëri të përjetojnë në këtë jetë poshtërimin, por dënimi i botës tjetër është edhe më i madh, sikur ta dinin ata.
Ne iu kemi sjellë njerëzve në këtë Kuran shembuj nga çdo lëmi e nevojshme, ashtu që ata të marrin përvojë (mësim),
duke qenë Kuran arabisht, që nuk ka kundërthënie, me qëllim që të ruhen prej rrugës së gabuar.
Allahu solli një shembull: Një njeri (rob) në posedimin e të cilit ishin ortakë pa marrëveshje mes vete dhe një njeri (rob) që është thjesht në posedimin e një njeriu. A janë ata të dy të një lloji (të një gjendjeje)! Lavdërimi i takon vetëm Allahut, por ç’bën shumica e tyre nuk e dinë.
Ti do të jesh i vdekur, e edhe ata do të jenë të vdekur.
E pastaj, në Ditën e Kijametit pranë Zotit tuaj do të grindeni mes vete e Ai gjykon.[322]
[322] Zoti i Madhëruar na sjell argumente për fuqinë e Vet, se si e lëshon shiun prej së larti, si i ringjall bimët, të cilat gjatë zhvillimit dhe rritjes së tyre kanë pamje të bukur, e kur fillojnë të thahen e të zverdhen, ato copëtohen e shkatërrohen. Ashtu është e tërë jeta e kësaj bote, por është me rëndësi, se edhe jeta e njeriut është e tillë, pse ai një herë është i ri, i bukur, i fuqishëm, e më vonë, duke u plakur dobësohet, e humb edhe bukurinë, edhe fuqinë, e më në fund edhe vdes; pra, fatbardhë është ai, që do ta ketë një gjendje edhe më të mirë pas vdekjes.
Kurani është fjala më e mirë, nuk ka në të kundërthënie, çdo këshillë a dispozitë e tij shqyrton dy anët e çështjeve, pozitiven dhe negativen, p.sh. hallall - haram, mirë - keq, dritë - terr, besim - mosbesim, tokë - qiell, xhenet - xhehenem, engjëj - djaj, frikë - shpresë etj. (Methanije).
Mbrojtja me fytyrë nga zjarri është gjendje e kriminelëve, sepse ata duart i kanë të lidhura.
Për çdo nevojë të njerëzve Kurani solli shembuj, në mënyrë që njerëzit ta gjejnë rrugën e drejtë, e megjithatë disa njerëz nuk duan ta rehatojnë veten e të jenë sherbëtorë të një Zoti, por shërbëtorë të shumë zotave të trilluar. Shembulli i robit të një zotërie që ka mëshirë e karakter të mirë, dhe i robit të disa zotërinjve të këqij, të cilët duke e sunduar secili sipas qejfit të vet e vejnë në një gjendje të mjeruar.
Idhujtarët e pritnin vdekjen e Pejgamberit a.s., e nuk mendonin se edhe ata do të vdesin dhe në Ditën e Kijametit do të dalin para Zotit dhe secili do ta kërkojë të drejtën e vet, duke e paditur njëri-tjetrin si armiq. Atë ditë gjykon Zoti me drejtësinë e Vet të përsosur. Pejgamberi a.s. ka thënë: “Merrni hallallin (pajtohuni) njëri-tjetrit para asaj dite, e nëse dikujt i ke bërë padrejtësi, ai t’i merr thevabet, e nëse nuk ke thevabe, do t’i marrësh mëkatet e tij, që i ke bërë zullum, atë ditë nuk ka pajtim me mall...”
E kush është më mëkatar, se ai që flet të pavërtetën ndaj Allahut, dhe se ai që kur i erdhi e vërteta (Kurani), e përgënjeshtroi? A nuk është në xhehenem vendqëndrimi për jobesimtarët?
E ai që e solli të vërtetën dhe ai që e vërtetoi atë, të tillët janë ata të ruajturit.
Ata te Zoti i tyre kanë çkado që dëshirojnë, e ai është shpërblimi i bamirësve.
Allahu do t’ua shlyejë atyre edhe më të keqen që e punuan, dhe do t’u japë shpërblime më të mira për atë që punuan.
A nuk është Allahu që i mjafton robit të vet (Muhamedit)? E ata të frikësojnë ty me të tjerët pos Tij. Po atë që e ka humbur Allahu, për të nuk ka udhëzues!
Atë që Allahu e drejton, atë nuk ka kush që mund ta humbë; a nuk është Allahu i Gjithëfuqishëm që ndërmerr ndëshkime?
Po nëse i pyet ata, se kush i krijoi qiejt e tokën, sigurisht ata të thonë: “Allahu!” Ti thuaju: “Më tregoni pra, për ata që i adhuroni pos Allahut, nëse Allahu më godet mua me ndonjë të keqe, a mund ta largojnë ata atë të keqe, ose nëse Allahu dëshiron ndonjë të mirë ndaj meje, a mund ta pengojnë ata të mirën e Tij?” Thuaju: “Mua më mjafton Allahu. Vetëm Atij i mbështeten të mbështeturit”.
Thuaj: “O populli im, veproni sipas gjendjes suaj, e edhe unë veproj sipas times e më vonë do ta dini,
se cilit do t’i vijë dënimi që e poshtëron dhe do ta godasë dënim i përjetshëm!"
Ne ta shpallëm ty librin me argumente për njerëz, e kush orientohet në rrugën e vërtetë, ai e ka për vete, e kush e humb ai i bën dëm vetëm vetes, e ti nuk je garantues i tyre.
Allahu i merr shpirtrat kur është momenti i vdekjes së tyre (i vdekjes së trupave të tyre), e edhe atë që është në gjumë e nuk ka vdekur, e atij që i është caktuar vdekja e mban (nuk e kthen), e atë tjetrin (që nuk i është caktuar vdekja, por është në gjumë), e lëshon (të kthehet) deri në afatin e caktuar. Vërtet, në këto ka argumente për një popull që mendon.
A mos kanë zgjedhur ndërmjetësues përveç Allahut? Thuaj: “A edhe pse janë që nuk posedojnë asgjë e as nuk kuptojnë”.
Thuaj: “I tërë shefaati (ndërmjetësimi) i takon vetëm Allahut, i Tij është pushteti i qiejve dhe i tokës, e më vonë vetëm tek Ai ktheheni”.
Kur përmendet vetëm Allahu, zemrat e atyre që nuk besojnë botën tjetër neveriten, e kur përmenden, përveç Atij të tjerë, ata gëzohen.
Thuaj: “O Allah, Krijues i qiejve e i tokës, Njohës i të fshehtës dhe i të dukshmes, Ti je që gjykon mes robërve të Tu për atë që ata kundërshtoheshin”.
E sikur të ishte e atyre që nuk besuan, e tërë ajo çka ka në tokë, e edhe një herë aq, ata do ta jepnin kompensim për t’i shpëtuar dënimit të tmerrshëm në Ditën e Kijametit. E prej Allahut do t’u prezentohet (lloji i dënimit), çka as nuk kanë mundur ta mendojnë.
Dhe do t’u dalin në shesh të këqijat që i kanë punuar dhe i përfshin ata ajo me të cilën talleshin.
Kur e godet njeriun ndonjë e keqe, ai na lutet Neve, e kur nga ana Jonë ia shndërrojmë atë në ndonjë të mirë ai thotë: “Kjo më është dhënë në bazë të dijes sime!” Jo, por ajo është një sprovë, por shumica e tyre nuk e dinë.
Ashtu patën thënë edhe ata që ishin para tyre, por atyre nuk iu bëri dobi ajo çka kishin fituar.
Ata i goditën të këqijat që i kishin punuar. Edhe prej këtyre, ata që bënë zullum do t’i godasin të këqijat e veprave të tyre dhe nuk mund t’i shpëtojnë asaj (goditjeje).
A nuk e dinë ata, se Allahu i jep furnizim të plotë atij që do, e edhe i jep pak atij që do. Edhe në këto ekzistojnë fakte për një popull që beson.
Thuaj: “O robërit e Mi, të cilët e keni ngarkuar me shumë gabime veten tuaj, mos e humbni shpresën ndaj mëshirës së Allahut, pse vërtetë Allahu i falë të gjitha mëkatet (pas pendimit), Ai është Shumëfalës dhe Mëshirues i madh!”
Dhe kthehuni te Zoti juaj dhe përuljuni Atij para se t’iu vijë dënimi, se pastaj nuk do të ketë kush t’ju ndihmojë.
Dhe përmbajuni asaj më të mirës, që iu është shpallur nga Zoti juaj, para se t’ju vijë dënimi befas e ju të mos dini.
Dhe të mos thotë ndokush: “O i mjeri unë, që kam lënë mangut respektimin ndaj Allahut dhe që kam qenë prej atyre që talleshin!”
Ose të mos thotë: “Ah? Sikur të më kishte udhëzuar Allahu (në rrugë të drejtë) e të kisha qenë prej atyre që janë të ruajtur!”
Apo, kur ta shohë dënimin të thotë: “Sikur të isha kthyer edhe një herë, e të isha bërë prej atyre bamirësve!”
Jo, ty të patën ardhur argumentet e Mia, e ti i përgënjeshtrove ato, u bëre kryeneç dhe ishe prej atyre që nuk besuan.
E ata që bënë gënjeshtër ndaj Allahut do t’i shohësh në Ditën e Kijametit, fytyrat e tyre të nxira. A nuk është në xhehenem vendi i arrogantëve?
Ndërsa Allahu do t’i shpëtojë me atë suksesin e tyre ata që kishin qenë të ruajtur. Ata nuk do t’i kapë e keqja e as nuk do të jenë të shqetësuar.
Allahu është Krijues i çdo sendi dhe Ai ëshë Mbikëqyrës ndaj çdo gjëje.
Vetëm tek Ai janë çelësat e qiejve e të tokës, ndërsa ata që nuk i besuan argumentet e Allahut, të tillët janë ata të dështuarit.
Thuaj: “O ju injorantë, a mos më thirrni të adhuroj tjetër, në vend të Allahut?”
Vërtet, ty të është shpallur, e edhe atyre para teje: “Nëse i bën shok (Allahut), veprat e tua janë të asgjësuara dhe ti do të jesh prej të humburve.
Prandaj, vetëm Allahun adhuroje dhe bëhu mirënjohës!”
Ata nuk e çmuan Allahun me atë madhështinë që i takon, ndërsa në Ditën e Kijametit e tërë toka është në Grushtin e Tij, e qiejt të mbështjellë në të Djathtën (Dorën) e Tij. Ai është i Pastër nga të metat dhe Ai është i Lartë nga çka ata i shoqërojnë!
Dhe i fryhet Surit dhe bie i vdekur çka ka në qiej dhe çka ka në tokë, përveç atyre që do Allahu (të mos vdesin), pastaj i fryhet atij herën tjetër, kur ja, të gjithë ata të ngritur e presin (urdhrin e Zotit).
Toka është ndriçuar me dritën e Zotit të vet, libri (shënimet mbi veprat) është vënë pranë dhe sillen pejgamberët e dëshmitarët, e kryhet mes tyre gjykimi me drejtësi, e atyre nuk iu bëhet padrejtësi.
Dhe çdo njeri shpërblehet për atë që ka vepruar, e Ai më së miri e di se ç’punuan.
E ata që nuk besuan sillen në grupe te xhehenemi, e kur arrijnë tek ai dyert e tij hapen e roja e tij iu thotë atyre: “A nuk iu patën ardhur juve të dërguar nga mesi juaj t’ju lexojnë shpalljet e Zotit tuaj, t’ju tërheqin vërejtjen për ballafaqimin tuaj në këtë ditë?” Po, (na kanë ardhur...) thonë ata, por fjala (vendimi) e dënimit domosdo është bërë realitet kundër jobesimtarëve!
U thuhet: “Hyni nëpër dyer të xhehenemit, aty do të jeni përgjithmonë, sa vend i keq është për kryeneçët!”
E ata që ishin të devotshëm ndaj Zotit të tyre, sillen në grupe te xheneti, e kur arrijnë aty dyert e tij i gjejnë të hapura dhe roja e tij iu thotë atyre: “Selamun alejkum” - qofshi të shpëtuar, ishit të pastër, prandaj hyni në të, aty do të jeni përgjithmonë.
E ata (të xhenetit) thanë: “Falënderuar qoftë Allahu, i cili premtimin e Vet e bëri realitet ndaj nesh dhe na e la në disponim tokën e xhenetit, që të vendosemi aty ku të duam! Sa shpërblim i mirë është i atyre që vepruan drejt".
E do t’i shohësh engjëjt të rreshtuar përreth Arshit, e madhërojnë me falënderim Zotin e vet. E në mes tyre (njerëzve) kryhet gjykimi me drejtësi dhe thuhet: “(prej të gjithëve) Lavdëruar qoftë vetëm Allahu, Zoti i botëve!”[323]
[323] Allahu i merr shpirtrat, i merr nëpërmjet engjëllit dhe nëpërmjet engjëjve të caktuar për këtë detyrë, por vetëm me urdhrin e Tij. Pjesa lëndore e njeriut, së cilës i është bashkuar edhe shpirti quhet: “nefsun”, e kur thuhet Zoti e mer nefsin kur atij i vjen vdekja, ka si qëllim: ndërprerja e bashkëpunimit të pjesës lëndore me atë shpirtërore, dhe me atë rast pjesa lëndore është e vdekur, e shpirti nuk vdes. Edhe ai që është në gjumë i përngjan te vdekurit, sepse shqisat e trupit nuk funksionojnë.
Çdo gjë është në kompetencën e Zotit dhe shefat nuk mund të bëjë askush pa lejen e Tij; e megjithatë idhujtarët nuk donin ta pranojnë, se është vetëm një Zot, Allahu, por do ta kuptojnë gabimin dhe do ta jepnin krejt botën sikur të ishte e tyre, e ta shpëtojnë veten prej atij gabimi kur iu del e vërteta në shesh. Shumë njerëz nuk janë mirënjohës ndaj të mirave të Zotit, e shpeshherë e harrojnë Zotin dhe krenohen me aftësinë e vet, e nuk e dinë se begatitë janë në Duart e Tij.
Ajeti 53 në këtë sure, ndoshta është ajeti më shpresëdhënës në tërë Kuranin, pse të gjithë njerëzit i thërret me emër përkëdhelës, duke iu thënë: O robërit e Mi, e me këtë u hapën dyert që të pendohen dhe t’i kthehen besimit të drejtë, veprave të mira, të largohen prej besimit të kotë e punëve të këqia, të ndjekin mësimet e Kuranit e të fitojnë mëshirën e Allahut. Pra, dera e pendimit nuk është e mbyllur.
E nëse edhe pas kësaj kumtese kaq të mëshirshme nga ana e të madhit Zot, nuk marrin rrugën e drejtë, le ta dinë se do të pendohen, pse nuk qenë respektues të urdhrave të Zotit, do ta mjerojnë veten, do të kërkojnë të kthehen edhe një herë në dynja e të besojnë dhe të bëjnë vepra të mira, por pas kohe dhe pa dobi. A është mençuri të adhurohet ose të besohet diçka tjetër, pos Allahut, që tërë tokën e ka në Dorën e vet, tërë qiejt i ka në Dorën e vet, pse Ai e urdhëron Israfilin t’i fryjë Surit dhe çdo gjallesë bie e vdekur në vend, e kur e urdhëron t’i fryjë herën e dytë, të gjithë ringjallen, ngrihen në këmbë dhe presin çka po urdhëron Zoti. Ajo tokë pas ringjalljes do të jetë e ndriçuar me drejtësinë e Zotit, aty sillen të gjithë pejgamberët dhe engjëjt, që kanë shënuar veprat e njerëzve për t’i dëshmuar ato dhe çdokujt i jepet sipas veprave të bëra në dynja.
Atyre që nuk besuan iu grahin për në xhehenem, dhe kur afrohen aty, zebanijet roja e xhehenemit, ua përkujtojnë edhe një herë gabimin, në mënyrë që ta kuptojnë, se me fajin e vet po futen në zjarr.
Ndërsa ata që besuan dhe bënë vepra të mira përcillen në grupe deri te xheneti, por kur afrohen, shohin dyert e tij të hapura e hazenetul xheneti roja e xhenetit, iu shpreh mirëseardhjen, lumturi e shpëtim. Xhenetlinjtë i shprehin falënderim Zotit për atë shpërblim aq të madh. Ajo ditë është ditë e madhe, sepse çdokush do të shpërblehet sipas besimit dhe veprimit. Gjykatës është Zoti, që nuk i bën padrejtësi askujt, por vetëm mëshiron. Atë ditë engjëjt më të lartë janë të rreshtuar rreth e rreth Arshit, e përcjellin me vëmendje gjykimin, e madhërojnë dhe e falënderojnë Fuqiplotin, dhe kur merr fund gjykimi, njerëzit edhe engjëjt i shprehin edhe një herë Zotit të Madhëruar falënderim!
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures “Ez Zumer”. I Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
40. SURETU - GAFIR
E zbritur në Meke, pas sures Ez Zumer, ajete: 85
Si pjesë e Kuranit të shpallur në Meke, edhe kjo sure parashtron çështje të besimit, çështjen e të drejtës dhe të kotës. Fillon me përshkrimin e cilësive të larta të Zotit, me argumentet e Tij të mëdha, e pastaj iu kthehet kundërshtimeve që bënë jobesimtarët ndaj fakteve të Allahut, edhe pse ato fakte ishin të qarta për mendjen e shëndoshë, e pastaj iu hedh një vështrim edhe ndëshkimeve, të cilat i përjetuan ata kundërshtarë.
Në mesin e asaj atmosfere të tmerrshme, që do të përjetojnë kundërshtarët paraqitet një skenë rreth Hameletul Arshit - engjëjve kujdestarë dhe bartës të Arshit të Zotit, rreth adhurimit që i bëjnë dhe i luten Zotit. Përshkruhen edhe disa momente të Ditës së Kijametit, të gjendjes së njerëzve në ato çaste, në të cilat nga frika e tmerri iu vjen shpirti në fyt, dhe nën ato rrethana çdo njeri do të gjejë shpërblimin me çka ka punuar, mirë ose keq.
I bëhët një vështrim edhe dallimit mes besimit e arrogancës, dallim i cili fitohet përmes rrëfimit të thirrjes së Musait, që i bëri faraonit mizor dhe në këtë rrëfim hasim në një kaptinë të re, e cila nuk është përmendur në rrëfimet e tjera të Musait, kaptina rreth besimtarit nga familja e faraonit, i cili e mbante besimin të fshehtë, por me butësi e maturi ngriti zërin për të drejtën, e kundër të shtrembërës.
Quhet: “Suretu Gafir” - kaptina e Mëkatfalësit, sepse në fillim të sures Zoti e përmend këtë atribut të vetin të bukur, madje këtë e përmend edhe ai njeriu besimtar, kur thotë: Po ju thërras te besimi në Zotin Fuqiplotë, e që i fal shumë mëkatet. Quhet edhe Suretu Mumin - pse përmendet tregimi për atë njeriun besimtar.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ha, Mim.
Kjo shpallja e librit është prej Allahut, Fuqiplotit, të Gjithëdijshmit,
i cili fal mëkatin dhe pranon pendimin, dhe që është Ndëshkues i ashpër, por edhe Bamirës. Nuk ka të adhuruar tjetër me meritë përveç Atij. Tek Ai është e ardhmja e çdokujt.
Rreth argumenteve të Allahut nuk kundërshton kush, pos atyre që nuk besuan; pra ty të mos mashtrojë lëvizja e tyre nëpër qytete.
Populli i Nuhut dhe grupacione pas tyre patën përgënjeshtruar përpara këtyre (idhujtarëve), dhe secili popull (që përgënjeshtroi) u përpoq ta asgjësojë të dërguarin e vet dhe e luftoi me çështje të kota, në mënyrë që me ato deshi ta likuidojë të vërtetën, e Unë i ndëshkova ata, e çfarë ishte ndëshkimi Im ndaj tyre?
Po ashtu, ka marrë fund vendimi i Zotit tënd (për dënim) kundër atyre që nuk besuan, se ata janë banues të zjarrit.
Ndërsa ata (engjëjt) që e bartin Arshin edhe ata që janë përreth e tij, lartësojnë me falënderim Zotin e tyre, i besojnë Atij dhe i luten Atij t’i falë ata që besuan (duke thënë): “Zoti ynë, Ti me mëshirën dhe me diturinë Tënde ke përfshirë çdo send, prandaj falja atyre që u penduan dhe ndoqën rrugën Tënde, edhe ruaji ata nga dënimi i xhehenemit!
Zoti ynë, futi në xhenete të Adnit, të cilat ua ke premtuar, ata dhe kush ishte i mirë prej etërve të tyre, grave të tyre dhe pasardhësve të tyre. Vërtet, Ti je Ngadhënjyesi, i Urti!
Dhe ruaji ata prej të këqijave, pse atë që e mbron Ti atë ditë prej të këqijave, Ti e ke mëshiruar atë, e ai është ai shpëtimi i madh”.
S’ka dyshim, se ata që nuk besuan do të thirren (do t’iu thuhet): “Hidhërimi i Allahut pse u ftuat të besoni e ju nuk besuat (në Dunja), është më i madh se urrejtja juaj ndaj vetes”.
Ata (jobesimtarët) thonë: “Zoti ynë, na bëre të vdesim dy herë dhe na ngjalle dy herë, e ne pranuam për mëkatet tona, pra a ka ndonjë rrugëdalje?”
Ky (dënim) është, pse kur bëhej thirrja për të besuar Allahun Një, ju e mohuat, e nëse i përshkruhej shok Atij ju besuat, pra i tërë sundimi është në Duart e Allahut, të Lartit, të Madhëruarit![324]
[324] Kurani është shpallje e Zotit Fuqiplotë e të Gjithëdijshëm. Zoti është që shlyen mëkatet, që pranon pendimet, që dhuron të mira pa masë. Është edhe ndëshkues i rreptë kundër kokëfortëve, por si po shihet është më shumë mëshirues se sa ndëshkues. Njeriu nuk duhet të mashtrohet me ato kënaqësi, që përjetojnë jobesimtarët në këtë jetë, ato janë pak dhe të përkohshme. Edhe popujt e hershëm si ai i Nuhut e të tjerë, nuk i besuan pejgamberët, u përpoqën t’i mposhtin, ta asgjësojnë të vërtetën, por i gjeti më e keqja, e ashtu do t’i gjejë edhe mekasit. Melaiket më të larta e besojnë, e madhërojnë Allahun, e disa njerëz e mbajnë veten lart, prandaj do të jenë në zjarr.
Melaiket e lusin për besimtarët që t’ua falë gabimet dhe t’i shpërblejë me xhenet, por e lusin edhe për familjet e tyre, në mënyrë që të jenë edhe më të kënaqur, kur t'i kenë pranë vetes.
Melaiket janë kujdestarë të Arshit dhe të çdo gjëje, ata i rregullojnë të gjitha çështjet në ekzistencë sipas urdhrit të Zotit.
Idhujtarët nuk deshën ta besojnë Zotin një, sa ishin në këtë jetë, prandaj tërhoqën kundër vetes urrejtjen e Zotit, e kot është mjerimi kur ta shohin dënimin. Dy vdekjet janë: të vdekur para se të linden dhe kur merr fund jeta në ketë botë. Dy ngjalljet janë: kur njeriu lindet dhe kur ringjallet pas kësaj jete. ldhujtarët është dashur ta dinë sa ishin në dynja, se vetëm Zoti është Ai që komandon me çdo gjë, e jo idhujt, pendimi i tyre në botën tjetër është i kotë.
Ai (Allahu) është që po ua dëfton juve argumentet e veta, që ju sjell furnizim prej qiellit (shiun), por përveç atyre që janë të kthyer te Zoti, të tjerët nuk marrin mësim.
Pra, adhurojeni Allahun me një adhurim të sinqertë ndaj Tij, edhe pse jobesimtarët e urrejnë atë (adhurimin).
Ai (Allahu) është i pozitës më të lartë, i zoti i Arshit; Ai me urdhrin e vet ia sjell shpirtin (shpalljen) atij që do nga robërit e vet, për t’ua tërhequr vërejtjen ndaj Ditës së Takimit (të Kijametit).
Ditës kur ata do të dalin (prej varrezave) në shesh, e Allahut nuk mund t’i fshihet asgjë e tyre. I kujt është pushteti sot? (bëhet pyetja). I Allahut, i Atij që është Një, i Fuqiplotit (është përgjigjja)!
Sot shpërblehet çdo njeri me atë që ka vepruar. Sot nuk ka padrejtësi, Allahu llogarit shpejt.
Ti tërhiqju atyre vërejtjen për Ditën e Kijametit, kur zemrat të mllefosura arrijnë në fyt. Për zullumqarët nuk ka, as mik, e as ndërmjetësues që i shkon fjala.
Ai di për shikimin me cep të syve, e edhe për atë që e fshehin në zemra.
Allahu gjykon me drejtësi, ndërsa ata që adhuronin tjetër pos Atij, ata nuk kanë në dorë të gjykojnë asgjë. Allahu është Ai që dëgjon dhe sheh.
A nuk udhëtuan ata nëpër tokë e të shohin se si ishte përfundimi i atyre, që patën qenë para tyre? Ata ishin edhe më të fuqishëm se këta, e edhe lanë më shumë gjurmë në tokë, po Allahu i dënoi për shkak të mëkateve të tyre dhe nuk pat ndonjë që t’i mbrojë prej dënimit të Allahut.
E ai (dënim ishte), për arsye se ata i mohuan argumentet e qarta, të cilat ua sillnin të dërguarit e tyre, prandaj Allahu i shkatërroi. Ai vërtet është i Fuqishëm, Ndëshkues i ashpër.[325]
[325] Allahu nga mëshira e vet iu ka mundësuar njerëzve t’i shohin dhe t’i zbulojnë faktet, të cilat argumentojnë për fuqinë e Tij të pakufishme, por çdo sy dhe çdo mendje nuk është në gjendje t’i shohë e as t’i kuptojë ato, prandaj besimtarët, të cilët ia njohin cilësitë e Zotit, le ta adhurojnë Atë sinqerisht, edhe pse të tjerëve iu vjen keq për atë adhurim.
Zoti, që është Sunduesi më i Lartë, i zoti i Arshit, ia jep shpalljen atij që do, e urdhëron që t’ua tërheqë vërejtjen për Ditën e Kijametit, për ditën që i tërë sundimi është në Duart e Tij, e mëkatarëve do t’iu vijë shpirti në fyt nga frika e dëshpërimi, pse Zotit nuk mund t’i fshihet asgjë dhe para drejtësisë së Tij çdokush do të jetë i gjunjëzuar.
Arshi i Zotit përmendet në shumë vende në Kuran, ai është fron i Zotit, por si është ai, ne nuk jemi në gjendje ta përshkruajmë, nuk jemi në gjendje t’i përshkruajmë fronet e sunduesve të botës, e po jemi për atë të Zotit?! E besojmë ashtu si thuhet në Kuran, sepse mendja e njeriut nuk është në gjendje të depërtojë deri në një aso fshehtësie, prandaj çdo shpjegim rreth Arshit të Zotit, i cili nuk është i mbështetur në ndonjë thënie të Pejgamberit është vetëm hamendje.
Ne e kemi pas dërguar Musain me argumente e fakte të qarta,
te Faraoni dhe te Hamani e Karuni, e ata i thanë: “Magjistar e gënjeshtar!”
Kur ua solli ai të vërtetën nga ana Jonë, ata thanë: “Vritni djemtë e atyre që i besuan atij, e lini të jetojnë gratë e tyre, por dredhitë e tyre nuk qenë tjetër pos dështim”.
Faraoni tha: “Më lini mua ta vras Musain, e ai le ta thërrasë Zotin e vet, pse unë kam frikë, se po ua ndryshon fenë tuaj, ose po nxit trazira në vend!”
Musai tha: “Unë i jam mbështetur Zotit tim dhe Zotit tuaj, që të më mbrojë prej çdo kryeneçi, që nuk i beson Ditës së Përgjegjësisë!"
Një njeri besimtar nga familja e faraonit që e fshihte besimin e vet tha: “A doni ta vrisni një njeri vetëm pse thotë Zoti im është Allahu, përderisa prej Zotit tuaj iu ka sjellë argumente? Nëse ai është gënjeshtar, për vete e ka gënjeshtrën, e nëse është i drejtë, juve do t’ju godasë diçka nga ajo që ai ua premton. S’ka dyshim, se Allahu nuk udhëzon në rrugë atë që e tejkalon dhe është gënjeshtar.
O populli im, sot pushteti është juaji në vend, po kush do të na mbrojë prej dënimit të Allahut, nëse ai na përfshin?” Faraoni tha: “Unë nuk kam mendim tjetër t’ju jap pos atij që ju thashë, dhe nuk jam duke iu udhëzuar tjetër pos në rrugën e drejtë!”
Ndërkaq ai që kishte besuar tha: “O populli im, unë kam frikë për ju, se po iu gjen si i gjeti popujt e mëparshëm (grupet e mëparshme)!”
Si rasti i popullit të Nuhut, të Adit, të Themudit dhe të atyre që ishin pas. Allahu nuk bën padrejtësi ndaj robërve.
O populli im, unë kam frikë për ju Ditën e Britmës (të Mjerimit),
Ditën, kur nga frika ktheheni të ikni, e nuk ka kush ta prapësojë prej jush dënimin e Allahut. Atë që Allahu e lë të humbur, për të nuk ka ndonjë që e drejton.[326]
[326] Në këtë tregim rreth Musait dhe faraonit, pos që përshkruhet përfundimi me shkatërrim i të marrëve, përshkruhet edhe heroizmi i një besimtari kundër mizorëve. Në të vërtetë, faraoni pasi një herë e pat ndërprerë mbytjen e meshkujve të Beni Israilëve, e filloi sërish atëherë kur nuk pati mundësi t’iu kundërvihet mrekullive të Musait. Faraoni e dinte, se Musai ishte pejgamber dhe se faktet që sillte ai nuk ishin magji, por realitet, mirëpo i frikësohej pozitës së vet, prandaj shprehte dëshirën kinse ai vetë do ta vriste Musain sikur ta lejonte populli i vet, megjithëse e dinte shumë mirë, se nuk mund ta vriste, por vetëm e pezmatonte popullin kundër Musait.
Për atë njeriun besimtar mendohet se ishte biri i xhaxhait të faraonit, i cili kishte besuar, por besimin e mbante të fshehtë, e kur dëgjoi se po përgatiten ta vrasin Musain, i këshilloi dhe ua tërhoqi vërejtjen, por duke mos dhënë shenjë se është besimtar i drejtë. Nuk dha shenjë, se e njihte Musain, por tha: “Pse e vrisni një njeri, mandej kur ua tërhoqi vërejtjen, ju tha se po na gjen ndonjë e keqe, sikur edhe ai ishte me ta, megjithëse ua numëroi të gjitha të këqijat, që mund t’i godasin, e ju përkujtoi edhe Ditën e Kijametit dhe dënimin e zjarrit.
Edhe Jusufi qysh herët ju pat ardhur me argumente të qarta, e ju gjithnjë ishit në dyshim ndaj asaj që ju pat sjellë, sa edhe kur vdiq ai, ju patët thënë: “Allahu nuk do të dërgojë pas tij pejgamber!” Ashtu Allahu e bën të humbur atë që është i shfrenuar, i dyshimtë.
Ata që duke mos pasur kurrfarë fakti pranë vetes polemizojnë rreth argumenteve të Allahut. Kjo (polemikë) shton urrejtje të madhe tek Allahu dhe tek ata që kanë besuar. Po kështu Allahu vulos çdo zemër të arrogantit, të zullumqarit.
E faraoni tha: “O Haman, ndërtoma një pyrg, e ndoshta do t’i gjej rrugët.
Rrugët e qiejve, e ta shoh Zotin e Musait, pse unë mendoj se ai është gënjeshtar”. Dhe ashtu, faraonit iu duk e mirë vepra e tij e keqe dhe u shmang prej rrugës së drejtë, kështu që parashikimet e faraonit ishin të asgjësuara.
Ai që kishte besuar tha: “O populli im, ejani pas meje, e unë t’ju udhëzoj në rrugën e drejtë!
O populli im, kjo jetë e kësaj bote, nuk është tjetër vetëm se një përjetim i përkohshëm, ndërsa bota tjetër është ajo e përhershmja.
Kush bën ndonjë vepër të keqe, ndëshkohet vetëm për aq sa është ajo, e kush bën ndonjë vepër të mirë, qoftë mashkull a femër, por duke qenë besimtar, të tillët hyjnë në xhenet dhe aty shpërblehen pa masë.
Dhe, o populli im, ç’është që unë ju thërras në shpëtim, e ju më thirrni për në zjarr?
Më thirrni ta mohoj Allahun dhe adhuroj atë që nuk di asgjë për të, ndërsa unë ju thërras për tek i Plotfuqishmi, Mëkatfalësi!
Është e vërtetë se atij tek i cili më thirrni ju mua, nuk i takon adhurimi, as në Dunja, as në botën tjetër dhe se e ardhmja jonë është tek Allahu, e s’ka dyshim se të larguarit prej rrugës së drejtë, ata janë banues të zjarrit.
Juve do t’ju bieri ndërmend çka po ju them, e çështjen time ia besoj Allahut; vërtet, Allahu i mbikëqyr robërit!”
Dhe Allahu e shpëtoi atë (besimtarin) prej të këqijave që i kurdisën, ndërsa ithtarët e faraonit i përfshiu dënimi më i keq.
Ata i nënshtrohen zjarrit mëngjes e mbrëmje, e Ditën e Kijametit (iu thuhet engjëjve): “Ithtarët e faraonit futini në dënimin më të rëndë!”[327]
[327] Populli kibt nuk i kishte besuar pejgamberët e mëparshëm, ata ishin mashtruar gjithnjë prej sunduesve, faraonëve të tyre, e nuk besonin në pejgamber. Mirëpo fjalët e atij besimtari kishin lënë përshtypje në masë, prandaj faraoni urdhëroi t’i ndërtohet një ndërtesë e lartë, kinse do të arrijë në rrugët e qiejve e ta shohë se a ka zot tjetër pos atij dhe ashtu ta hutojë popullin. Besimtari i vazhdoi këshillat për t’i bindur, se janë në rrugë të gabuar dhe se do t’i gjejë më e zeza, nëse nuk ndjekin rrugën e besimit, e më në fund, pas të gjitha këshillave iu mbështet Allahut, që ta ndihmojë dhe Ai e shpëtoi, e faraonin dhe ithtarët e tij i përfshiu dënimi më i rëndë.
Sipas ajetit 46 në të cilin përmendet, se zjarri do t’i djegë në mëngjes e mbrëmje kuptohet, se fjala është për dënimin në varreza, pse në botën pas kësaj, nuk ka mëngjes a mbrëmje, edhe pse në vazhdim të ajetit thuhet se në Ditën e Kijametit në botën tjetër urdhërohen engjëjt, që faraonin dhe ithtarët e tij t’i fusin në një dënim edhe më të rëndë, e nga kjo kuptohet se ata ishin në një dënim, atëherë futen në një tjetër edhe më të rëndë. Pra ishin në varreza të ndëshkuar, e me këtë vërtetohet se jeta në varreza ka shpërblim ose ndëshkim.
Dhe (përkujto) kur duke qenë në zjarr, ata grinden në mes vete, e të dobëtit iu thonë atyre të mëdhenjve: “Ne kemi qenë ithtarët tuaj (në Dunja), a mund të na largoni ndonjë pjesë të dënimit me zjarr?”
Ata që kishin qenë pari thonë: “Ne të gjithë jemi në të!” Allahu ka vendosur në mënyrë të prerë mes njerëzve”.
Dhe ata që janë në zjarr i thonë rojës së xhehenemit: “Luteni Zotin tuaj të na e lehtësojë dënimin, bile një ditë!”
Ata iu thonë: “A nuk iu patën ardhur juve të dërguarit tuaj me argumente të qarta?” Ata përgjigjen: “Po (na kanë ardhur)!”. “E pra (iu thotë roja), lutuni ju vetë, po lutja e jobesimtarëve është asgjë!”
Ne patjetër do t’i ndihmojmë të dërguarit tanë në jetën e kësaj bote, edhe ata që besuan, e edhe në ditën e prezantimit të dëshmive.
Në ditën kur zullumqarëve nuk iu bën dobi arsyetimi i tyre, ata janë të mallkuar dhe ata e kanë vendin më të keq.
Vërtet, Ne Musait i dhamë udhëzimin, e Beni Israilëve iu lamë në trashëgim librin.
Ua lamë (librin) udhërrëfyes e përkujtues për të zotët e mendjes.
Ti bëj durim, se premtimi i Allahut është i vërtetë, kërko falje për mëkatin tënd, lartësoje me falënderim Zotin tënd mbrëmje e mëngjes.
Ata që kundërshtojnë shpalljen e Allahut pa pasur argument, nuk kanë tjetër në zemrat e tyre vetëm se një mendjemadhësi, me të cilën nuk do t’ia arrijnë qëllimit, e ti kërko mbrojtje tek Allahu, se Ai të gjitha i dëgjon dhe i sheh.
S’ka dyshim, se krijimi i qiejve dhe i tokës është më i madh, se krijimi i njerëzve, por shumica e njerëzve nuk e dinë.
Nuk është i barabartë i verbri dhe ai që sheh, e as ata që besuan dhe bënë vepra të mira nuk janë të barabartë me të këqijtë, por pak jeni duke marrë mësim.
Kijameti gjithsesi do të vijë, aty nuk ka dyshim, por shumica e njerëzve nuk besojnë.
Zoti juaj ka thënë: “Më thirrni Mua, Unë ju përgjigjem, e ata që nga mendjemadhësia i shmangen adhurimit ndaj Meje do të hyjnë të nënçmuar në xhehenem”.
Allahu është Ai, që juve ua bëri natën të pushoni në të, e ditën të ndritshme. Allahu është dhurues ndaj njerëzve, por shumica e njerëzve nuk e falënderojnë.
Ky është Allahu, Zoti juaj, Krijues i çdo sendi, nuk ka të adhuruar të vërtetë pos Tij, e si prapësoheni?
Kështu prapësohen ata që argumentet e Allahut i mohojnë.
Allahu është Ai, që ua bëri tokën vendbanim e qiellin kulm, dhe ju formësoi, e formën tuaj e bëri më të mirë dhe ju pajisi me të mira. Ky është Allahu, Zoti juaj, i Lartë pra është Allahu, Zoti i botëve!
Ai është i Përjetshmi, s’ka të adhuruar të vërtetë pos Tij, pra adhurojeni Atë me adhurim të sinqertë ndaj Tij, falënderimi i qoftë vetëm Allahut, Zotit të Gjithësisë.
Thuaj: “Unë jam ndaluar të adhuroj ata që ju i adhuroni pos Allahut, pasi mua më kanë ardhur argumente të qarta nga Zoti im, dhe jam urdhëruar t’i dorëzohem Zotit të çdo krijese".[328]
[328] Zoti i Madhëruar nga mëshira e vet parashtron skenën e mëkatarëve, kur në xhehenem do të grinden mes tyre, kur do të përpiqen t’ia hudhin fajin njëri-tjetrit, kur iu drejtohen engjëjve kujdestarë, që ata ta lusin Zotin, që t’ua lehtësojë sadopak vuajtjet, e më në fund shihet qartë, se lutja e tradhtarit nuk merret parasysh. Këtë pasqyrë të së vërtetës së ardhshme e paraqet përmes Kuranit, në mënyrë që njerëzit të ndihmohen më herët, që ta gjejnë rrugën e drejtë, nëse duan, pse në Ditën e Gjykimit nuk pranohen arsyetimet. Ndihma e Zotit gjithnjë ka qenë dhe mbetet në anën e pejgamberëve dhe të besimtarëve, edhe në dynja, edhe në Ahiret, prandaj besimtarët duhet te jenë të durueshëm, të kërkojnë faljen e mëkateve, ta madhërojnë Zotin vazhdimisht, e të mos ua vënë veshin atyre, që nga mendjemadhësia nuk duan ta pranojnë Kuranin, që iu thotë se do të ringjallen e do të japin llogari për vepra. Ai Zot që pati fuqi të krijojë qiej e tokë, pa kurrfarë shembulli dhe pa ndihmën e askujt, a nuk ka mundësi t’i ringjallë njerëzit? Kush i lutet Zotit, Ai ia pranon lutjen, e kush e ndien veten të panevojë t’i lutet ata do të hyjnë në xhehenem të zvogëluar (si të ishin thnegla), e kjo si kundërmasë e mendjemadhësisë së tyre.
Edhe pse të gjitha të mirave që Zoti ua dhuroi njerëzve, disa sish nuk janë mirënjohës ndaj Tij, por janë të mashtruar, pse pos Allahut të Përjetshëm çdo send tjetër është i zhdukshëm, ndaj vetëm Atij duhet t’i mbështetemi, adhuruar e madhëruar, e jo sendeve të kota.
Ai (Allahu) është që ju krijoi juve (të parin tuaj) prej dheu, pastaj prej një pike uji, pastaj prej gjakut të ngjizur, mandej ju bën të lindeni si foshnje e më vonë të arrini pjekurinë, e pastaj të plakeni, e ka prej jush që vdes më heret, e që të gjithë të arrini afatin e caktuar dhe ashtu të kuptoni realitetin.
Ai është që jep jetë dhe sjell vdekje, e kur dëshiron një gjë Ai vetëm thotë: “Bëhu”, e ajo menjëherë bëhet.
A nuk i sheh ata që kundërshtojnë argumentet e Allahut se si largohen nga e vërteta?
Ata janë që përgënjeshtruan librin (Kuranin) dhe atë me çka Ne i dërguam të dërguarit tanë, e më vonë ata do të kuptojnë.
Atyre do t’iu vihen prangat dhe zinxhirët në qafat e tyre e do të zhyten
në ujin e valë dhe pastaj do të digjen në zjarr.
Mandej atyre iu thuhet: “Ku janë ata që i adhuronit,
pos Allahut?” Ata thonë: “Na kanë humbur sysh, por jo, ne nuk kemi qenë që kemi adhuruar më parë ndonjë send!” Ja, kështu Allahu i humb jobesimtarët.
Këtë (dënim) e keni, për shkak se gëzoheshit padrejtë në Dunja (duke bërë mëkate etj.) dhe për shkak se krenoheshit (me mendjemadhësi).
Hyni në dyert e xhehenemit (nëpër shtatë dyer); aty do të jeni përgjithmonë. E sa vend i shëmtuar është ai i kryeneçëve!
Ti pra bëhu i durueshëm; premtimi i Allahut është i vërtetë. E ne nëse të bëjmë të shohësh diçka nga ajo që iu premtojmë atyre (do ta shohësh), ose nëse ta marrim jetën (pa parë asgjë, do ta shohësh dënimin e tyre në botën tjetër), e ata vetëm te Ne do të kthehen.
Ne kemi dërguar pejgamberë para teje, për disa prej tyre të kemi njoftuar me rrëfimet e tyre, e për disa sish nuk të kemi njoftuar, e asnjë pejgamberi nuk i takoi të sjellë ndonjë argument, vetëm se me urdhrin e Allahut. E kur të vijë koha e caktuar nga Allahu zbatohet gjykimi me drejtësi, dhe aty atëherë dështojnë ata të kotit.
Allahu është Ai, që për ju i krijoi kafshët, që disave t'u hipni e prej disave të ushqeheni.
Ju prej tyre keni edhe dobi të tjera dhe që përmes tyre t’i plotësoni nevojat tuaja,duke hipur në to dhe me anë të anijeve barteni (udhëtoni).
Dhe Ai është që ju mundësoi t’i shihni argumentet e Tij; e cilin, pra prej argumenteve të Allahut e mohoni?
A nuk udhëtuan ata nëpër tokë e të shikojnë se si përfunduan ata që ishin më parë, të cilët ishin edhe më shumë prej tyre, dhe më të fortë për nga forca e ndikimi në tokë, por ajo që fituan nuk iu ndihmoi asgjë.
Kur iu erdhën atyre të dërguarit me argumente të qarta, ata ju gëzuan diturisë së vet dhe atëherë i përfshiu ajo që e tallnin.
E kur e panë dënimin tonë thanë: “Ne i kemi besuar vetëm Allahut dhe i kemi mohuar ata që ia shoqëronin”.
Por besimi i tyre, kur e vërejtën dënimin tonë, nuk iu bëri dobi. Ky është ligj i Allahut (i kahershëm) ndaj robërve të Tij dhe aty, në atë çast pësuan disfatë jobesimtarët.[329]
[329] Allahu, i cili e krijoi njeriun e parë prej dheut, e pasardhësit e tij prej një pikëze uji, e përshkruan jetën e njeriut në tri etapa: “në fëmijëri, në pjekuri, e cila arrin në vitet e katërdhjeta dhe në pleqëri në të cilën nis dobësimi fizik e dikur edhe ai mendor.
Atyre që nuk besuan argumentet e Allahut, refuzuan mësimet e pejgamberëve, u mbështetën në diçka tjetër e jo në Zotin, i gëzoheshin punës së keqe dhe mëkatit, do t’iu vihen pranga në qafa e me zinxhir tërhiqen për në zjarr, edhe pse në atë moment do të mohojnë çdo adhurim tjetër pos Zotit. Pejgamberit i thuhet, se ndonjë nga dënimet e Zotit të caktuara kundër armiqve mund t’i shohësh, por edhe ndodh të mos i shohësh, por të gjithë ata do të paraqiten pranë Zotit dhe Ai do të ndërmarrë masat ndëshkuese, që ata meritojnë.
Për disa pejgamberë Zoti i tregoi Muhamedit a.s. se si ishte gjendja e tyre, e për disa nuk i tregoi. Nga kjo kuptohet se përpos pejgamberëve të përmendur në Kuran ka pasur edhe të tjerë, numrin e të cilëve e di vetëm Zoti. Në një hadith thuhet se ishin njëqind e njëzet e katër mijë. Kuptohet edhe ajo, se pejgamberët nuk kishin mundësi të shfaqin ndonjë mrekulli nga vetvetja, por vetëm më urdhrin dhe me lejen e Zotit.
Besimi në zotin, kur njeriu i humb të gjitha shpresat për jetën, nuk vlen.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Gafir. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
41. SURETU - FUSSILET
E zbritur në Meke, pas sures Gafir, ajete 54
Sipas Fahrur Raziut e tërë kjo sure prej fillimit e deri në mbarim është një periudhë, fjalitë e së cilës janë të lidhura njëra me tjetrën dhe kanë si tematikë Kuranin e shpallur prej Zotit dhe kundërthëniet e idhujtarëve, të cilët thoshin se nuk po e kuptojnë, edhe pse ishte në gjuhën e tyre arabe. Meqë Kurani vërteton për Pejgamberin, se është njeri, por i zgjedhur prej Zotit dhe i dërguar që të thërrasë në rrugën e drejtë të Allahut, i bën një vështrim injorancës së kundërshtarëve, të cilët nuk shikonin dhe nuk mendonin faktet ekzistuese, të cilat dokumentojnë për fuqinë dhe madhërinë e Zotit krijues, por mbeten në errësirat e mohimit.
Përshkruhen disfatat e kundërshtarëve të së vërtetës në këtë jetë dhe mjerimi që i pret në botën tjetër. Mandej, përshkruhet gjendja e besimtarëve të drejtë e bamirës si në momentin e vdekjes, në jetën e varrezave dhe në Ditën e Kijametit, kur do të gjejnë shpëtim të përjetshëm në xhennet.
Njerëzve, mendja e të cilëve nuk është në gjendje të pranojë gjithë atë që thotë Kurani, por dëshirojnë të binden me fakte të logjikshme Kurani iu thotë: Do të ndihmoni njëri-tjetrin me prova të njëpasnjëshme në zhvillimin tuaj mendor dhe ashtu do të arrini të zbuloni disa sekrete të ligjeve, që mbizotërojnë në gjithësi dhe të ligjeve që funksionojnë në vetë qenien tuaj derisa vetë ju, njerëzit do të dokumentoni, se atë që e ka thënë Zoti në Kuran është e vërtetë e saktë, prandaj çdo thënie e Kuranit duhet pranuar bindshëm derisa atë e ka thënë Zoti, edhe pse disa çështje ekzistuese mendja jonë ende nuk ka arritur t’i kuptojë.
Quhet: “Suretu Fussilet” - kaptina e shkoqitjeve, sqarimeve, sepse Allahu i sqaron argumentet për Njësinë e Vet, për fuqinë e Vet të pakufishme dhe solli argumente për Kuranin, se është shpallje e Zotit, e cila iu kumtua Pejgamberit të fundit, Muhamedit, birit të Abdullahut a.s.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ha, Mim.
Zbritje prej të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Libër që ajetet e tij janë të shkoqitura, duke qenë Kuran arabisht për një popull që di ta kuptojë.
Është përgëzues dhe qortues, por shumica e tyre ia kthyen shpinën, prandaj ata nuk e dëgjojnë.
Ata thanë: “Zemrat tona janë të mbyllura nga ajo që ti na thërret dhe në veshët tanë kemi shurdhim të rëndë, kështu që ndërmjet nesh dhe ndërmjet teje ekziston një perde, prandaj ti vepro sipas tëndes e ne vazhdojmë tonën!”
Thuaj: “Unë jam vetëm njeri sikurse edhe ju, mua më shpallet se Zoti juaj është vetëm Zoti Një, pra drejtojuni Atij dhe kërkoni falje prej Tij. Për idhujtarët është mjerim i madh,
të cilët nuk e japin zeqatin dhe mu ata e mohojnë botën tjetër.
Nuk ka dyshim, se ata që besuan dhe bënë vepra të mira kanë shpërblim të përhershëm.
Thuaj: “A ju jeni ata që nuk i besoni Atij, që e krijoi tokën për dy ditë dhe Atij i përshkruani shok, e Ai është Zoti i botëve!
Ai që në të vuri kodra të forta, ia shtoi të mirat asaj dhe brenda katër ditëve të plota caktoi të gjitha kushtet për të jetuar në të. Pra, për ata që pyesin (për kohën e krijimit të saj)”.
Mandej e mësyu qiellin e ai ishte tym (mjegullinë që ishte si materie e parë) dhe atij e edhe të tokës i tha: “Qasiuni urdhërit Tim me dëshirë ose me dhunë!” Ato të dyja thanë: “Po i qasemi me dëshirë!”
Dhe ata i krijoi shtatë qiej brenda dy ditëve dhe secilit qiell i caktoi atë që i nevojitej. Qiellin më të afërt (të Dunjasë) Ne e stolisëm me yje ndriçuese dhe e bëmë të mbrojtur. Ky është caktim i të Plotfuqishmit, të Gjithëdijshmit.
Në qoftë se ata nuk përgjigjen, ti thuaj: “Unë tërhoqa vërejtjen e një rrufeje (dënimi), si rrufeja e Adit dhe Themudit,
kur atyre iu erdhën të dërguarit nga të gjitha anët, i këshilluan: “Të mos adhuroni tjetër po vetëm Allahun”, ata thanë: “Sikur Zoti ynë të kishte dëshiruar (ta dëgjonim) do të dërgonte engjëll, e kësaj me çka jeni dërguar ju, ne nuk i besojmë!”
Sa i përket Adit, ata pa pasur kurrfarë të drejte u treguan mendjemëdhenj ndaj banorëve në tokë dhe thanë: “Kush ka fuqi më të fortë se ne?” A nuk e ditën ata, se Allahu, i cili i krijoi ka fuqi më të fortë se ata?!... Ata i mohuan argumentet tona.
Andaj Ne kundër tyre lëshuam një erë shumë të ftohtë gjatë disa ditëve fatzeza për t'iu dhënë ta përjetojnë dënimin nënçmues në jetën e kësaj bote, ndërsa dënimi në botën tjetër do të jetë edhe më i shëmtuar dhe ata nuk do të ndihmohen.
Sa i përket Themudit, Ne atyre iu patëm treguar rrugën e drejtë, por ata megjithatë më shumë e deshën verbërinë, prandaj ata i kapi tmerri i dënimit të turpshëm, për shkak të asaj që vepruan.
Ndërkaq Ne i shpëtuam ata që kishin besuar dhe që ishin të ruajtur.[330]
[330] Kurani i shpallur prej Zotit Mëshirues është begati e madhe për njerëz, është libër që shkoqit të gjitha çështjet e jetës në mënyrë shumë të qartë. Qëllimi i tij është që njerëzit t’i vërë në rrugën e drejtë, në rrugën e shpëtimit. Mirëpo idhujtarët edhe pse Kurani ishte në gjuhën e tyre arabe, nuk deshën ta dëgjojnë me vëmendje, e aq më tepër thoshin, se nuk po na hyn në zemër, nuk po e dëgjojmë me vesh dhe refuzuan mësimet e tij.
Përmendet krijimi i tokës brenda dy ditëve, rregullimi i begative të saj, siç janë kodrat që mbajnë ekuilibrin e tokës, lumenjtë, bimët dhe i të gjitha atyre që i nevojiten jetesës së gjallesave në të për dy ditë, e edhe krijimi e rregullimi i qiejve për dy ditë, në mënyrë që i tërë krijimi është kryer për gjashtë ditë, si përmendet edhe në ajete të tjera të Kuranit. Për tokën përmenden dy periudha, ajo e krijimit të materies dhe ajo e rregullimit të saj. Për qiejt përmendet thënia: Pastaj, mandej (thumme) e që mund të mendohet, se qiejt u krijuan pas tokës. Kjo çështje mund të zgjidhet në dy mënyra: fjala, pastaj, mandej (thumme), nuk ka qëllim periodik kohe të mëvonshme, por ka si qëllim renditje në të përmendur, që do të thotë: përmendet një send e pastaj përmendet edhe një send, që të dy janë të një kohe, vetëm se njëri përmendet pas tjetrit. Ose krijimi i materies së tokës dhe të qiellit u bë më parë, kurse rregullimi i tokës më vonë. Ditët e përmendura sigurisht kanë të bëjnë me periudha për të cilat i di vetëm Zoti.
E ditën kur armiqtë e Allahut tubohen për në zjarr dhe ata janë të rrethuar.
E derisa afrohen atij, kundër tyre dëshmojnë: të dëgjuarit e tyre, të parit e tyre dhe lëkurat e tyre për çdo gjë që ata kanë punuar.
Ata lëkurave të tyre iu thonë: “Përse dëshmuat kundër nesh?” Ato thonë: “Allahu që çdo sendi ia ka dhënë të folurit na dha edhe neve, e Ai është që ju krijoi juve herën e parë dhe vetëm tek Ai ktheheni”.
Ju nuk fshiheshit (kur bënit mëkate) se do të dëshmojnë kundër jush të dëgjuarit tuaj, të pamurit tuaj dhe lëkurat tuaja, bile ju menduat, se Allahu nuk di për shumë gjëra që ju i bënit.
Mendimi juaj i gabuar, të cilin patët ndaj Zotit tuaj është ai që ju shkatërroi dhe tani jeni më të dëshpëruarit.
Nëse bëjnë durim zjarri është vend i tyre, e nëse kërkojnë të kthehen në atë që dëshirojnë (në kënaqësinë e Zotit), atë nuk do ta arrijnë.
Ne iu patëm mundësuar atyre të kenë asi shokësh, që ua hijeshojnë atë që bënin në atë kohë (në Dunja) dhe atë që do t'iu vijë më vonë dhe ashtu dënimi ndaj tyre u bë me vend, si ndaj popujve që ishin para tyre nga xhinët dhe njerëzit, se vërtet ata ishin të humbur.
Ata që nuk besuan thanë: “Mos e dëgjoni këtë Kuran dhe kur të lexohet ai, ju bëni zhurmë (bërtitni) ashtu që ta pengoni!”
E Ne atyre që nuk besuan patjetër do t’u japim të përjetojnë dënim të ashpër dhe do t’i shpërblejmë me më të keqen e asaj që punuan.
Dhe ai ndëshkim i armiqve të Allahut është zjarri, aty është vendi i tyre i përhershëm, si shpërblim për shkak se ata refuzuan argumentet tona.
Ata që nuk besuan thonë: “O Zoti ynë, na i trego ata të dy nga xhinët dhe njerëzit, të cilët na bënë të jemi të humbur, e t’i shkelim me këmbët tona dhe le të jenë prej më të poshtërve!”
E s’ka dyshim, se ata që thanë: “Allahu është Zoti ynë”, dhe ishin të paluhatshëm, atyre iu vijnë engjëjt (në prag të vdekjes dhe u thonë): të mos frikësoheni, të mos pikëlloheni, keni përgëzim xhenetin që iu premtohej.
(u thonë) Ne kujdesemi për ju, si në jetën e kësaj bote, ashtu edhe në botën tjetër, ku do të keni atë që dëshironi dhe gjithçka kërkoni.
Pritje e nderuar prej Atij që fal mëkatet dhe që është Mëshirues i madh!
Ekush është në rrugë më të mirë,se ai që thërret në rrugën e Allahut, që bën vepra të mira dhe që thotë: “Unë jam prej muslimanëve?”
Nuk është e barabartë e mira dhe e keqja. Andaj, (të keqen) ktheje në mënyrën më të mirë, se atëherë ai, me të cilin kishit një farë armiqësie do të bëhet mik i afërt.
Mirëpo këtë nuk mund ta arrijë kush, pos atyre që janë të durueshëm, dhe nuk mund ta arrijë kush, pos atyre që kanë virtyt të lartë.
E nëse ty të ngacmon ndonjë ngacmim prej djallit, ti kërko mbrojtje prej Allahut, se vërtet Ai është Dëgjuesi i çdo gjëje, i Gjithëdijshmi!
Nga faktet e madhështisë së Tij janë nata, dita, dielli e hëna. Mos i bëni sexhde, as diellit, as hënës! Sexhde bëjini vetëm Allahut, i cili i krijoi ato, nëse adhuroni vetëm Atë!
Po nëse ata (kufarët) janë kryeneçë (e nuk bëjnë sexhde), atëherë ata që janë pranë Zotit tënd (engjëjt më të lartë) i bëjnë Atij tesbih natën e ditën dhe ata nuk mërziten prej adhurimit.[331]
[331] Edhe në ajete të tjera të Kuranit, sikurse edhe në këta përmendet, se në Ditën e Gjykimit gjymtyrët e trupit të njeriut, siç janë veshi, syri dhe lëkura do të dëshmojnë për veprat që ka bërë njeriu. Ai Zot që pati fuqi ta krijojë njeriun për herë të parë, pa ekzistuar fare dhe pati fuqi ta ringjallë pasi të vdesë, ka fuqi t’u dhurojë të folurin edhe gjymtyrëve.
Njerëzit kur bëjnë ndonjë punë të keqe fshihen prej masës e nuk e dinë, se për ato punë të bëra do të dëshmojnë gjymtyrët e tyre. Sipas kësaj nënkuptohet se njeriu asnjëherë nuk është pa përcjellës, megjithëse Zoti i di të gjitha. Shoku i keq ia miraton punët e këqija shokut të vet edhe në këtë jetë dhe e mashtron duke i thënë, se nuk ka botë tjetër, nuk ka përgjegjësi para Zotit dhe ashtu e çon drejt e në humnerë. Asi njerëzish të këqij pati ndër popuj dhe në të kaluarën e largët, pati edhe në kohën e Pejgamberit a.s., kur kundërshtarët, le që nuk e dëgjonin Kuranin kur ai lexohej dhe bënte fjalë për jetën e ardhshme,por i nxitnin edhe të tjerët që të ngrejnë zërin kundër tij, në mënyrë që të mos dëgjohet leximi i Kuranit, dhe të mos ketë ndonjë ndikim te dëgjuesit. Pra, e dinin se ai është mrekulli e Zotit dhe e dinin, se ai ka ndikim te njerëzit e urtë, por kryeneçësia nuk i lejonte ta pranojnë të vërtetën. Prandaj kundërshpërblimi i tyre ishte meritë e tyre. Të gjithë të mashtruarit prej shokëve të këqij do të kërkojnë prej Zotit, që t'iu sjellë pranë tyre mashtruesit, qofshin prej xhinëve, qofshin prej njerëzve e ti vënë nën këmbët e tyre, sepse ua panë sherrin dhe u ndëshkuan me zjarr.
Besimtarët e sinqertë e të vendosur gjatë tërë jetës së tyre do të kenë pranë vetes në momentin e vdekjes engjëj të mëshirës, që do t’iu thonë: Mos kini frikë për ardhmërinë tuaj, mos u pikëlloni që u ndatë prej fëmijëve, prej familjes e prej pasurisë, sepse do të shkoni në xhenet, në të cilin do të keni çfarë të dëshironi dhe do të jeni të pritur e të nderuar prej Zotit Mëshirues. Njeriu më i mirë, të cilin duhet ta marrim shembull është ai, që vetë është besimtar, që këshillon për rrugën e drejtë dhe që vetë bën vepra të mira. Të tillëve u kanë thënë: Ulemai amilin - dijetarë vepërmirë.
Nuk janë të njëjta e mira dhe e keqja, sepse e mira ka peshë të madhe, ndaj duhet përpjekur që edhe të keqen e dikujt ta kthejmë në të mirë. Por këtë nuk mund ta bëjë çdokush; këtë mund ta bëjnë vetem njerëzit e mirë. Shejtanit nuk i vjen mirë të kthehet e keqja me të mirë, sepse ai dëshiron t’i ngacmojë njerëzit, që të keqes t’i përgjigjen me të keqe e në mes tyre të shtohet armiqësia; prandaj në rastet të tilla duhet të kërkojmë ndihmë prej Zotit, e Ai ndihmon.
Nga argumentet e Tij është edhe toka, që ti e sheh atë të thatë (shkretëtirë), e kur Ne i lëshojmë asaj shiun, ajo gjallërohet e shtohet. E s'ka dyshim, se Ai që e ngjalli atë do t’i ngjallë të vdekurit, pse Ai ka mundësi për çdogjë.
Ata që i sulmojnë argumentet Tona, nuk mund të na fshihen. Pra, a më mirë i ka punët ai që do të hidhet në zjarr, apo ai që në Ditën e Kijametit vjen i sigurt? E ju pra veproni si të dëshironi, e ta dini se Ai sheh atë që punoni.
Ata që e mohuan Kuranin, kur iu erdhi janë të marrë; ai është një libër ngadhënjyes (i pashoq).
Atij nuk mund t’i mvishet e pavërteta nga asnjë anë; është i zbritur prej të Urtit, të Lavdishmit.
Ty nuk po të thuhet tjetër përveç asaj që iu është thënë të dërguarve para teje. Vërtet, Zoti yt është ai që fal, po është edhe Ai që ndëshkon rëndë.
Sikur Ne ta bënim Kuranin në gjuhë të huaj ata do të thoshin: “Përse nuk janë ajetet e tij të kuptueshme (të shkoqitura), a është ai (Kurani) në gjuhë të huaj, kurse ai (pejgamberi) është arab?” Thuaj: “Ai është për besimtarët udhëzues e shërues. E ata që nuk besojnë në veshët e tyre kanë shurdhim, dhe ai për ta është verbim. Të tillët janë sikurse thirren prej një vendi të largët e nuk dëgjojnë”.
Ne edhe Musait ia patëm dhënë librin lidhur me të cilin pati kundërshtime. Sikur të mos ishte vendimi më parë prej Zotit tënd (të shtyhet ndëshkimi), puna mes tyre do të kryhej, pse ata janë në një dyshim ndaj tij.
Kush bën mirë ai e ka për vete, e kush bën keq ai vepron kundër vetes, e Zoti yt nuk bën padrejtësi ndaj robërve.
Vetëm Ai e di për Katastrofën (për Kijametin). Asnjë frut nuk del prej lëvozhgës së vet dhe asnjë femër nuk bart e as nuk lind pa dijen e Tij. E ditën kur Ai i thërret ata, se ku janë ata që m’i bënit shokë? Ata thonë: “Ne të kemi njohur Ty, nuk ka ndonjë prej nesh që dëshmon se ke shok!”
Dhe humb prej tyre ajo që më parë adhuronin, e binden se ata nuk kanë shpëtim.
Njeriu nuk lodhet prej kërkesës për mirë, e kur atë e godet e keqja ai keqësohet shumë dhe e humb shpresën.
E nëse pas të këqijave që e goditën Ne i japim të mira nga ana Jonë, ai me këmbëngulje do të thotë: “Këtë e kam arritur vetë (këtë do ta kem gjithnjë), e nuk mendoj se do të bëhet Kijameti, po edhe nëse do të kthehem te Zoti im, unë tek Ai do ta kem edhe më mirë!” Ne patjetër do t’i njoftojmë ata që nuk besuan për atë që punuan dhe do t’iu japim të përjetojnë dënim të rëndë.
Ne kur e begatojmë njeriun ai nuk falënderon dhe largohet, e kur e godet e keqja ai përulet dhe lutet shumë.
Thuaj: “Më tregoni, nëse ai (Kurani) është prej Allahut, e ju e mohuat atë, kush është më i humbur se ai që është në kundërshtim të fortë?”
Ne do t’ua bëjmë atyre të mundshme që t’i shohin argumentet Tona në horizonte dhe në veten e tyre deri që t'u bëhet e qartë se ai (Kurani) është i vërtetë. A nuk mjafton që Zoti yt është Dëshmitar për çdo gjë?
Vini re! Ata janë në dyshim për takimin me Zotin e tyre (me botën tjetër), e ta dini se Ai ka përfshirë me dijen e vet çdo send.[332]
[332] Ata që u përpoqën ta mohojnë Kuranin si shpallje të Zotit janë naivë. Kurani është libër që nuk ka shok, prandaj atij nuk mund t’i mvishet ndonjë e pavërtetë, sepse Zoti e ka garantuar ta ruajë të saktë. Muhamedit a.s. i thuhet, që të mos shqetësohet aq shumë, nëse ata e kundërshtojnë edhe rreth Kuranit, sepse ashtu i patën kundërshtuar edhe pejgamberët që kishin qenë më parë. Zoti xh. sh. i dërgoi shpalljet në gjuhën e atij populli, të cilit i dërgohej pejgamberi. Edhe Kuranin e shpalli në gjuhën e popullit dhe të pejgamberit. Idhujtarët i patën thënë Pejgamberit a.s.: “Pse shpallja në gjuhë tjetër, kur Pejgamberi është arab?” Idhujtarët nuk donin ta dëgjonin Kuranin sikur të ishin të shurdhët ose të verbër.
Suksesin ose vlerën e çdo vepre do ta gëzojë, ose do ta vuajë i zoti i saj; kjo është drejtësi e të Madhit Zot. E nëse pyesin, se kur do të ngjajë ajo thuaju se do të ngjajë në Ditën e Kijametit, por për momentin e Kijametit nuk di askush përveç Zotit. Edhe për frutin në lëvozhgë, edhe për fetusin në mitrën e nënës, edhe për lindjen e tij, Zoti është i njohur në hollësi, pra Ai e di edhe kur do të bëhet Kijameti. Idhujtarëve do t’iu humbë lidhja me idhujt që i adhuruan, do ta pranojnë Zotin një, por do të jetë vonë.
Njeriu duhet ta falënderojë dhe duhet ta adhurojë Zotin e Madhëruar për çdo moment dhe në të gjitha gjendjet e tij jetësore, e jo vetëm kur është i kënaqur, i disponuar, e jo edhe vetëm kur është në vështirësi, me lutje që t’ia largojë atë. As kënaqësitë, e as vuajtjet në ketë jetë nuk janë masë për të vlerësuar njeriun, prandaj gjendjet e tilla nuk duhet të kenë ndikim në adhurimin ndaj Zotit; adhurimi dhe falënderimi duhet të jenë ushqim shpirtëror për njeriun.
Gjithçka që thotë Kurani është e vërtetë e sigurt, prandaj atë duhet ta besojmë, sepse është thënie e Zotit, e thënia e Zotit është e vërtetë pa kurrfarë dyshimi. Mirëpo, Zoti e ka ditur se edhe në kohën e Pejgamberit, e edhe më vonë pati dhe do të ketë njerëz, që thëniet e Zotit nuk duan t’i pranojnë, nëse nuk arrijnë t’i kuptojnë edhe me mendjen e tyre. Zoti iu tha: Ani pra, pritni, e thëniet e Mia doemos do t’i vërtetoni, duke zbuluar sekrete në vetë qenien tuaj njerëzore. E këso sekretesh të dhëna në Kuran para sa shekujsh janë zbuluar tashti, pra domosdo po vërtetojnë thëniet e Zotit në shpalljen e Tij.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures “Suretu Fussilet” - kaptina e shkoqitjeve. Lavdëruar qoftë Zoti i Madhërishëm!
42. SURETUSH - SHURA
E zbritur në Meke, pas sures Fussilet, ajete: 53
Është prej kaptinave të zbritura në Meke, të cilat si tematikë kryesore shtrojnë çështjen e njësisë së Zotit, çështjen e revelatës (risales), çështjen e ringjalljes dhe të përgjegjësisë.
Kjo fillon me vërtetimin për burimin e shpalljes së Kuranit dhe për burimin e shpalljeve të mëparshme. Allahu, Zoti i botëve është Ai, që ua zbriti shpalljet të gjithë pejgamberëve dhe Ai është që zgjodhi dhe përcaktoi për pejgamberë ata që dëshiroi prej robërve të Tij. Mandej, duke shpjeguar esencën e shpalljes vërteton se Zoti i dërgoi pejgamberët me një të njëjtën fe, me Fenë Islame, edhe pse dispozitat dhe rregullat e ligjshmërisë së tyre kishin ndryshime. E dërgoi me Fenë Islame Nuhun, Ibrahimin, Musain, Isain dhe pejgamberët e tjerë të shquar.
Në një pjesë të kësaj kaptine shtrohet çështja e atyre, që nuk e besojnë Kuranin dhe nuk besojnë për ringjallje e përgjegjësi në Ditën e Kijametit. U tërhiqet vërejtja se telashet e asaj dite janë shumë të vështira, se zemrat e njerëzve tronditen dhe flokët në koka iu zbardhen, prandaj i thërret t’i përgjigjen thirrjes së Zotit, t’u binden urdhrave të Tij para se t’i befasojë tmerri i asaj dite, i ditës, kur nuk do të bëjë dobi as pasuria, as miqësia.
Quhet: “Suretush Shura” - kaptina e marrëveshjes, me çka iu jipet besimtarëve të kuptojnë se marrëveshja, konsultimi mes vete ka rëndësi të madhe për jetën individuale dhe për jetën shoqërore, prandaj besimtarët janë të obliguar ta vënë në praktikë të jetës së tyre çështjen e marrëveshjes, të konsultimit reciprok. Nga kjo kuptohet se Feja Islame, në ditët e para të zhvillimit të saj, në kohën e Muhamedit a.s., programoi jetën e bazuar në bashkëkonsultim dhe mirëkuptim ndër ithtarët e vet. Muhamedi a.s. gjatë jetës së tij i vendosi thellë parimet e bashkëveprimit dhe konsultimit në shoqërinë islame, kështu që shumë herë konsultohej me shokët e tij për shumë vendime që do t’i merrte.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ha, Mim.
Ajn, Sin, Kaf.
Allahu, Fuqiploti, më i Urti kështu (këto ajete) të shpall ty dhe atyre, që ishin para teje.
Vetëm e Tij është ç’ka në qiej dhe ç’ka në tokë dhe Ai është i Larti, i Madhëruari!
Qiejt e lartë mbi ta (ose qiejt njëri mbi tjetrin) gati pëlcasin (nga madhëria e Zotit ose nga thëniet e çoroditura të idhujtarëve). Ndërkaq engjëjt vazhdimisht madhërojnë (bëjnë tesbih), duke e falënderuar Zotin e tyre dhe kërkojnë falje të mëkateve për ata (besimtarët) që janë në tokë. Ta dini, se Allahu është Ai Mëkatfalësi, Mëshiruesi i madh!
Allahu është përcjellës i atyre, që pos Tij adhurojnë zota të tjerë. Ti (o i dërguar), nuk je i obliguar ndaj tyre.
Prandaj Ne të shpallëm ty Kuranin arabisht, që ta këshillosh kryefshatin (Meken) dhe ata përreth saj, dhe t'iu tërheqish vërejtjen për Ditën e Tubimit (Kijametit), për të cilën nuk ka dyshim. Një grup për në xhenet, kurse një grup për në zjarr.
Po sikur të kishte dashur Allahu do t’i bënte ata (njerëzit) të një feje të vetme, por Ai shtie në mëshirën e vet atë që do (atë që me vullnetin e vet e pranon rrugën e drejtë), e jobesimtarët nuk kanë, as mbrojtës, as ndihmës.
Përkundrazi ata zgjodhën mbrojtës pos Atij, po vetëm Allahu është Ai mbrojtësi dhe Ai ngjall të vdekurit dhe Ai është i Plotfuqishëm për çdo send.
Për çdo send që nuk pajtoheni gjykimi për të është tek Allahu. Ai (gjykatësi i famshëm) është Allahu, Zoti im, vetëm Atij i jam mbështetur dhe vetëm Atij i drejtohem.
Ai është krijues i qiejve e i tokës. Ai nga lloji juaj krijoi për ju bashkëshorte, edhe nga kafshët krijoi çifte, ashtu që t’ju shumojë. Asnjë send nuk është si Ai; Ai është Dëgjuesi dhe Vështruesi i çdo gjëje.
Të Tij janë çelësat e qiejve e të tokës. Ai begaton shumë atë që do dhe nuk begaton (atë që gjithashtu do). Ai është i Gjithëdijshëm për çdo send.
Ai ju përcaktoi juve për fe atë që ia pat përcaktuar Nuhut dhe atë që Ne ta shpallëm ty dhe atë me çka e patëm porositur Ibrahimin, Musain dhe Isain. (I porositëm) Ta praktikoni fenë e drejtë e mos u përçani në të. Për idhujtarët është e rëndë kjo në çka ju i thirrni ata. Allahu veçon për të (për besim të drejtë) atë që do dhe e udhëzon në të atë që i drejtohet Atij.
Po ata, vetëm pasi iu erdhi e vërteta, nuk u përçanë për tjetër, por nga zilia mes tyre. E sikur të mos ishte fjala (vendimi) e hershme nga Zoti yt për deri në një afat të caktuar, do të kryhej (dënimi) me ta. Nuk ka dyshim, se ata që e trashëguan librin prej tyre (prej të parëve) janë në dyshim të thellë ndaj tij (ndaj librit, Tevrat e Inxhil).
E për këtë shkak (të përçarjes së tyre), ti thirr dhe përqendrohu ashtu si të është urdhëruar dhe mos shko pas dëshirave të tyre dhe thuaj: “Unë kam besuar në librat që i shpalli Allahu, jam urdhëruar të mbaj drejtësi mes jush, Allahu është Zoti ynë dhe Zoti juaj; Ne kemi përgjegjësinë e veprave tona e ju të veprave tuaja, nuk ka polemikë mes nesh e jush; Allahu bën tubimin mes nesh dhe vetëm te Ai është përfundimi!”
Ata që kundërshtojnë fenë e Allahut pasi asaj i janë përgjigjur (njerëzit), faktet e tyre janë të asgjësuara te Zoti i tyre, ata janë të përbuzur dhe ata do të kenë dënim të rëndë.
Allahu është Ai që e zbriti librin e vërtetë dhe drejtësinë. Ti nuk mund ta dish, ndoshta çasti i shkatërrimit është afër.
Ata që nuk i besojnë atij, kërkojnë ngutjen e tij, ndërsa ata që i besojnë, i frikësohen dhe e dinë, se ajo është e vërtetë. Ta dini se ata që bëjnë polemikë, duke dyshuar në momentin e katastrofës së përgjithshme janë në një humbje të thellë.[333]
[333] Shkronjat në fillim të kaptinës thuhet se janë: betime të Zotit, shenja të fillimit të fjalëve dhe të mbarimit të tyre dhe thuhet se janë emra të kaptinave në fjalë. Shih çka është thënë në Suretul Bekareh.
Allahu që i shpalli Muhamedit a.s. Kuranin, iu shpalli edhe pejgamberëve para tij. Prej autoritetit të madhërisë së Tij gati pëlcasin qiejt, ndërsa idhujtarët flasin çmos për Të, po melaiket më të larta gjithnjë i luten Atij dhe e falënderojnë, duke kërkuar që besimtarët e drejtë t’i mëshirojë.
As thëniet e as veprat e idhujtarëve nuk mund t’i fshihen Zotit. Muhamedi a.s. ka për detyrë të thërrasë në rrugë të drejtë banorët e Mekës dhe të vendeve përreth dhe t’iu tregojë, se do të tubohen para Zotit dhe se do të ndahen në dy grupe, disa për xhenet, kurse të tjerët për xhehenem. Atë ditë nuk ka ndihmës e mbrojtës tjetër, përveç Zotit, Krijuesit të çdo sendi e qenieve të të dy gjinive.
Të gjithë pejgamberëve, duke filluar prej Nuhut, Zoti iu shpalli një fe të njëjtë, të gjithë u porositën t’i përmbahen saktësisht asaj feje e të mos përçahen. Përçarjet e mëvonshme janë pasojë e zilisë, inatit, mendjemadhësisë, por mëshira e Zotit është shumë e madhe. Ajo përfshiu të gjitha krijesat, ndër të cilat edhe njerëzit, qofshin besimtarë ose jobesimtarë, ngaqë edhe jobesimtarët i përfshiu ajo mëshirë, meqë nuk u ndëshkuan aty për aty, por u lejuan të jetojnë deri në një afat të caktuar.
Pejgamberi ynë urdhërohet t’iu shmanget përçarjeve të Ithtarëve të Librit, jehudive dhe të krishterëve, e t’i përmbahet fesë së drejtë e të kulluar, të cilën e praktikuan të gjithë pejgamberët dhe besimtarët e tyre të drejtë, e çdokush do të përgjigjet për veprat e veta. Çasti i katastrofës së përgjithshme është enigmë për të gjitha krijesat, atë e di vetëm Zoti, por njerëzit gjithnjë duhet të jenë të gatshëm e të mos i befasojë ajo. Ata që perqeshën, nuk e shohin veten se sa shumë kanë humbur.
Allahu është shumë i Butë me robërit e vet; Ai e begaton atë që do; Ai është i Gjithëfuqishmi, Ngadhënjyesi.
Kush është që dëshiron fitimin e botës tjetër (Ahiretit), Ne do t’ia shtojmë fitimin e tij, e kush dëshiron vetëm fitimin e kësaj bote, Ne ia japim, po në botën tjetër ai nuk ka hise.
A mos kanë ata ortakë (zota ose idhuj), që u përcaktuan atyre fe, të cilën nuk e urdhëroi Allahu? Po sikur të mos ishte fjala vendimtare (e Allahut që shpërblimi dhe ndëshkimi të jenë në Ahiret), do të kryhej dënimi mbi ta, e megjithatë mohuesit do të kenë dënim të dhembshëm.
Do t’i shohish jobesimtarët të frikësuar nga ajo që vepruan, po, ajo do t’iu ndodhë atyre, kurse ata që besuan dhe bënë vepra të mira, do të jenë në kopshtet e xheneteve dhe ata kanë te Zoti i tyre çka të dëshirojnë; e kjo është ajo dhuntia e madhe.
Ajo (dhunti) konsiston në atë që Allahu iu jep myzhde robërve të vet, të cilët besuan dhe bënë vepra të mira.Thuaj: “Unë nuk kërkoj prej jush ndonjë shpërblim për thirrjen time, vetëm se respektin e dashurisë për hir të farefisnisë”. Kush bën ndonjë të mirë, Ne ia shumëfishojmë të mirat; vërtet, Allahu falë mëkatet, është Mirënjohës.
A mos thonë ata se ai (Muhamedi) shpifi gënjeshtër ndaj Allahut, e nëse dëshiron Allahu ta mbyllë zemrën tënde, pse Allahu eliminon të pavërtetën dhe me fjalët e veta e forcon të vërtetën. Ai është, që e di ç'ka në zemra.
Ai është që pranon pendimin e robërve të vet dhe shlyen të këqijat dhe e di çka punoni.
Ai është që iu përgjigjet (lutjeve të) atyre që besuan dhe bënë punë të mira dhe nga mirësia e vet ua shton atyre të mirat. Ndërsa jobesimtarët kanë dënim të rreptë.
Sikur Allahu t’ua shumonte begatinë robërve të vet, ata do t’i kalonin kufijtë, por Ai i furnizon me masë që dëshiron, sepse Ai është i Njohur hollësisht dhe Vështrues ndaj robërve të vet.
Dhe Ai është që e lëshon shiun, pasi ata t’i kenë humbur shpresat dhe Ai shtrin mëshirën e vet; Ai është Mbikëqyrësi, i Lavdëruari.
Nga argumentet e Tij është krijimi i qiejve dhe i tokës dhe shpërndarja e gjallesave në të dyjat dhe Ai me fuqinë e Tij mund t’i bashkojë kurdo që të dëshirojë.
Çfarëdo e keqe që mund t’ju godasë, ajo është pasojë e veprave tuaja (të këqija), e për shumë të tjera Ai ju fal.
E ju nuk mund t’i ikni (ta mposhtni) dënimit në tokë dhe përveç Allahut nuk keni, as mbrojtës, as ndihmës.[334]
[334] Allahu është shumë i Mëshirshëm dhe i Butë ndaj robërve të vet, të mirë qofshin ose të këqij: furnizon me ushqim, i lehtëson në momentin e llogarisë dhe të përgjegjësisë, nuk i ngarkon me çka nuk munden, nuk ngutet kundër kundërshtarit dhe nuk ia humb shpresën atij që shpreson, nuk refuzon lutjen dhe nuk ia këput shpresën, pra është Mëshirues në të gjitha çështjet. Kush bën vepra më qëllim shpërblimin e ahiretit Allahu ia shton të mirat, kurse kush punon vetëm për këtë jetë Allahu i jep aq sa dëshiron Vetë, e jo sa kërkon ai. Sikur të mos ishte vendim i kahershëm i Zotit të shtyjë ndëshkimin deri në botën tjetër, idhujtarët që pos Allahut adhuruan zota të tjerë, do t’i shkatërronte përnjëherë, por mjafton që ata do të jenë të trishtuar, për shkak të veprave të tyre të këqija, e besimtarët të kënaqur nëpër kopshte të xhenetit. Pejgamberi ynë, Muhamedi
a.s. urdhërohet t’iu thotë, se nuk kërkon prej tyre ndonjë shpërblim, përveç dashurisë së farefisit, pra ata do të duhej ta donin atë pse e kishin të afërt, do të duhej ta respektonin për hir të farefisnisë e të mos e torturonin. Ka mendime, se me farefis nënkuptohet familja e ngushtë e pejgamberit: Fatimja, Aliu, Hasani dhe Huseini, por derisa ajeti është i shpallur në Mekë fjala është për farefisin në përgjithësi.
Muhamedi a.s. edhe po të kishte dashur, nuk ka pasur mundësi të trillojë gënjeshtër ndaj Allahut, sepse Ai do t’ia mbyllte gojën. Sikur Allahu t’iu jepte begati më të madhe njerëzve ata do të shfrenoheshin, prandaj Ai i furnizon me masë ashtu si di vetë. Në një hadithi kudsij thuhet: “Ka nga robërit e Mi, që meritojnë vetëm begatinë, sepse sikur t’i varfëroja, ata do ta humbnin fenë e vet, kurse ka të tjerë që meritojnë vetëm varfërinë, sepse sikur t’i pasuroja do ta humbnin fenë e vet” (merfuë prej Enesit, shënon Ibni Kethiri).
Të këqijat që i godasin njerëzit, bëhen për t’ua shlyer mëkatet, e përsa u përket pejgamberëve, ato i ngrejnë në shkallë edhe më të lartë, pse ata janë të mbrojtur prej mëkateve.
Dhe nga argumentet (që dokumentojnë fuqinë) e Tij, janë anijet lundruese nëpër det si të ishin kodra.
Nëse do Ai, e ndal erën dhe ato ngelin të palëvizshme mbi sipërfaqen e ujit. S’ka dyshim, se këto fakte ekzistojnë për secilin durimtar e mirënjohës.
Ose i përmbyt ata për shkak të asaj që vepruan, e për shumë të tjera Ai i fal.
Ata që i kundërshtojnë argumentet Tona, le ta dinë se nuk kanë shpëtim (nuk mund t’i shmangen dënimit).
Çka iu është dhënë nga ndonjë send ajo është kënaqësi në këtë botë, e ajo që është tek Allahu është shumë më e mirë dhe e përjetshme, por për ata që besuan dhe që vetëm Zotit të tyre i mbështeten,
dhe ata që iu shmangën mëkateve të mëdha e të shëmtuara, dhe kur hidhërohen, ata falin,
edhe ata që i përgjigjen thirrjes së Zotit të tyre, dhe e falin namazin rregullisht, dhe ata që konsultohen mes vete për punë të përbashkëta, e nga ajo që Ne ua japim ata e shpërndajnë,
edhe ata që kur i godet e padrejta, i kundërvihen.
Ndëshkimi i të keqes bëhet me një të keqe në të njëjtën masë, e kush fal e bën pajtim shpërblimi i tij është tek Allahu. Vërtet, Ai nuk i do zullumqarët.
E kush hakmerret për padrejtësitë, që i janë bërë, ndaj të tillëve nuk ka ndonjë përgjegjësi.
Përgjegjësia (ndëshkimi) është vetëm kundër atyre që iu bëjnë njerëzve padrejtësi dhe kundër atyre që pa farë arsye bëjnë çrregullime në tokë. Për të tillët është një dënim i dhembshëm.
Kush bën durim dhe fal, s’ka dyshim se ajo është virtyti më i lartë (i lavdishëm).
Atë që Allahu e lë të humbur, për të nuk ka ndonjë ndihmës tjetër pos Tij. Do t’i shohësh zullumqarët, që kur ta vërejnë dënimin do të thonë: “A ka ndonjë rrugë për rikthim (në Dunja)?”
Do t’i shohish ata duke iu afruar atij (zjarrit) të frikësuar nga nënshtrimi, se si e shikojnë me bisht të syrit tinëzisht (me një shikim të vjedhur). Ata që besuan do të thonë: “Vërtet, të humbur në Ditën e Kijametit janë ata që e humbën vetveten dhe familjen e vet!” Ta dini pra, se mizorët janë në dënim të përjetshëm.
Ata nuk kanë mbrojtës që t’iu ndihmojë, përveç Allahut, sepse atë që Allahu e ka humbur, për të nuk ka rrugëdalje (shpëtim).
Përgjigjjuni thirrjes së Zotit tuaj para se të vijë një ditë, që Allahu nuk e kthen më (pasi ta ketë caktuar). Atë ditë ju nuk do të gjeni strehim dhe as nuk do të mund t’i mohoni (mëkatet).
Nëse ata (idhujtarët) refuzojnë, Ne nuk të kemi dërguar ty rojë të tyre, ti ke për obligim vetëm komunikimin. Vërtet, kur Ne i dhurojmë njeriut nga ana Jonë ndonjë të mirë, ai gëzohet për të, e kur e godet ndonjë e keqe që e ka merituar vetë, atëherë njeriu është përbuzës.[335]
[335] Pasi solli argumente, të cilat dokumentojnë për Allahun Krijues e të Plotfuqishëm, i cili u dhuroi njerëzve begati të panumërta, iu tërheq vërejtjen për faktin, se të mirat e kësaj jete janë të përkohshme. Të mirat që do t’i gëzojnë besimtarët tek Allahu janë të përjetshme dhe shumë të këndshme. Fjala është për bamirësit, që sinqerisht janë të mbështetur në Zotin, që ruhen prej mëkateve të mëdha e të turpshme, që kur dikush i hidhëron, e falin gabimin. Ata e falin namazin dhe të gjitha çështjet mes tyre i shqyrtojnë dhe i vendosin bashkërisht me marrëveshje, që nga pasuria e tyre ndihmojnë nevojtarët, që luftojnë kundër dhunës në atë masë, sa janë të dëmtuar, e nuk e teprojnë, por nëse falin gabimin dhe pajtohen, shpërblimi i tyre është në duar të Allahut. Nuk qortohen e as ndëshkohen ata, të cilët i kundërvihen padrejtësisë. Durimi nuk është i preferuar në ato raste, kur merret nëpër këmbë nderi i njeriut, kur merren nëpër këmbë dispozitat e Allahut. Imam Shafiu thotë: Kush nuk hidhërohet prej atij që padrejtësisht do ta hidhërojë, ai është gomar! Një poet thotë: Butësia e të riut pa vend është injorancë! Këtu është fjala për t’iu kundërvënë zullumqarëve, të cilët bëjnë shkatërrime dhe çrregullime, ndërsa kur është fjala për rastet e tjera falja dhe durimi janë virtyti më i lartë dhe më i lavdueshëm për njeriun.
Zullumqarët, të nënçmuar e të poshtëruar do të vihen pranë zjarrit, e nga frika e tmerri, nuk mund ta shikojnë drejtpërsëdrejti, por tinëzisht, e aty do t’iu thonë besimtarët: Ky është dështimi katastrofal për juve dhe për familjet tuaja, sepse nuk ka kush që mund t’ju ndihmojë e as t’ju mbrojë. Prandaj duhen përqafuar mësimet e Zotit para se të vijë Dita e Kijametit, para se të vijë vdekja, pse ajo nuk kthehet prapa, nuk mund të mohohen mëkatet, nuk mund të gjendet ndonjë që të strehon.
Pejgamberi a.s. ka si detyrë vetëm të informojë njerëzit, e nuk është përcjellës i tyre, e as përgjegjës për atë që ata veprojnë.
Vetëm i Allahut është pushteti i qiejve e i tokës; Ai krijon çka të dojë; Ai i fal vetëm femra atij që do; e i fal vetëm meshkuj atij që do,
ose u fal çift, meshkuj e femra, por atë që do e lë pa fëmijë (steril); Ai është i Gjithëdijshëm, i Plotfuqishëm.
Nuk ka asnjë njeri që t’i ketë folur Allahu ndryshe, vetëm se me anë të frymëzimit, ose pas ndonjë perdeje, ose t’i dërgojë të dërguar (melek), e ai t’i shpallë me lejen e Tij atë që do Ai. Vërtet, Ai është më i Larti, më i Urti.
Po kështu me urdhrin tonë Ne të shpallëm edhe ty shpirtin (Kuranin). Ti nuk e ke ditur çfarë është libri (Kurani), as ç’është besimi, por Ne atë e bëmë dritë me të cilën e vëmë në rrugë të drejtë atë që dëshirojmë prej robërve tanë. Në të vërtetë, edhe ti udhëzon për në rrugën e drejtë,
në rrugën e Allahut, të cilit i takon çka ka në qiej dhe çka ka në tokë, e ta dini se të gjitha çështjet janë me vullnetin e Allahut.[336]
[336] Edhe në ajetet e tjera të Kuranit thuhet, se vetëm Allahu është Ai, që e di se çka fshihet në barkun-mitrën e nënës, e këtu në këtë ajet theksohet, se çdo gjë në botë ndodh dhe zhvillohet sipas vullnetit të Zotit, pra edhe çështja e lindjes së fëmijëve. Në këtë ajet përmenden katër gjendje të prindërve përkitazi me fëmijët: dikujt i fal vetëm vajza, dikujt vetëm djem, dikujt edhe vajza edhe djem, e dikujt as djem as vajza dhe kështu gjendjet e tilla nuk janë çështje rasti, por çështje të diktuara nga dija, plani dhe urtësia e Zotit Fuqiplotë. Sikurse edhe pejgamberëve të tjerë, që Zoti iu dha shpallje. Muhamedit a.s. i thotë, se edhe ty të dhamë shpalljen që është si shpirt, sepse shpallja jote Kurani ngjall zemrat, si shpirti që ngjall trupin kur i bashkohet. Madje i thuhet Muhamedit a.s., se më parë nuk ke ditur as çfarë është shpallja, as çfarë është besimi i drejtë, e Kurani është dritë që udhëzon; ti me anën e Kuranit udhëzon për në rrugën e drejtë.
Në ajetet e fundit jepet një sqarim, se si Zoti i Madhëruar iu ofroi dituri, njohje, shpallje, frymëzim njerëzve në këto tri mënyra: Me frymëzim: njeriu frymëzohet në shpirtin e vet për ndonjë punë a ide dhe e di se ai ngacmim shpirtëror është prej Zotit, pse është frymëzim për mirë e mbarë. Nëse ngacmimi është për ndonjë punë të keqe, ai është cytje nga djalli.
Për punë ose ide të mbara e të mira janë frymëzuar pejgamberët, edhe njerëz të tjerë të mirë, si nëna e Musait, nëna e Isait, ai besimtari i familjes së faraonit e shumë të tjerë. Të gjithë të frymëzuarit e kuptojnë, se është udhëzim prej Zotit, prandaj në zbatimin e detyrës me të cilën udhëzohen, nuk shprehin kurrfarë luhatshmërie, por të vendosur e zbatojnë, f.v. Ibrahimi deshi ta therë djalin, nëna e Musait e hodhi atë në lumë, Musai i ra me shkop detit dhe u fut në të etj. Kur është fjala për frymëzimin e gjallesave të tjera, si të bletës, të thneglës (milingonës), të pupëzës etj., aty ka të bëjë me një lloj instinkti të tyre, e kur është fjala për sendet e ngurta, si toka, qielli etj., atëherë frymëzimi ka të bëjë me gjendjen e tyre.
Muhamedi a.s. është frymëzuar në këtë mënyrë shumë herë rreth shpjegimit të domethënies së ndonjë ajeti, të ndonjë hadithi kudsij, ose të ndonjë pune tjetër, që për neve është hadith prej tij, por kjo mënyrë e frymëzimit, nuk ka të bëjë me Kuranin.
Me mënyrën pas perdes: Pejgamberi a.s. e dëgjon fjalën e Zotit pa ndërmjetësimin e melekut. Fjalën e Zotit e dëgjoi Musai në kodrën Tur, kurse Muhamedi a.s. e dëgjoi natën e Miraxhit.
Me mënyrën e frymëzimit përmes engjëllit të dërguar prej Zotit: Kjo është mënyra e shpalljes së Kuranit. Xhibrili ia tha fjalët që i dëgjoi prej Zotit dhe Muhamedi a.s. ishte i obliguar t’i thotë ato fjalë, ashtu si ia tha Xhibrili, e ai pra është Kurani.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Shura. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
43. SURETUZ - ZUHRUF
E zbritur në Meke, pas sures “Esh Shura”, ajete 89
Edhe kjo sure parashtron çështjet themelore të besimit të drejtë, siç janë: njësia e Zotit, të dërguarit, ringjallja dhe shpërblimi ose ndëshkimi në botën tjetër.
Në fillim parashtron argumente mbi burimin e shpalljes së Kuranit, të cilin Allahu ia shpalli Pejgamberit të pashkolluar e në stilin më të lartë gjuhësor, për të qenë mrekulli e përjetshme e Pejgamberit a.s.
Veç argumenteve të gjithësisë përgjithësisht e të tokës veçanërisht, të cilat dokumentojnë për fuqinë e pakufishme të Krijuesit janë parashtruar edhe disa çështje rreth iluzioneve të bashkësive të hershme njerëzore, të cilat përveç bindjes së tyre politeiste, fëmijët vajza që për vete i urrenin ia përshkruanin si bija të Zotit.
Për arsye se idhujtarët arabë pretendonin, se ishin pasardhës të Ibrahimit Kurani parashtron çështjen e tij, dhe dokumenton se Ibrahimi ishte i pari që refuzoi adhurimin e idhujve, ndonëse do të duhej që edhe ata të ndiqnin rrugën e tij.
Në këtë sure i bëhet një vështrim edhe bindjes së kotë e të sëmurë të idhujtarëve, të cilët mendonin se fama, autoriteti ose krenaria e njeriut është e lidhur me pasurinë e pozitën, ndaj sipas tyre edhe Pejgamberi do të duhej të ishte një njeri i pasur e me pozitë, si një njeri në Meke ose një tjetër në Taif, e jo si Muhamedi që ishte, edhe i varfër, edhe jetim. Kurani, pra, vërteton se pasuria e pozita nuk janë kusht për ndershmërinë dhe meritën e lartësimet e njeriut, fundi i fundit, të gjitha begatitë e kësaj bote nuk peshojnë as sa një krah mize te Zoti. Edhe faraoni mizor ishte i mashtruar pas pasurisë e pas pushtetit.
Quhet: “Suretuz Zuhrufi”- kaptina “Stoli ari”, si shembull i kënaqësive të kësaj jete mashtruese, si flakërimet e arit që mashtrojnë njerëzit, e nuk kanë kurrfarë vlere tek Allahu.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ha, Mim.
Betohem në librin (Kuranin) sqarues!
S’ka dyshim, se Ne e bëmë atë Kuran arabisht, në mënyrë që ju ta kuptoni.
Dhe se në librin amzë (Levhi Mahfudh) te Ne, gëzon famë të lartë dhe është plot urtësi.
A thua Ne ta lëmë këshillimin ndaj jush e t’ju braktisim, pse ju jeni popull i shfrenuar?
E sa pejgamberë kemi dërguar te popujt e lashtë?!
Dhe nuk iu erdhi atyre asnjë pejgamber, e të mos tallen me të.
Prandaj Ne i zhdukëm ata që ishin më të fuqishëm se këta, dhe shembulli i atyre të mëparshmëve është përmendur më parë (në Kuran).
Nëse ti i pyet ata: “Kush i krijoi qiejt e tokën?” Me siguri do të thonë: “Ato i krijoi i Plotfuqishmi, i Gjithëdijshmi!”
Ai që tokën e bëri djep për ju dhe mundësoi të keni rrugë nëpër të, e të mund të orientoheni (për qëllimet tuaja).
Dhe Ai që lëshon nga qielli ujë (shi) me masë. Ne i japim me të jetë një vendi të vdekur. Ja, kështu edhe ju do të nxirreni (të gjallë nga varrezat);
Dhe Ai që krijoi të gjitha llojet (çiftet) dhe ju mundësoi të udhëtoni hipur në anije ose në kafshë.
Të uleni mbi to dhe atëherë, pasi të jeni vendosur mbi to, ta përkujtoni të mirën, që ua dha Zoti juaj e të thoni: "Falënderuar qoftë Ai, që i nënshtroi këto për ne, sepse ne nuk do të kishim mundësi ta bënim këtë,
dhe ne me siguri do të kthehemi te Zoti ynë!”
Megjithëse (pranuan se Zoti është i vetmi krijues), ata i përshkruan Atij pjesë (fëmijë) nga robërit e Tij. Njeriu i tillë njëmend është mohues i hapët.
A mos Ai nga ato që krijoi për vete përcaktoi vajza, kurse juve ju dalloi me djem?
E kur ndonjëri prej jush lajmërohet me (lindje të vajzës) atë, që ia pat përshkruar të Gjithëmëshirshmit shembull, fytyra e tij nxihet dhe i zihet fryma.
A, atë që rritet me stoli e në dialog është i paqartë (ia përshkruajnë Zotit)!
Edhe engjëjt që janë adhurues të Zotit i quajnë femra? A prezantuan ata në krijimin e tyre (melekëve)? Dëshmia e tyre do të regjistrohet dhe ata do të merren në pyetje.
Ata pastaj thanë: “Sikur të kishte dashur Allahu, ne nuk do t’i adhuronim ata (as idhujt e as melaiket). Ata nuk kanë për këtë (që thonë) ndonjë fakt, ata vetëm gënjejnë”.
A mos iu kemi dhënë ndonjë libër para tij (para Kuranit), e ata i përmbahen atij?
Jo, por ata thanë: “Ne i kemi gjetur të parët tanë në këtë fe dhe po vazhdojmë gjurmëve të tyre”.
Ja pra, Ne nuk kemi dërguar para teje pejgamber në ndonjë vendbanim, që të mos i ketë thënë paria e begatshme e tij: “Ne i gjetëm të parët tanë në këtë fe dhe ne jemi të orientuar gjurmëve të tyre”.
Ai tha: “A edhe nëse iu kam sjellë rrugë më të mirë nga ajo që i gjetët të parët tuaj?” Ata thanë: “Ne nuk i besojmë asaj me çka ju jeni dërguar!”
Atëherë Ne ndërmorëm ndëshkime kundër tyre, e shih si ishte përfundimi i përgënjeshtruesve.[337]
[337] Zoti xh. sh. betohet në Kuranin, i cili në rrethin më të lartë të engjëjve gëzon një famë të madhe dhe që në Levhi Mahfudh ka autoritet të lartë, në mënyrë që do të duhej ta madhërojnë e çmojnë edhe banuesit e tokës, e nëse disa prej tyre e refuzojnë dhe e konsiderojnë gënjeshtër, ai qëndrim i tyre nuk ndikon në mëshirën e Zotit, i cili nuk i ndërpreu këshillat dhe udhëzimet, por gjithnjë i thirri në rrugën e hajrit.
Edhe idhujtarët e dinin se Zoti i krijoi qiejt e tokën, se Ai ua bëri të mundshme jetën në tokë, u fali shi dhe i ngjalli bimët, krijoi të gjitha llojet e krijesave të të dy gjinive, por nga mendjelehtësia e tyre lutnin dhe sende të tjera pos Tij. Besimtarët porositen, që në shenjë mirënjohjeje ndaj Zotit, kur të hipin në ndonjë mjet udhëtimi, duhet ta thonë këtë shprehje “Subhanel ledhi...” deri te “munkalibun”.
Në kohën e injorancës, ndër idhujtarët arabë vajzat ishin të urrejtura, e megjithatë ata thoshin për engjëjt, se janë të gjinisë femërore dhe se janë fëmijë të Zotit. Madje ndiqnin adetet e shëmtuara të të parëve të tyre, e nuk orientoheshin me mësimet e Kuranit. Si fajtorë kryesorë për refuzimin e mësimeve, që u sillnin pejgamberët nga ana e Zotit ishin pasanikët, që ishin të mësuar të jetonin të shfrenuar nga çdo rregull e normë morale, por gjithnjë e vuajtën ndëshkimin që e merituan. Zoti xh. sh. betohet në Kuranin, i cili në rrethin më të lartë të engjëjve gëzon një famë të madhe dhe që në Levhi Mahfudh ka autoritet të lartë, në mënyrë që do të duhej ta madhërojnë e çmojnë edhe banuesit e tokës, e nëse disa prej tyre e refuzojnë dhe e konsiderojnë gënjeshtër, ai qëndrim i tyre nuk ndikon në mëshirën e Zotit, i cili nuk i ndërpreu këshillat dhe udhëzimet, por gjithnjë i thirri në rrugën e hajrit.
Edhe idhujtarët e dinin se Zoti i krijoi qiejt e tokën, se Ai ua bëri të mundshme jetën në tokë, u fali shi dhe i ngjalli bimët, krijoi të gjitha llojet e krijesave të të dy gjinive, por nga mendjelehtësia e tyre lutnin dhe sende të tjera pos Tij. Besimtarët porositen, që në shenjë mirënjohjeje ndaj Zotit, kur të hipin në ndonjë mjet udhëtimi, duhet ta thonë këtë shprehje “Subhanel ledhi...” deri te “munkalibun”.
Në kohën e injorancës, ndër idhujtarët arabë vajzat ishin të urrejtura, e megjithatë ata thoshin për engjëjt, se janë të gjinisë femërore dhe se janë fëmijë të Zotit. Madje ndiqnin adetet e shëmtuara të të parëve të tyre, e nuk orientoheshin me mësimet e Kuranit. Si fajtorë kryesorë për refuzimin e mësimeve, që u sillnin pejgamberët nga ana e Zotit ishin pasanikët, që ishin të mësuar të jetonin të shfrenuar nga çdo rregull e normë morale, por gjithnjë e vuajtën ndëshkimin që e merituan.
(Përkujto, o i dërguar) Kur Ibrahimi babait të vet dhe popullit të tij i tha: “Unë jam i larguar prej asaj që adhuroni ju,
përveç Atij që më krijoi, dhe që Ai do të më drejtojë!”
Dhe ai (Ibrahimi) e la të përjetshme atë fjalë (besimin në një Zot) ndër pasardhësit e vet, me shpresë që ata të kthehen prej rrugës së gabuar në rrugën e drejtë.
Por Unë iu dhashë mundësi këtyre dhe të parëve të tyre të kënaqen derisa nuk iu erdhi e vërteta dhe i dërguari me fakte.
Po, kur u erdhi atyre e vërteta ata thanë: “Kjo është magji dhe se ne kësaj nuk i besojmë!”
Pastaj thanë: “Përse të mos i ketë zbritur ky Kuran një njeriu të madh nga dy qytete?”
A thua ata e përcaktojnë mëshirën (pejgamberllëkun) e Zotit tënd? Ne kemi përcaktuar ndër ta gjendjen e jetës në këtë botë; Ne kemi dalluar disa në shkallë më të lartë se të tjerët, që të shfrytëzojnë njëri-tjetrin për shërbime. E mëshira (caktimi për pejgamber) e Zotit tënd është shumë më e dobishme, se ajo që ata grumbullojnë.
E sikur të mos ishte që njerëzit (do të lakmonin) të ktheheshin në mosbesim, Ne atyre që nuk e besojnë Zotin do t’ua bënim pullazet e shtëpive të tyre nga argjendi, si dhe shkallët nga argjendi, mbi të cilat ata do të ngriheshin,
e edhe dyert e shtëpive të tyre nga argjendi, edhe kolltukët, mbi të cilët do të mbështeteshin,
edhe stoli të ndryshme (ari etj.). E të gjitha këto nuk janë gjë tjetër pos kënaqësi e jetës së kësaj bote, kurse bota e ardhshme te Zoti është për besimtarët e ruajtur.
Kush mbyll sytë para këshillave të të Gjithëmëshirshmit atij ia shoqërojmë një djall, që nuk i ndahet kurrë.
E ata (djajtë) do t’i shmangin nga rruga e drejtë,kurse (jobesimtarët) mendojnë se janë duke i udhëzuar.
E kur të vijë ai (jobesimtari) para Nesh do të thotë: “Ah, të kishim qenë larg mes vete sa lindja me perëndimin; sa shok i keq je ti!”
Dhe sot, për shkak se ishit zullumqarë shoqërimi juaj nuk do t’ju bëjë dobi në vuajtjet tuaja.
A mos ti do të bësh të dëgjojë i shurdhri, ose ta drejtosh të verbrin, apo atë që është zhytur në humbje të thellë?
E nëse të tërheqim ty (ta marrim jetën ose të shpërngulim), Ne patjetër do t'u hakmerremi atyre.
Ose, mund të bëjmë që ti ta shohësh atë që Ne iu premtuam (dënimin), sepse Ne kemi fuqi kundër tyre.
Prandaj, ti përmbaju asaj që po të shpallet, e s’ka dyshim se ti je në rrugë të drejtë.
Dhe se ajo (shpallja) është lëvdatë e madhe për ty dhe për popullin tënd, dhe për këtë (lëvdatë) më vonë do të përgjigjeni.
E ti pra, pyeti ata të dërguarit që i dërguam para teje, a kemi lejuar që në vend të Gjithëmëshirshmit të adhurohen zota të tjerë?[338]
[338] Ibrahimi ishte ai që u largua prej adhurimit të idhujve, e besoi dhe e adhuroi një Zot të vetëm, Allahun, dhe besimi i tij mbeti i përjetshëm për pasardhësit e tij; mirëpo mekasit edhe pse ishin pasardhës të Ibrahimit, u mashtruan, u dhanë pas kënaqësive të kësaj bote dhe iu shmangën besimit të drejtë. Madje, edhe kur iu erdhi e vërteta, Kurani dhe pejgamberi ata e quajtën magji. Ata vajtën dhe më larg dhe supozuan, se Kurani do të duhej t’i zbritej ndonjë njeriu të madh, të autoritetshëm, Velid ibni Mugires nga Meka, ose Urve bin Mes’ud Thekafiut nga Taifi, e jo Muhamedit jetim e varfanjak! Gjithnjë ka qenë (dhe është) mendimi i të padijshmëve, se i madh është ai që ka pasuri e famë, ndërsa te njerëzit e dijshëm i madh është ai shpirtpastri, shpirtlarti, e kush ishte më shpirtlartë se Muhamedi a.s.? Prandaj Zoti e refuzon atë bindje të gabuar të tyre e iu thotë: A ju do ta caktoni, se kush do të duhej të jetë pejgamber, a nuk e dini se Ne e bëjmë edhe përcaktimin e çështjeve që nuk kanë aq shumë rëndësi, siç është çështja e pasurisë në këtë jetë dhe e varfërisë, a menduat se çështjen më të rëndësishme, pejgamberllëkun do ta lëmë në duar të tjetërkujt? Ne kemi përcaktuar që dikush të jetë i pasur, dikush i mesëm, e dikush i varfër për hir të ekuilibrit të jetës së bashkësisë njerëzore, përndryshe do të paralizohej jeta sikur të gjithë të ishin të pasur apo të gjithë të varfër. Këtë ligj të Zotit mund ta vërejmë tek i dobëti, tek jo i shkathëti, tek jo oratori, por edhe tek ai i pasuri e i forti, tek i shkathëti, te oratori etj.
Zoti ka mundësi t’i bëjë të pasur pa masë ata që nuk besojnë, por në atë mosbesim do të lakmonin edhe të tjerët për hir të pasurisë. Njeriun, që ia kthen shpinën mësimeve të Zotit, e shoqëron djalli, e mashtron e mëson mbrapsht e në Ditën e Kijametit do ta shohë gabimin e vet, gabimin e shoqërisë së keqe, e cila nuk do t’i ndihmojë fare në lehtësimin e vuajtjeve. Besimi në një Zot ka qenë mësim i të gjithë pejgamberëve, prandaj Muhamedit a.s. i thuhet t’i përmbahet Kuranit, i cili ia rrit famën atij dhe atyre që e përqafojnë.
Ne e patëm dërguar Musain me argumentet tona te faraoni dhe rrethi i tij, e ai tha: “Unë jam i Dërguari i Zotit të gjithësisë!"
E kur ua solli ai argumentet Tona ata u tallën me to.
Dhe Ne nuk u treguam asnjë mrekulli (ndëshkuese), që nuk ishin më të mëdha se njëra-tjetra dhe ashtu i ndëshkuam, në mënyrë që të tërhiqeshin nga rruga që praktikonin.
Dhe ata thanë: “O ti magjistar, lute për ne Zotin tënd sipas besës që ta ka dhënë (të na e largojë dënimin), se ne po besojmë!”
E kur ua hoqëm atyre dënimin, ja, ata e thyen besën.
Ndërsa faraoni thirri popullin e vet e i tha: “O popull imi, a nuk është imi pushteti i Egjiptit (i Misirit) dhe i këtyre lumenjve, që rrjedhin nën pallatin tim, a nuk po shihni?"
Pra, unë jam më i mirë se ky qyqar që mezi flet!
Përse nuk i janë vënë atij bylyzykë ari, ose të kenë ardhur bashkë me të engjëjt shoqërues?
Dhe ashtu ai e frikësoi popullin e vet, e ata e respektuan, por ata ishin vërtet popull i shkatërruar.
Kur ata nxitën hidhërimin Tonë, Ne iu hakmorëm atyre dhe i përmbytëm të gjithë.
Dhe i bëmë ata shembull e përvojë për të tjerët.
Kur iu përmend popullit tënd si shembull biri i Merjemes ata brohoritën.
Dhe thanë: “A janë më të mirë zotat tanë apo ai?” Ata nuk të thanë atë, vetëm si polemikë, por ata janë njerëz ngatërrestarë.
Ai (Isai) ka qenë vetëm një rob, të cilin e bëmë pejgamber dhe e bëmë shembull të jashtëzakonshëm, si përvojë për Beni Israilët.
Po sikur të duam Ne do të bënim prej jush engjëj, që do t'ju zëvendësonin në tokë.
E ai (Isai) është parashenjë e Momentit (e Kijametit), pra kurrsesi mos dyshoni në të (në katastrofë) dhe eni pas meje, kjo është rruga e drejtë.
E të mos ju pengojë djalli, se ai për ju është armik i hapët.
Po kur Isai erdhi me argumente tha: “Erdha te ju me pejgamberllëk dhe erdha t’ua sqaroj atë pjesë, që e kundërshtonit, pra kini frikë Allahun dhe më respektoni mua!
S’ka dyshim, Allahu është Ai, Zoti im dhe Zoti juaj, prandaj Atë adhurojeni! Kjo është rruga e drejtë!”[339]
[339] Tregimi rreth Musait dhe rreth faraonit jep shenjë, se burimi i urrejtjes dhe i arrogancës është i njëjtë. Idhujtarët mekas kërkonin një njeri të madh për pejgamber, e faraoni krenohej me pasuri e pushtet dhe nuk e pranonte rrugën e drejtë, që ia ofronte Musai. Faraoni përqeshte Musain pse nuk ishte orator i mirë, edhe pse nuk ishte i stolisur me ar, siç stoliseshin sunduesit e tyre, madje edhe pse nuk kishin ardhur me të edhe engjëj.
Kurani iu tha Beni Israilëve, se Isai është shembull në virtyte e në sjellje dhe si i tillë arriti gradën më të lartë, kur Zoti e zgjodhi për pejgamber. Ai nuk ishte djalë i Zotit, por rob i Tij, sikurse edhe robërit e tjerë. Kur iu tha Kurani idhujtarëve e paganëve se: Ju dhe çka adhuroni pos Allahut jeni lëndë e zjarrit të xhehenemit - ata nga gëzimi bërtitën dhe brohoritën, pse menduan se edhe Isai është në të njëjtën pozitë me zotat e tyre. Në të vërtetë, kur shpalli Kurani se të gjithë të adhuruarit, pos Allahut do të jenë lëndë e zjarrit, idhujtarët thanë: “A është fjala vetëm për idhujt tanë, që ne i adhurojmë, apo edhe për të gjithë të adhuruarit e tjerë?” Pejgamberi a.s. iu tha: “Të gjithë”.- Atëherë ata thanë: “Të krishterët e adhurojnë Isain, jehuditë Uzejrin, disa fise adhurojnë engjëjt pra derisa edhe këta do të jenë në xhehenem, le të jenë edhe zotat tanë!? Në një moment Pejgamberi a.s. heshti, e ata menduan se e mundën me fakte; atëherë u shpall ajeti: 101, kaptina Enbija. Idhujtarët nuk e kuptuan edhe shprehjen e Kuranit “ma” - çka dhe “men” -kush.
Kurani vërtetoi, se Isai ishte pejgmaber i Zotit dhe se ishte si shenjë paralajmëruese për afërsinë e katastrofës së përgjithshme të kësaj bote. E vetë Isai i thirri njerëzit në besimin e drejtë, në Allahun.
Dhe grupet u përçanë mes vete, e të mjerët ata që janë zullumqarë nga dënimi i Ditës së Dhembshme.
Nuk presin tjetër ato (grupe) përveç Katastrofës, t'u vijë befas duke mos e hetuar fare.
Atë ditë shokët e ngushtë do të jenë armiq të njëri-tjetrit, përveç atyre që ishin të sinqertë në miqësi.
(Atyre besimtarëve, që ishin shoqëruar për hir të Zotit iu thuhet): “O adhuruesit e Mi, sot nuk ka as frikë për ju, e as që do të jeni të pikëlluar!”
(Robërit e Mi) të cilët besuan argumentet Tona dhe ishin muslimanë.
Hyni në xhenet ju dhe gratë tuaja, të gëzuar!
Atyre iu shërbejnë me enë e gastare ari, aty do të kenë çka t’iu dëshirojë shpirti dhe t’iu kënaqet syri. Ju do të jeni aty përgjithmonë.
E ky është xheneti, që iu është dhënë për atë që keni punuar.
Aty keni shumë pemë prej të cilave do të hani.
Ndërkaq kriminelët janë në vuajtje të përjetshme të xhehenemit.
Atyre as nuk iu lehtësohet (vuajtja) dhe aty janë të dëshpëruar.
Ne nuk iu bëmë atyre padrejtësi, por ata i kanë bërë padrejtësi vetes.
Dhe ata thërrasin: “O Malik, le të na e marrë shpirtin Zoti yt!”. Ai thotë: “Ju do të jeni aty përgjithmonë!”
Ne iu patëm sjellë të vërtetën, por shumica prej jush ishit urrejtës të së vërtetës.
A mos vendosët për ndonjë çështje (grackë kundër Muhamedit), por edhe Ne kemi vendosur (ta ndihmojmë).
A mendojnë se Ne nuk dëgjojmë ndjenjën e fshehtë të tyre dhe bisedën midis tyre? Po, e dëgjojmë dhe të dërguarit tanë (engjëjt përcjellës), që janë pranë tyre shkruajnë.
Thuaj: “Sikur i Gjithëmëshirshmi (Allahu) të kishte fëmijë, unë do të jem i pari adhurues (pse unë e di më së miri se ajo është gënjeshtër)!”
Larg asaj është Zoti i qiejve e i tokës, Zoti i Arshit, nga ajo që ata i përshkruajnë.
Po ti lëri ata të zhyten edhe më thellë dhe të argëtohen derisa të arrijnë në ditën që iu është përcaktuar.
Ai është, që në qiell është i adhuruar dhe në tokë është i adhuruar, Ai është i Urti, i Gjithëdijshmi.
I lartësuar qoftë Ai, që vetëm i Tij është sundimi i qiejve e i tokës dhe çka ka ndërmjet tyre dhe vetëm Ai di për momentin e Kijametit dhe tek Ai ktheheni.
Ata që i adhuruan pos Tij, nuk mund të ndërmjetësojnë (të bëjnë shefaat), përveç kush dëshmoi të vërtetën, e ata e dinë.
Po nëse ti i pyet: Kush i krijoi ata, me siguri do të thonë: “Allahu!” E si pra, i kthejnë shpinën?
(Zoti e di) Edhe thënien e tij (të Muhamedit): “O Zoti im, këta janë një popull që nuk beson!”
(E Zoti iu përgjigj): Hiqju tyre pra, dhe thuaj: “Qofshi braktisur, e më vonë do ta kuptojnë!”[340]
[340] Edhe pse Isai mësoi se ishte rob dhe pejgamber i Zotit një, ithtarët pas tij u përçanë, pse disa menduan drejt për Isain si rob dhe i dërguar i Zotit, disa thanë për të se është zot. Të gjithë të shoqëruarit në këtë jetë të dynjasë për qëllime interesi do të jenë armiq ndaj njëri-tjetrit në Ditën e Gjykimit, përveç atyre që u miqësuan për hir dhe në rrugën e Zotit.
Malik quhet kryeroja e zjarrit të xhehenemit. Atij i drejtohen ata të xhehenemit, që Allahu t’i zhdukë, që t’iu përfundojnë vuajtjet, por lutja nuk iu pranohet. Të vërtetën e dëshmuan: Isai, Uzejri dhe engjëjt, këta mund të bëjnë shefat me lejen e Zotit për besimtarët, edhe pse dikush i adhuroi pa vend. Me ndihmën e Zotit të Madhëruar, përfundoi përkthimi dhe komentimi i Suretuz Zuhruf. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
44. SURETUD - DUHAN
E zbritur në Meke, pas kaptinës Zuhruf, ajete: 59
Në këtë sure, përveç synimeve që kanë pjesët e zbritura të Kuranit në Meke bëhet fjalë rreth natës së bekuar, natës së "Kadrit", në të zbriti Kurani në qiellin e dynjasë, ose në të cilën filloi shpallja e tij. Ajo është nata në të cilën plani për çështjen e krijesave për një vit iu bëhet i njohur melekëve kompetentë për ato çështje.
Qëndrimit të idhujtarëve kundër Muhamedit a.s., kundër Kuranit dhe kundër muslimanëve i bëhet vërejtje me tregimin rreth faraonit dhe ithtarëve të tij, se sipër shkak të zullumit, Zoti i shkatërroi dhe të gjitha ato të mira të tyre ua la trashëgim Beni Israilëve besimtarë.
Sureja përfundon me rrëfimin për gjendjen, që do të kenë mizorët dhe për gjendjen e njerëzve të devotshëm e të ruajtur prej punëve të këqija.
Quhet: “Suretud Duhan” - kaptina e tymit, sepse Allahu iu tërheq vërejtjen jobesimtarëve me skamje e uri dhe me atë tym që gati i shkatërroi, e ndoshta është fjala për tymin që do të shfaqet si parashenjë, se Katastrofa e Përgjithshme është afër.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ha, Mim.
Betohem në librin sqarues (të së drejtës nga e kota)!
Ne e zbritëm atë në një natë të bekuar (në natën e begatshme të kadrit). Ne dëshiruam t’u tërheqim vërejtjen, e njerëzit të jenë të gatshëm.
Në atë (natë) zgjidhet çdo çështje në mënyrë të prerë.
Urdhër i përcaktuar nga Vetë Ne. S’ka dyshim, se Ne dërguam të dërguar.
(E zbritëm) Nga Mëshira e Zotit tënd; Ai është Dëgjuesi i çdo gjëje, i Gjithëdijshmi.
Zoti i qiejve e i tokës dhe çka ka ndërmjet tyre, nëse jeni të bindur.
Nuk ka të adhuruar tjetër të vërtetë, vetëm Ai që jep jetë e vdekje, Zoti juaj dhe Zoti i prindërve tuaj të lashtë.
Por jo, ata (idhujtarët) janë në dyshim, janë duke luajtur.
Ti pra, prite ditën kur qielli sjell një tym konkret.
Ai (tymi) i përfshin njerëzit.Ky është një ndëshkim i mundimshëm.
(Ata thonë) Zoti ynë, largoje prej nesh dënimin, ne do të besojmë.
Prej nga atyre ajo këshillë (ai mësim), kur atyre iu pat ardhur pejgamber me argument (e nuk besuan)?
Po ia kthyen shpinën atij (pejgamberit) dhe i thanë: “I mësuar prej dikujt, i çmendur”.
Ne do t’ua largojmë dënimin për pak kohë, por ju do t’i ktheheni kotësisë.
(Përkujto) Ditën kur do t’i kapim me atë rrëmbimin Tonë të fuqishëm e do t’u hakmerremi.
Ne përpara tyre e vumë në sprovë popullin e faraonit, dhe i pat ardhur i dërguar i ndershëm.
(U pat thënë): “Të m’i dorëzoni robërit e Allahut, se unë jam i dërguar besnik te ju.
E mos bëni mendjemadhësi ndaj Allahut, unë sjell argument të sigurt.
Unë i jam mbështetur Zotit tim dhe Zotit tuaj nga (kërcënimi), që të më gurëzoni (të më vritni).
E nëse nuk më besoni, atëherë m’u hiqni (më lini të lirë)!”
E thirri Zotin e vet: “Këta janë popull kriminel”.
(Ne i thamë) Tërhiqu me robërit e Mi natën, se do të jeni të ndjekur.
Dhe lëre detin ashtu të qetë (të hapur), se ata janë ushtri që do të përmbytet.
Sa kopshte e kroje kanë lënë!
Edhe ara të mbjella e vende të bukura.
Dhe sa të mira që i kanë përjetuar.
Ja, ashtu atë ua lëmë në trashëgim një populli tjetër.
Për ta nuk qanë, as qielli, e as toka dhe atyre nuk iu dha afat.[341]
[341] Zoti betohet në Kuranin, në librin që sqaroi se cila është rruga e drejtë dhe cila e gabuar.
Nata që zbriti Kurani ishte Nata e Kadrit, zbriti në qiellin e dynjasë përnjëherë, pastaj ia zbriti Pejgamberit Xhebraili pjesë-pjesë. Quhet natë e bekuar, sepse është natë e të gjitha të mirave për dynja e për ahiret. Zoti, nga mëshira e vet dërgoi pejgamberë dhe shpalli libra, duke ua tërhequr njerëzve vërejtjen për pasojat, që mund t’i godasin.
Sipas Ibni Mes’udit kurejshitët e kundërshtuan shumë Pejgamberin a.s., e ai e luti Zotin t’i ndëshkojë. Lutja iu pranua dhe ata i kapi një skamje e uri e madhe, saqë kur shikonin qiellin e shihnin si tym. E lutën Pejgamberin të kërkojë prej Zotit shi dhe ai e luti dhe iu ra shi, por ata sërish iu kthyen të mbrapshtës.
Sipas Ibni Abasit: tymi i përmendur në këtë ajet është parashenjë e Kijametit, që do të ndodhë më vonë, e besimtari do të vuajë prej tij, sikur i bie flama, jobesimtari dhe munafikët do të kenë kokëdhembje të madhe, tymi do t’iu hyjë në bark e do t’iu dalë për hundësh, për veshësh dhe nga prapa. Tregimi i faraonit dhe i popullit të tij përmendet si shembull i pasojave të zullumit dhe se për zullumqarët nuk pikëllohet askush.
Thuhet se për besimtarin qajnë, edhe toka, edhe qielli. Në tokë qan vendadhurimi dhe vendveprimi i mirë, ndërsa në qiell vendi ku ngrihej vepra e mirë dhe thevabi. Ka mendime se ato qajnë edhe për atë që vdes në gurbet e jashtë familjes.
Ndërsa Ne i shpëtuam Beni Israilët prej vuajtjeve nënçmuese,
prej faraonit. Vërtet ai ishte mizor i pakufishëm.
Ne i patëm zgjedhur ata (besimtarët Beni Israilitë) me vetëdije ndër njerëzit e asaj kohe.
Dhe iu dhamë argumente (mrekulli) në të cilat patën përvojë të qartë.
E këta (populli yt) me siguri do të thonë:
“S’ka tjetër, vetëm ajo vdekja jonë e parë dhe ne nuk do të ringjallemi!”
Nëse jeni të vërtetë çka thoni (i thonë Muhamedit e besimtarëve), na sillni pra (në jetë) etërit tanë (të vdekur)!
A janë ata (idhujtarët) më të fortë, apo populli i Tubeit dhe ata që ishin përpara tyre. Ne ata i zhdukëm, sepse ishin kriminelë.
Ne nuk i krijuam qiejt e tokën dhe çka ka ndërmjet tyre pa një qëllim.
Por Ne i krijuam të dyja me qëllim të caktuar, mirëpo shumica e tyre nuk e dinë.
S’ka dyshim, se Dita e Kijametit ku kryhet gjykimi është caktim i të gjithë atyre.
Në atë ditë nuk bën dobi asgjë miku për mikun, e as nuk mund të ndihmohen.
Përjashtim bën ai që e mëshiron Allahu, se Ai është Ngadhënjyesi, Mëshiruesi i madh.
Është e vërtetë se pema e Zekumit,
do të jetë ushqim i mëkatarëve.
Vlon si katrani (si pezhgveja) në barqet,
ashtu si vlon uji i valë.
(iu thuhet engjëjve për mëkatarin) Rrëmbejeni e graheni në mes të xhehenemit.
Dhe hudhni mbi kokën e tij ujin e valë e shtojani mundimin.
(I thuhet): Shijoje! Se ti je ai i forti, i autoritetshmi.
E ky është ai (dënimi) për të cilin dyshonit.
Vërtet, ata që i patën frikë Zotit janë në vende të qeta.
Janë në xhenete e në burime që rrjedhin.
Veshin petka mëndafshi e kadifeje, ulur ballë për ballë.
Ja kështu, edhe i martojmë me bardhoshe symëdha (me hyri).
Aty kërkojnë t’iu sillen çdo lloj peme dhe aty janë të sigurt.
Aty nuk do ta përjetojnë vdekjen, përveç asaj të parës në Dunja. Ata i shpëtoi (Allahu) prej vuajtjeve të xhehenemit.
(Ato të mira) Janë dhuratë nga Zoti yt, e ai është shpëtim i madh.
Ne ua bëmë të lehtë atë (Kuranin) në gjuhën tënde, në mënyrë që ata të marrin mësim.
(Meqë nuk po marrin mësim) Ti pra prit, se edhe ata janë duke pritur.[342]
[342] Zoti xh. sh. i jep kurajë Muhamedit a.s., se atë dhe besimtarët e tij do t’i shpëtojë prej torturave të idhujtarëve, siç e pat shpëtuar popullin e Beni Israilëve prej faraonit. Idhujtarët nuk besonin në ringjallje dhe për të mbrojtur bindjen e tyre kërkonin prej Muhamedit a.s. të ringjallë ndonjë nga të parët e tyre. Nuk mendonin, se për shkak të krimit dhe të zullumit Zoti kishte shkatërruar para tyre popuj, që ishin shumë më të fortë se ata, si atë të Tubeit - sundues i Jemenit etj. Zoti nuk e krijoi këtë botë shkel e shko, e krijoi me një qëllim të caktuar, prandaj duhet vepruar sipas porosive të Tij, pse në ditën e Gjykimit, nuk mund ta ndihmojë askush tjetrin, pos ata që i mëshiron Allahu. Kemi përmendur edhe më parë se pema zekumit do të jetë ushqim i atyre në xhehenem. Ebu Xhehli në shenjë talljeje me Kuranin dhe Muhamedin a.s., përgatiti mazë dhe hurma e verë, dhe iu tha shokëve të vet urdhëroni, kjo është ai zekumi që po përmend Muhamedi a.s. Në Luftën e Bedrit Zoti e mposhti, ashtu që muslimanët e vranë. Sigurisht ai do të ushqehet me zekumin e përmendur.
Këtu përmenden disa nga të mirat e xhenetit, të cilat do t’i gëzojmë, përmenden ashtu si ne mund t’i kuptojmë, e ato do të jenë shumë më të mira.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i Suretud-Duhan. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
45. SURETUL - XHATHIJEH
E zbritur në Meke, pas Suretud-Duhan, ajete: 37
Në përmasa të gjera edhe kjo kaptinë shtron çështjet themelore të besimit islam.
Allahu i Plotfuqishëm në sundimin e Tij, i Gjithëdijshëm për robërit e vet e shpalli Kuranin kandil ndriçues për t’u ndriçuar njerëzve rrugën e fatbardhësisë dhe të hajrit.
Përmend se fuqia dhe mjeshtëria e përsosur e Zotit manifestohet në të gjitha krijesat, në qiej e në tokë dhe atë mund ta kuptojnë të gjithë ata, që i përcjellin fjalët e Tij me vëmendje, e jo ata që nga inati ose mendjemadhësia nuk duan t’i vënë veshin, përkundrazi edhe tallen.
Në këtë kaptinë bëhet një sqarim për drejtësinë e Zotit, e cila nuk do t’i konsiderojë të barabartë bamirësit dhe kriminelët, nuk do të jenë të njëjtë të dëmshmit me ata të dobishmit, sepse çdokush do të shpërblehet sipas besimit dhe punës së vet.
Mashtrimi pas dëshirave të epshit të shfrenuar, është shkak i humbjes së shikimit të drejtë e real ndaj çështjeve, ndaj të tillët kurrë nuk do ta gjejnë të vërtetën.
Quhet: “Suretul Xhathijeh” - kaptina e gjunjëzimit. Nga frika se do të paraqiten të gjitha shënimet për veprat e bëra gjatë jetës dhe nga tmerri e paniku prej flakës së xhehenemit dhe gjendjes së trishtueshme, që njerëzit kurrë nuk kanë mundur ta marrin me mend, disa bien në gjunjë dhe aty, në atë moment dhe në atë gjendje të pikëllueshme do të manifestohet autoriteti i Muhamedit a.s., pozita të cilën ia garantoi Zoti, “Mekami mahmud” dhe do të kihet shpresë në shefatin e tij. O Zot, na udhëzo me mëshirën Tënde që ta meritojmë atë shefat!
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ha, Mim.
Zbritja e librit është prej Allahut, të Gjithëfuqishmit, të Urtit.
Për besimtarët ekzistojnë argumentet në qiej dhe në tokë.
Për një popull që sinqerisht është bindur ka argumente, edhe në krijimin tuaj, edhe në krijimin e shtazëve të përhapura.
Edhe në ndërrimin e natës e të ditës, në atë furnizim që Allahu e lëshon prej qiellit dhe me të, pasi të ketë vdekur e ngjall tokën; edhe në qarkullimin e erërave për një popull që logjikon ka argumente.
Këto janë fakte të Allahut, që po t'i lexojmë ty në mënyrë të saktë; cilës fjalë pra, pos fjalës së Allahut dhe argumenteve të Tij, ata i besojnë?
Çdo gënjeshtar e shumë mëkatar është i shkatërruar,
që i dëgjon ajetet e Allahut, të cilat lexohen, e pastaj vazhdon prapë si mendjemadh, sikur nuk i ka dëgjuar ato. Atë lajmëroje për një vuajtje të dhembshme.
Edhe kur të mësojnë diçka prej ajeteve Tona, ai i merr ato për tallje. Për të tillët pason një dënim shtypës.
Përpara tyre e kanë xhehenemin (që i pret) dhe nuk do t’iu bëjë dobi asgjë ajo që kanë fituar, e as ndihmësit që i adhuruan, pos Allahut. Ata do të përjetojnë një dënim të madh.
Ky (Kurani) është një udhërrëfyes i plotë, e ata që nuk i pranuan ajetet e Zotit të tyre i pret një dënim më i mundimshëm.
Allahu është Ai, që për ju e nënshtroi detin, që me lejen e Tij të lundrojnë anijet nëpër të, që të kërkoni begatitë e tij; ndaj falënderojeni!
Dhe për ju nënshtroi gjithë çka në qiej dhe çka në tokë, njëmend për njerëzit që mendojnë thellë, në to ekzistojnë argumente.
Thuaju atyre që besuan: Le t’ua falin atyre që nuk presin ndëshkimet e Allahut (pse nuk besojnë), ashtu që Ai vetë ta dënojë një popull, për shkak të veprave që bëjnë.
Kush bën vepra të mira, bën për vete, e kush bën keq, bën kundër vetes, pastaj do të ktheheni te Zoti juaj.
Ne iu patëm dhënë Beni Israilëve librin dhe pejgamberllëkun dhe aftësi për të gjykuar midis njerëzve, i patëm furnizuar ata me të mira dhe i patëm dalluar nga njerëzit e tjerë.
U patëm dhënë edhe fakte të qarta për çështjen e fesë. Mirëpo, për shkak të zilisë që kishin ndërmjet vete, ata u përçanë vetëm atëherë kur u erdhi dija që ta kuptojnë, e s’ka dyshim, se Zoti yt në Ditën e Kijametit do të gjykojë në mes tyre për shkaqet e përçarjes së tyre.
Pastaj Ne të vumë ty në një rrugë të drejtë të fesë, pra ti ndiqe atë e mos ndiq dëshirat e atyre që nuk dinë.
Ata nuk mund të mbrojnë ty për asgjë tek Allahu. Zullumqarët janë miq të njëri-tjetrit, kurse Allahu është Mbrojtës i besimtarëve të devotshëm.
Ky (Kurani) është dritë e dijes për njerëz, është udhëzues e mëshirë për një popull që beson bindshëm.[343]
[343] Kuranin ia shpalli Muhamedit a.s. Allahu, Krijues i qiejve e i tokës, Krijues i njerëzve dhe i të gjitha gjallesave, Ai që bën ndërrimin e natës e të ditës, Ai që lëshon shiun prej së larti dhe ngjall tokën, Ai që iu jep drejtimin erërave. Pas këtyre argumenteve që ua shpjegon Allahu njerëzve, a mbetet të besohet ndonjë thënie tjetër? Jo, por të mjerët ata që i refuzojnë duke u zhytur në mëkate.
Jobesimtarët i dëgjonin këto fakte të Kuranit, por nga euforia, e kthenin shpinën sikur nuk i dëgjojnë. Një farë Nadr ibni Harithi blinte përralla e legjenda prej popujve të tjerë dhe me to i mashtronte njerëzit për të mos e dëgjuar Kuranin. Një qëndrim i tillë ka ekzistuar atëherë e ka vazhduar edhe në kohët e mëvonshme deri në ditët e sotme. Po, të tillët e kanë në prag xhehenemin, e përpjekjet e tyre nuk do t’iu bëjnë kurrfarë dobie. Për njerëzit që me vëmendje vështrojnë të mirat e Zotit, të cilat Ai i krijoi për njerëz ka mjaft fakte bindëse, kurse për ata që nuk duan të vështrojnë faktet dhe refuzojnë të vërtetën Zoti i thotë Muhamedit a.s., që t’iu thotë besimtarëve të heqin dorë prej tyre, se ata do t’i dënojë vetë Ai, kuptohet sipas veprave. Edhe Beni Israilëve Zoti iu pat dhënë të gjitha të mirat, por ata nuk falënderuan, përkundrazi mohuan dhe u përçanë. U përçanë pasi ishin të dijshëm, edhe pse dija do të duhej ta pezullojë përçarjen. Ata nuk kishin si qëllim dijen si dije, por krenarinë. Dija nxiti përçarjen mes njerëzve, sepse niveli i arritjeve në dijeni është i ndryshëm. Në çështjet e fesë nuk mund të lajmërohet ndonjë përçarje, pse ato janë të thjeshta e të qarta për mendjen e shëndoshë, prandaj nuk duhet të ngatërrohen çështjet e saj me teoritë e ndryshme, të cilat janë plot dyshime e supozime.
A menduan ata, të cilët vepruan në të këqija, se në jetën e tyre dhe në vdekjen e tyre do t’i bëjmë të barabartë me ata që besuan dhe bënë vepra të mira? Sa i shëmtuar është gjykimi i tyre?
Allahu krijoi, edhe qiejt, edhe tokën me një drejtësi precize, e për t’u shpërblyer çdo njeri me veprat e veta, atyre nuk iu bëhet padrejtësi.
A e ke parë ti (Muhamed), atë që duke e ditur dëshirën e vet e respekton si zot të vetin, atë Allahu e ka humbur, ia ka mbyllur të dëgjuarit dhe zemrën e tij, i ka vënë perde mbi shikimin e tij, më thuaj, pos Allahut, kush mund ta udhëzojë atë? A nuk merrni mësim?
Ata edhe thanë: “Nuk ka tjetër, vetëm se kjo jetë jona në këtë botë, po vdesim dhe po lindemi dhe asgjë nuk na shkatërron tjetër pos kohës. Ata për këtë nuk dinë asgjë, ata vetëm fantazojnë.
E kur atyre iu lexohen ajetet Tona të qarta, ata nuk kanë fakt tjetër, pos të thonë: “Nëse jeni të saktë, na sillni të gjallë prindërit tanë!”
Thuaj: “Allahu juve ju jep jetën dhe ju bën të vdisni (e jo koha); mandej do t’ju tubojë në Ditën e Gjykimit për të cilën nuk ka dyshim, por shumica e njerëzve nuk dinë (për fuqinë e Zotit)”.
Sundimi i qiejve e i tokës është vetëm i Allahut, e ditën kur ndodh Kijameti, atë ditë mohuesit dëshpërohen.
Dhe (atë ditë) e sheh secilin popull të gjunjëzuar, secili popull thirret te libri i vet (shënimet e veprave). (iu thuhet): “Sot shpërbleheni me atë që keni vepruar”.
Ky është libri ynë (shënimet e veprave tuaja), që dëshmon të vërtetën (të saktën), Ne kemi kërkuar të shkruhet se ç'vepronit.
Sa u përket atyre që besuan dhe bënë vepra të mira, Zoti i tyre i merr ata në mëshirën e vet (në xhenet), e ai është shpëtim i madh.
E, sa u përket atyre që nuk besuan (iu thuhet): “A nuk ju patën lexuar argumentet e Mia; e ju bëtë mendjemadhësi dhe ishit popull i zhytur në mëkate!”
Edhe kur iu thuhej se premtimi i Allahut është i saktë, dhe se do të vijë Kijameti për të cilin s’ka dyshim, ju thatë: “Ne nuk dimë se ç’është Kijameti, ne me dyshim menduam për të dhe ne nuk jemi të bindur!”
Dhe u dalin në shesh të këqijat që kanë punuar, dhe i përfshin ajo me të cilën talleshin.
E iu thuhet: “Sot po iu lëmë të harruar, ashtu sikurse ju e harruat takimin e kësaj dite, vendi juaj është zjarri, për ju nuk ka ndihmëtarë”.
Këtë (dënim) për shkak se ju u tallët me ajetet e Allahut, juve ju mashtroi jeta e Dunjasë. Sot pra, nuk do të nxirreni prej tij (zjarrit), e as nuk kërkohet që ata t’i kthehen pendimit dhe respektit të Allahut.
Pra, falënderimi i qoftë vetëm Allahut, Zotit të qiejve, Zotit të tokës, Zotit të gjithësisë!
Vetëm Atij i takon lartmadhëria në qiej e në tokë dhe Ai është Ngadhënjyesi, më i Urti.[344]
[344] Ata që besuan, jetojnë me besim, veprojnë sipas besimit, vdesin me besim dhe ringjallen me besim; jobesimtari jeton pa besim, vdes i tillë dhe ringjallet i tillë. Prandaj, nuk janë të njëjtë, pse besimtarët e dinë që Allahu krijoi çdo gjë dhe Ai do të shpërblejë me drejtësi. Jobesimtari i është dhënë dëshirave të epshit, nuk respekton Zotin, por emocionet i respekton si zot, edhe pse e di të vërtetën. E derisa veshët i ka të mbyllur nga e vërteta, zemrën të kushtuar pas epshit, sytë e mbuluar me perde, a ka kush që ta vërë në rrugë të drejtë, pas të gjitha fakteve që ia tregoi Zoti?
Nuk qëndron arsyeja se koha na shkatërron, por Zoti është Ai që jep jetë, jep vdekje dhe bën ringjalljen dhe tubimin para Tij. Ai është Sundues i gjithësisë, e këtë fuqi të Zotit do ta kuptojnë të gjithë në Ditën e Kijametit, ditën kur paraqitet xhehenemi me atë hukamën e vet, e nga frika të gjithë njerëzit do të bijnë në gjunj. Atëherë prezantohen shënimet e veprave, shënime të cilat i kanë regjistruar melaiket, të cilat janë të sakta. Besimtarët shkojnë në xhenet, jobesimtarët në zjarr, sepse ata nuk besonin dhe bënin krime, kurse me ajetet e Allahut talleshin.
Me ndihmën e Zotit, mori fund përkthimi dhe komentimi i “Suretul Xhathijeh”. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
46. SURETUL - AHKAF
E zbritur në Meke, pas kaptinës El Xhathijeh ajete: 35
Edhe kjo sure parashtron çështjet e bazave të besimit, por me tepër përqendrohet në çështjen e shpalljes dhe të të dërguarit.
Në këtë kaptinë parashtrohet çështja e respektit ndaj prindërve, respekt të cilin Zoti e kërkon në mënyrë të prerë prej fëmijëve dhe në shumë ajete të Kuranit e vë përbri respektit ndaj Tij. Përmendet fëmija i mirë, i cili sa më i moshuar të bëhet, bëhet aq më i mirë dhe më respektues për prindërit. E përmendet edhe i paedukuari, i larguari prej rrugës së drejtë dhe respektit të prindërve. Pra, përmendet edhe përfundimi i secilit prej tyre.
Përshkruhet edhe arroganca e popullit Ad dhe zhdukja e tyre si shembull për idhujtarët mekas.
Në fund të kaptinës përmendet rrëfimi për një grup të exhinëve, të cilët e dëgjuan Pejgamberin a.s. duke lexuar Kuranin, e besuan dhe e thirrën edhe popullin e vet që të besojë, e këtë si përkujtim ndaj kryeneçëve, që nuk i pranonin, as nuk i dëgjonin fjalët e Zotit xh. sh.
Quhet: “Suretul Ahkafi” - sipas vendit Ahkaf, që ndodhet diku në Jemen në të cilin banonte populli Ad, të cilin Zoti, për shkak të mizorisë dhe arrogancës së tyre, e dënoi edhe në këtë jetë.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ha, Mim.
(Ky) Libër i shpallur prej Allahut, të Plotfuqishmit, të Urtit.
Ne nuk i krijuam qiejt e tokën dhe atë që ekziston ndërmjet tyre, përpos me qëllim dhe për një afat të caktuar, kurse ata që nuk besuan, nuk i vunë veshin asaj me çka iu tërhiqet vërejtja.
Thuaj: “Më thuani për ata që pos Allahut i adhuroni, më tregoni se çka krijuan ata në tokë dhe a kanë pjesëmarrje në (krijimin në) qiejt? Nëse thoni të vërtetën, më sillni ndonjë libër para këtij ose ndonjë gjurmë të mbetur prej diturisë”.
Kush është më i humbur se ai, që pos Allahut lut diçka që nuk i përgjigjet atij deri në Ditën e Gjykimit, e ata (që u luten) janë gafilë ndaj lutjes së tyre.
E kur do të tubohen njerëzit ata (zotat e tyre) do të jenë armiq të tyre (të adhuruesve), dhe do ta mohojnë adhurimin e tyre (të idhujtarëve).
Dhe kur atyre iu lexoheshin ajetet Tona të qarta, ata të vërtetës (Kuranit) që iu erdhi, i thanë: “Kjo është magji e hapët!”
Ose i thonë se ai (Muhamedi) e trilloi. Thuaj: “Nëse unë e kam trilluar atë, ju nuk keni mundësi asgjë të më mbroni prej Allahut. Ai e di më së miri se çka i mvishni ju atij, por mjafton që Ai është Dëshmitar ndërmjet meje dhe ndërmjet jush, Ai është Mëkatfalësi, Mëshiruesi i madh”.
Thuaj: “Unë nuk jam risimtar prej të dërguarve, e nuk e di se çka do të bëhet me mua, e as me ju. Unë nuk ndjek tjetër vetëm atë që më shpallet, unë nuk jam tjetër pos i dërguar, që ua tërheq vërejtjen qartas".
Thuaj: “Më tregoni mua, se nëse ai (Kurani) është prej Allahut, e ju e mohuat (si do të jetë puna juaj), ndërsa një dëshmitar nga Beni Israilët e dëshmoi si të tillë (të zbritur prej Allahut) dhe i besoi, kurse ju bëtë kryelartësi (a nuk jeni zullumqarë)?” E s’ka dyshim, se Allahu një popull që është mizor, nuk e udhëzon në rrugën e shpëtimit.
E ata që nuk besuan, atyre që besuan iu thanë: “Sikur të ishte ai (Kurani - feja) ndonjë e mirë ata nuk do ta përqafonin para nesh!” E derisa nuk drejtohen me të (Kuranin), ata do të thonë: “Ky është trillim i kahershëm”.
E para tij ishte libri i Musait, prijës dhe mëshirë, e edhe ky është libër që vërteton (librin e Musait), është në gjuhën arabe për t’iu tërhequr vërejtjen atyre që nuk besuan, kurse përgëzim për besimtarët.
Ata që thanë: “Allahu është Zoti ynë dhe qëndruan besnikërisht, për ta nuk ka frikë dhe ata nuk do të pikëllohen.
Të tillët janë banues të xhenetit, aty do të jenë përgjithmonë, atë e kanë shpërblim për veprat që bënë.
Ne e urdhëruam njeriun t’iu bëjë mirë prindërve të vet, sepse nëna e vet me mundim e barti dhe me vështirësi e lindi, e bartja e tij dhe gjidhënia e tij zgjat tridhjetë muaj (e ai vazhdon të jetojë) derisa ta arrijë pjekurinë e vet dhe kur t’i mbush dyzet vjet ai thotë: “Zoti im, më inspiro mua, që të falënderoj për të mirën Tënde që ma dhurove mua dhe prindërve të mi, që të bëj vepra të mira që i pëlqen Ti, dhe m’i bëj të mirë pasardhësit e mi, unë pendohem te Ti dhe unë jam me muslimanët.
Të tillët janë ata, që Ne ua pranojmë në mënyrën më të mirë atë që punuan, ua kapërcejmë të këqijat e tyre duke i radhitur me banuesit e xhenetit. (Ky është) Premtim i vërtetë që iu është premtuar.
E ai që prindërve të vet iu thotë: “Oh, për ju!-, a më premtoni mua se do të ringjallem, kur sa e sa gjenerata kanë kaluar para meje (e nuk u ringjallën)!” E ata të dy e lusin Allahun ta udhëzojë (duke i thënë atij): “I mjeri ti, beso, se premtimi i Allahut është i saktë!”- po ai thotë: “Kjo nuk është tjetër vetëm se legjendë e të lashtëve!”
Ata janë të tillë, kundër të cilëve ka marrë fund vendimi (të jenë banues të zjarrit), si në popujt nga exhinët dhe njerëzit, që kaluan para tyre, sepse ata ishin të humbur.
E, secilit sipas veprave që i bën i takon shkalla, e shpërblimi për veprat e tyre do t’iu plotësohet, e nuk iu bëhet padrejtësi.[345]
[345] Se Kurani është shpallje e Zotit, se është fjalë e Tij, e kurrsesi e ndonjë njeriu është theksuar në nja dhjetë ajete, e për t’iu dhënë njerëzve të kuptojnë, se një shprehje e tillë e lartë me përmbajtje të mrekullueshme, nuk mund të burojë prej njeriut, e as nuk është kurrfarë trillimi, siç thonë idhujtarët. Krijimi i çdo gjëje është bërë me një qëllim dhe për një kohë të caktuar, kohë të cilën e di vetëm Zoti. Ndërsa zotat që ia shoqërojnë Allahut, as nuk kanë krijuar gjë, as nuk e dëgjojnë lutjen e adhuruesve, e në Ditën e Kijametit, përveç që do ta refuzojnë adhurimin e tyre, do të bëhen edhe armiq të adhuruesve. Pejgamberi ynë urdhërohet t’ju thotë, se ai nuk është pejgamberi i parë, nuk ka shpikur diçka për herë të parë, pejgamberë ka pasur edhe para tij, nuk është në dorën e tij, as fati i vet, as fati i tyre, dhe me përpikëri duhet t’i përmbahet asaj që i shpallet. Urdhërohet t’iu thotë idhujtarëve, nëse Kurani është vërtet fjalë e Zotit, e ju mohuat, atëherë ç’do të bëhet me ju? Prej Beni Israilëve ka asish që e pranuan dhe dëshmuan, se është prej Zotit, prandaj besuan dhe shpëtuan, kurse ju mbetët të humbur. Për arsye se Kuranin dhe Fenë Islame e kishin pranuar disa të varfër e të dobët si Bilali, Amari, Suhejbi, Hababi etj., të cilët nuk kishin ndonjë autoritet të përparshëm idhujtarët thoshin, se sikur të ishte ndonjë e mirë, ata të dobëtit nuk do të na e kalonin neve. Derisa kënaqësia e Allahut gjendet tek ai, që i kënaq prindërit, dhe hidhërimi i Allahut është kundër atij, që i hidhëron prindërit, Allahu urdhëron respektin, bamirësinë ndaj prindërve dhe numëron vuajtjet dhe kujdesin e tyre ndaj fëmijëve. Sipas këtij ajeti kuptohet, se koha më e shkurtër e shtatzënësisë është të paktën gjashtë muaj, pse koha e gjidhënies është dy vjet, kështu që e tërë kjo kohë zgjat tridhjetë muaj. Koha e pjekurisë së plotë është dyzetvjetëshi, prandaj edhe pejgamberët nuk u dërguan para se ta arrinin këtë moshë pjekurie. Besimtari i mirë është mirënjohës ndaj Zotit dhe ndaj prindërve, prandaj i lutet ta udhëzojë në rrugën e drejtë dhe t’i falë pasardhës të mirë.
Njeriu i keq nuk i përgjigjet, as thirrjes së prindërve për rrugën e drejtë, prandaj ai do t’i takojë atij grupi që janë xhehenemlinj.
E në ditën kur ata që nuk besuan paraqiten pranë zjarrit (e u thonë): “Ju i shfrytëzuat të mirat në jetën e Dunjasë dhe i përjetuat ato, sot, për shkak se keni bërë mendjemadhësi në tokë pa të drejtë dhe për shkak se nuk respektuat urdhrat e Zotit do të shpërbleheni me një dënim nënçmues”.
Përkujto vëllain e Adit (Hudin), kur popullin e vet në Ahkaf e qortoi, megjithëqë qortime pati, edhe para, edhe pas tij (u tha): “Të mos adhuroni tjetër vetëm se Allahun, pse unë i kam frikë dënimit tuaj në Ditën e Madhe!”
Ata i thanë: “A ke ardhur të na largosh prej zotave tanë?! Nëse je i sigurt, na sill atë me çka na kërcënohesh.”
Ai tha: “Vetëm Allahu e di atë, ndërsa unë po ju kumtoj atë për çka jam i dërguar, por unë po ju shoh se jeni popull injorant”.
E kur e panë të paraqitur (renë) të drejtuar kah luginat e tyre thanë: “Kjo re do të na sjellë shi!”- jo, kjo është ajo që ju e kërkuat sa më shpejt, një erë (shtrëngatë) me një dënim të dhembshëm,
që me lejen e Zotit të saj rrënon çdo send. Dhe u bënë ashtu që nuk shihej tjetër përveç banesave të tyre. Ashtu, Ne e ndëshkojmë popullin zullumqar.
Ne iu patëm mundësuar atyre (fuqi, pasuri, jetë të gjatë), atë që nuk ua mundësuam juve, u patëm dhënë të dëgjuar, të parë e edhe zemra (të menduar), por atyre nuk iu bëri dobi asgjë, as të dëgjuarit e tyre, as të parit e tyre, e as zemrat e tyre, pse ata ishin që i mohonin argumentet e Allahut, prandaj i përfshiu ajo me të cilën talleshin.
Ne i zhdukëm disa vendbanime përreth jush, u përsëritëm argumentet ashtu që të kthehen (në rrugën e drejtë).
Përse atyre nuk i ndihmuan zotat, të cilët i adhuruan pos Allahut, në shenjë afrimi me ta (tek Allahu)? Por ata humbën prej syve të tyre. Ajo ishte gënjeshtër e tyre dhe ajo që trillonin ata vetë.
(Përkujto) Kur disa prej exhinëve i drejtuam te ti, që ta dëgjojnë Kuranin dhe kur u afruan dhe e dëgjuan atë thanë: “Heshtni!”- dhe kur u krye, u kthyen te populli i vet dhe e këshilluan.
Thanë: “O populli ynë, ne dëgjuam një libër të shpallur pas Musait, që vërteton atë para tij, që udhëzon në të vërtetën dhe në rrugën drejtë!”
O populli ynë, përgjigjuni thirrësit të Allahut dhe besojini atij! Ai ua fal mëkatet tuaja dhe ju shpëton prej një dënimi plot vuajtje.
E kush nuk i përgjigjet atij që thërret në rrugën e Allahut, ai nuk është i pamposhtur në tokë dhe pos Atij, ai nuk ka mbrojtës, të tillët janë në një humbje të hapët!”
A nuk e dinë ata, se Allahu që krijoi qiejt dhe tokën dhe nuk u lodh në krijimin e tyre, Ai ka fuqi t’i ngjallë të vdekurit. Po, Ai është i Plotfuqishëm për çdo send.
E ditën kur ata që nuk besuan paraqiten pranë zjarrit (e iu thuhet): “A nuk është ky (dënimi) i vërtetë?” Ata thonë: “Po, për Zotin tonë!” Ai thotë: “Për shkak se nuk besuat, pra vuajeni dënimin!”
Ti (Muhamed) duro, ashtu sikurse duruan të dërguarit e vendosur dhe mos kërko ngutjen e dënimit për ta, sepse ditën kur do ta përjetojnë atë (dënimin), që iu është premtuar, atyre iu duket sikur nuk kanë jetuar vetëm se në një moment të shkurtër të ditës. Kumtesë e mjaftueshme! A mos shkatërrohet kush, pos popullit të shfrenuar?[346]
[346] Atyre që nuk besuan, kur afrohen te zjarri u thuhet se ju i përjetuat të mirat dhe kënaqësitë në dynja dhe nuk e falënderuat Zotin, e mbajtët vetën lart, i morën nëpër këmbë dispozitat e Allahut, tashti pra, vuajeni dënimin më të shëmtuar. Populli Ad, që jetonte në Ahkaf, vend në Jemen i tërë me rërë të imët refuzoi mësimet e pejgamberit të vet, Hudit, bile i thanë: “Na e sill sa më shpejt dënimin me të cilin na kërcënohesh”. Po ai, sikurse edhe të gjithë pejgamberët e tjerë, e dinte se ajo është punë e Zotit, e jo e pejgamberit. Një ditë mbi luginat e tyre ku mbillnin bereqete u shfaq një re e dendur, dhe ata u gëzuan kur e panë, dhe menduan se do të bjerë shi, por ajo re solli një erë të stuhishme, që zhduki çdo gjë, edhe ata, kurse shtëpitë mbetën të zbrazura. Kurejshitët idhujtarë do të duhej të merrnin mësim prej rasteve të tilla, që kishin ndodhur përreth tyre dhe ata zota, që i adhuronin kinse do t’iu ndihmojnë te Zoti, u humbën sysh, nuk u ndihmuan asgjë.
Pejgamberi ynë, duke u kthyer prej Taifit në luginën Nahle lexonte Kuran. Zoti kishte dërguar një grup, më pak se dhjetë xhinë që ta dëgjonin. Dëgjuan dhe besuan edhe popullin e vet e thirrën të besojnë, duke iu tërhequr vërejtjen, se pos Allahut nuk ka kush që mund t’i shpëtojë ose t’i mbrojë. Allahu Fuqiplotë, i cili krijoi qiej e tokë dhe nuk ndjeu kurrfarë lodhjeje a mundimi, është po Ai i Gjithëfuqishmi, që do t’i ringjallë të vdekurit. Pejgamberët “Ulu-l-azmi” ishin: Nuhu, Ibrahimi, Musai dhe Isai, e derisa edhe Muhamedi ishte në grupin e tyre, i thuhet të jetë i durueshëm, i qëndrueshëm dhe i vendosur sikurse edhe ata, sepse grada e tij “vulë e pejgamberëve” është e një niveli më të lartë nga të gjithë ata.
Me ndihmën e Zotit, mori fund përkthimi dhe komentimi i sures Ahkaf. I Lavdëruar e i Madhëruar është Allahu Fuqiplotë!
47. SURETU - MUHAMED
E zbritur në Medine, pas sures El Hadidë, ajete: 38
Siç është rregulli i pjesëve të Kuranit të shpallura në Medine, edhe kjo sure ka si synim dispozitat e sheriatit islam.
Kjo kaptinë ka një fillim të çuditshëm me shpalljen e luftës kundër armiqve të Zotit dhe të Pejgamberit të Tij, të cilët e luftuan Fenë Islame, e përgënjeshtruan Pejgamberin dhe iu kundërvunë thirrjes së Muhamedit a.s., duke i penguar edhe të tjerët dhe duke mos i lejuar, që ta pranojnë fenë e drejtë.
Më vonë besimtarët urdhërohen të luftojnë ashpër kundër armikut idhujtar, ta pastrojnë terrenin prej tyre derisa të mos iu mbetet kurrfarë force e fuqie, e me të zënët rob të veprojnë si është më mirë.
Besimtarëve iu sqarohet rruga e fitores dhe iu parashtrohen kushtet për ta fituar edhe ndihmën e Zotit.
Kohë pas kohe përshkruhen veset e hipokritëve, të cilët paraqesin rrezikun më të madh për bashkësinë muslimane, prandaj duke i përshkruar dredhitë e tyre, besimtarëve iu tërhiqet vërejtja, që të ruhen prej kurthit të tyre.
Në fund të sures besimtarët thirren, që ta ndjekin rrugën e Zotit, duke luftuar për realizimin e rrugës së Tij, të mos ligështohen përballë fuqive mizore, të mos pranojnë armëpushim për hir të jetës e pasurisë, por ta dinë se meqë ndihma e Zotit është me ta ata janë më të lartit. Quhet: “Suretu Muhamed” - kaptina e Muhamedit, sepse në ajetin e dytë përmendet emri Muhamed, vërtetohet se shpallja e tij është prej Zotit, dhe se Zoti do ta përmirësojë gjendjen e tij dhe të besimtarëve.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ata që nuk besuan vetë dhe penguan edhe të tjerët nga rruga e Allahut, Ai ua ka asgjësuar veprat e tyre.
Ndërsa atyre që besuan, bënë vepra të mira dhe atë që iu shpall Muhamedit e besuan, e ajo është e vërtetë prej Zotit të tyre, Ai atyre ua shlyen mëkatet dhe ua përmirëson gjendjen.
Kjo është kështu, sepse ata që nuk besuan ndoqën të pavërtetën, e ata që besuan ndoqën të vërtetën, që iu erdhi prej Zotit të tyre. Kështu Allahu ua sjell njerëzve shembujt e tyre.
Pra, kur t’i takoni në luftë ata që nuk besuan, mëshojuni në qafë (vritini) derisa t’i rraskapitni, atëherë lidhni, e pastaj, ose lirojini falas, ose kërkoni dëmshpërblim përderisa lufta të mos pushojë. Kështu pra, po sikur të dojë Allahu, Ai do të hakmerrej ndaj tyre, por Ai dëshiron t’ju sprovojë njërin me tjetrin. E ata që ranë dëshmorë në rrugën e Allahut, atyre kurrsesi nuk ua humb veprat (por ua shton).
Ata do t’i udhëzojë dhe do të përmirësojë gjendjen e tyre.
Dhe do t’i shtie në xhenetin, të cilin ua ka bërë të njohur atyre.
O besimtarë, nëse ju ndihmoni (fenë) Allahun, Ai ju ndihmon juve dhe ua forcon këmbët e juaja.
E atyre që nuk besuan, ata qofshin të përmbysur, Ai ua ka asgjësuar veprat atyre.
Këtë për shkak se ata e urrejtën atë që zbriti Allahu, prandaj atyre ua zhduk veprat.
A nuk udhëtuan ata nëpër tokë e të shohin se si ishte mbarimi i atyre që ishin përpara tyre, e që Allahu i rrënoi ata, edhe mosbesimtarët (mekas) i pret shembulli i tyre.
Këtë sepse Allahu është Mbrojtës i atyre që besuan, kurse për jobesimtarët nuk ka mbrojtje.
Ata që besuan dhe bënë vepra të mira Allahu do t’i shtierë në xhenete nëpër të cilat rrjedhin lumenj, e ata që nuk besuan, përjetojnë kënaqësi (në këtë jetë) dhe hanë ashtu si hanë kafshët, e vendi i tyre është zjarri.
Se sa (popullatë) qytetesh që ishin shumë më të fortë se qyteti nga i cili të dëbuam ty, Ne i kemi shkatërruar dhe për ta nuk pati ndihmëtar.
A është i njëjtë ai, që është i mbështetur në argument të qartë prej Zotit të vet, si ai që veprat e tij të këqija i janë hijeshuar dhe ndjek epshet e veta?
Shembulli i xhenetit, i cili iu është premtuar atyre që janë ruajtur (të devotshëm), në të cilin ka lumenj me ujë të mirë për pije, lumenj nga qumështi me shije të paprishur, lumenj nga vera e shijshme për njerëz, lumenj nga mjalti i kulluar, ata kanë aty edhe gjithfarë lloj pemësh, kanë edhe falje nga Zoti i tyre (a është i njëjtë) a si ai që është përgjithmonë në zjarr dhe i shuhet etja me ujë të valë, që ua copëton zorrët e tyre?
Prej tyre ka asish që vijnë të dëgjojnë ty, por kur largohen prej teje, iu drejtohen atyre që kanë dije, e iu thonë: “Çka tha ai (Muhamedi) më parë?” Ata janë zemrat e të cilëve i ka vulosur Allahu, e ata udhëhiqen pas dëshirave të veta.
Kurse ata që e gjetën rrugën e drejtë, Ai ua shton atyre edhe më udhëzimin në rrugën e drejtë dhe iu ofron mundësi të jenë edhe më të matur.
Po ata a presin tjetër, pos Kijametit, i cili do t’iu vijë befas, e parashenjat e tij tashmë kanë ardhur. E prej nga atyre këshillimi (pendimi) kur t’iu vijë Kijameti?
Atëherë, dije se nuk ka të adhuruar të vërtetë pos Allahut, kërko falje për mëkatin tënd, për të besimtarëve e të besimtareve, Allahu di për lëvizjet tuaja (për veprat) dhe për vendin tuaj.[347]
[347] Ata që vetë nuk besuan, por penguan edhe të tjerët nga besimi veprat e mira të tyre, siç janë bujaria, bamirësia etj., janë të humbura, sepse s’ka kush që t’ua vlerësojë. E atyre që besuan, bënë vepra të mira, i besuan Kuranit, Zoti ua fal gabimet dhe i ndihmon në këtë jetë dhe në jetën tjetër. Muslimanët janë të urdhëruar, që në luftë ta luftojnë ashpër armikun derisa ta dobësojnë krejtësisht, atëherë robërit ose t’i lirojnë pa kompensim ose me të. Lufta e muslimanëve kishte si qëllim të dihet, se kush është i denjë në rrugën e Zotit dhe kush është i luhatshëm, në mënyrë që radhët e muslimanëve të pastrohen, përndryshe Zoti vetë kishte mundësi t'i zhdukë idhujtarët. Besimtarët e rënë në luftë e fitojnë shpërblimin e Zotit xhenetin, ndërsa jobesimtarët që e urrejnë Kuranin, edhe veprat i kanë të asgjësuara. Sipas Sejid Kutubit "habeta" do të thotë "fryerje". Kafsha që kullot bar të keq fryhet dhe pëlcet, shkatërrohet, kështu janë edhe veprat e kufarëve, fryhen, duken të mëdha, por në fund zhduken.
Thuhet: shembulli i xhenetit të premtuar, e nuk thuhet: xheneti i premtuar! Përse? Përjetimet e kënaqësive në xhenet, siç ka thënë Pejgamberi a.s. janë ato që nuk i ka parë kush me sy, nuk i ka dëgjuar kush me veshë dhe nuk mund t’i marrë asnjë njeri me mend, e sikur të thuhet për ato kënaqësi e begati ashtu siç janë, ne nuk do të mund t’i kuptonim, prandaj Zoti Mëshirues bën një krahasim me ato të mira e begati të dynjasë, të cilat ne i kuptojmë dhe i përjetojmë, përndryshe ato nuk janë të tilla, por shumë më të mira. Përmendet vera, që është e lezetshme, e shijshme, e jo si kjo e dynjasë e pa shije dhe që të bën të dehur. Ata që e dëgjonin Pejgamberin a.s., por nuk kuptonin asgjë dhe i pyesnin shokët më të dijshëm të Pejgamberit, se çka foli ai ishin munafikët, të cilët kishin besuar vetëm formalisht e jo me zemër. Kurani ndikon në besimtarët e sinqertë, duke ua shtuar edhe më shumë besimin dhe dashurinë për Zotin. Pejgamberi nuk bën mëkat, por pasi pozita dhe karakteri i tij është shumë e lartë, ndonjë vepër që për neve si njerëz të rëndomtë është e mirë, për të mund të konsiderohet e metë, prandaj i thuhet kërko falje për ndonjë të metë, ose të mos kesh fare të metë.
E ata që besuan po thonë: “Përse të mos shpallet një sure (që na e obligon luftën)!” E kur u shpall sureja e qartë dhe në të u përmed lufta, i sheh ata, të cilët kanë zemra të sëmura (të dyshimta), të shikojnë me një shikim si të ishin në agoni të vdekjes. Do të ishte më mirë për ta,
një respekt dhe një fjalë e mirë. E kur çështja (e luftës) të jetë vendosur, do të ishte mirë për ata të jenë besnikë ndaj Allahut.
A pritet prej jush (hipokritëve), që nëse merrni sundimin (ose zmbrapseni prej Fesë Islame) të bëni trazira në tokë dhe të ndërpreni lidhjet e farefisit?
Të tillët janë që Allahu i mallkoi, i bëri të shurdhër dhe ua verboi shikimin e tyre.
A nuk e studiojnë me vëmendje Kuranin? Por jo, ata janë zemra që kanë drynat e vet!
Nuk ka dyshim, se ata që u kthyen prapa (në mosbesim) pasi iu ishte sqaruar rruga e drejtë, djalli ua hijeshoi dhe shpresë të rrejshme u premtoi.
Këtë ngaqë atyre që e urrejtën atë që ua shpalli Allahu (jehudive), iu thanë: “Ne do t’ju dëgjojmë juve për disa çështje!” Po Allahu i di fshehtësitë e tyre.
E si do të jetë atëherë puna e tyre kur engjëjt t’ua marrin shpirtin, duke i rrahur fytyrave dhe shpinave të tyre?
E atë (dënim) për shkak se ata ndoqën rrugën të cilën Allahu e urren, kurse e urrejtën atë që Ai e pëlqen, prandaj Ai ua asgjësoi veprat e tyre.
A menduan ata që në zemrat e tyre kanë dyshim, se Allahu nuk do të zbulojë mllefin e tyre?
E sikur të kishim dashur Ne do t’i tregonim ty, se kush janë ata, e do t’i njihje konkretisht, po me siguri do t’i njohësh përmes mënyrës së fjalës së tyre, e Allahu i di veprat tuaja.
Ne do t’iu sprovojmë juve, derisa t’i njohim (të dihen konkretisht) luftëtarët dhe ata që ishin të qëndrueshëm nga mesi juaj, po edhe do t’i sprovojmë veprat tuaja.
Ata që nuk besuan dhe penguan të tjerët nga rruga e Allahut, edhe pse iu ishte sqaruar rruga e drejtë, e kundërshtuan të dërguarin, ata asgjë nuk mund t’i bëjnë dëm Allahut dhe Ai do t’ua zhdukë veprat e tyre.
O ju besimtarë, respektojeni Allahun dhe respektojeni të dërguarin, e mos i çoni kot veprat tuaja!
Ata që nuk besuan dhe penguan të tjerët nga rruga e Allahut, e pastaj vdiqën duke qenë jobesimtarë, Allahu kurrsesi nuk do t’jua falë atyre.
Pra, mos u dobësoni e të kërkoni pajtim (armëpushim), kur ju jeni ngadhënjyes dhe Allahu është me ju dhe nuk ua pakëson veprat e juaja.
Vërtet, jeta e kësaj bote është vetëm lojë e dëfrim, e nëse besoni dhe ruheni prej të këqijave, Ai iu jep shpërblimin tuaj dhe nuk kërkon prej jush tërë pasurinë tuaj (por një pjesë).
Pse sikur ta kërkojë tërë atë dhe t’ju shtrëngojë, ju do të bëni koprraci dhe do të dalë në shesh ajo që keni në zemra.
Ja, ju jeni ata që ftoheni për të dhënë në rrugën e Allahut (për luftë kundër armikut tuaj), e dikush prej jush bën koprraci, e kush bën koprraci, ai bën kundër vetvetes, Allahu s’ka farë nevoje, e ju jeni të varfër (keni nevojë). Po nëse ju i ktheni shpinën, Ai do t’ju zëvendësojë me një popull tjetër, që nuk do të jetë si ju.[348]
[348] Besimtarët e sinqertë dëshironin që Allahu përmes Kuranit t’i lejojë të luftojnë kundër armikut, mirëpo kur u shpall Kurani, që e urdhëroi luftën hipokritët u frikësuan sikur të thirreshin për vdekje, e do të ishte më mirë për ta të ishin të sinqertë ndaj Allahut, sepse sikur të mbetnin në atë mosbesim në të cilin kishin qenë toka do të mbushej me të këqija, e pos asaj, njerëzit e tillë ishin të mallkuar prej Zotit. Hipokritët nuk thelloheshin në studimin e mësimeve të Kuranit, meqë djalli ua kishte hijeshuar punët e këqija, duke i mashtruar se do të jetojnë gjatë. Ata edhe bashkëpunonin me jehuditë, të cilët ia kishin mëri Kuranit, dhe iu thoshin se do të shkaktojnë përçarje në radhët e luftëtarëve të Pejgamberit, po Zoti i dinte fshehtësitë e tyre dhe i zbuloi e i turpëroi. Mëkatarëve hipokritë melekët ua marrin shpirtin, duke i rrahur me hekur. Zoti i zbuloi ata që ishin tradhtarë, ndonëse ata njiheshin edhe prej fjalëve, e lufta e urdhëruar kishte si qëllim t’i nxjerrë në shesh ata që ishin të sinqertë dhe ata që ishin hipokritë. As mosbesimi, as hipokrizia e hipokritëve nuk i sillnin kurrfarë dëmi Allahut, por vetes ia humbnin të gjitha veprat e mira. Muslimanët, duke qenë se ishin dominues mbi kundërshtarin dhe se ndihma e Zotit ishte në anën e tyre, nuk kishin të drejtë, as të tregohen të dobët, e as të kërkojnë armëpushim. Ata duhej ta dinin se jeta e kësaj bote është pak send, prandaj të mos u dhimbsej ajo pjesë e pasurisë, të cilën e japin për forcimin e ushtrisë së vet, me të cilën mbroheshin prej armikut, meqë nëse do të dominonte armiku do t’iu shkonte e tërë pasuria. Fundi i fundit Allahu nuk ka nevojë për asgjë, njerezit janë nevojtarë për Të, e nëse njerëzit nuk i dalin zot vetes, ata zhduken e Zoti sjell një popull tjetër, që është i zoti vetvetes.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Muhamed. Qoftë lavdëruar Allahu i Madhëruar!
48. SURETUL - FET’H
E zbritur në Medine, në rrugën duke u kthyer prej Hudejbisë për në Medine, e pas suretul Xhumuati, ajete: 29
Kjo sure e zbritur në Medine shqyrton çështjet që kanë të bëjnë me dispozitat e sheriatit në marrëdhëniet ndërnjerëzore, në adhurime, në sjellje, në moral etj.
Përmendet marrëveshja e Hudejbisë në vitin e gjashtë hixhri, që ishte lidhur ndërmjet Pejgamberit a.s. dhe idhujtarëve, e që konsiderohet fillimi i fitores së madhe, i çlirimit të Mekës, kur arriti kulminacionin fitorja dhe ngadhënjimi i besimtarëve dhe njerëzit turma-turma përqafonin fenë e shpallur prej Allahut.
Besimtarët i japin besën Pejgamberit a.s., se do të luftojnë në rrugën e Zotit derisa ta sakrifikojnë jetën, e pasi ajo besëlidhje kishte një famë të madhe Zoti e pëlqen, e bekon dhe e shpall, që të shënohet në rreshtat e librit të Tij të madh dhe e quan: “Bej’atur Ridvan”.
Disa ajete të kësaj sureje nxjerrin në shesh qëllimet e prishura të hipokritëve, të cilët nuk iu bashkuan radhëve që iu printe Muhamedi a.s. dhe të cilët patën mendime të këqija.
Pejgamberi në Medine kishte parë në ëndërr, se do të hyjë ai dhe besimtarët në Mekë, duke qenë të siguruar e të qetësuar dhe për të ai iu tregoi ashabëve, të cilët u gëzuan dhe i morën myzhde njëri-tjetrit. Kurani na mëson, se ajo ëndërr u bë realitet dhe besimtarët shkuan e hynë në të pa ndonjë problem, duke e kryer umren. Kaptina përfundon me përshkrimin e cilësive të lavdishme të Pejgamberit a.s. dhe të shokëve të tij të ndershëm. Quhet: “Suretul Fet’hi” - sepse Allahu i përgëzon besimtarët me fitoren e madhe, që do të arrihet pas marrëveshjes së Hudejbisë.
Për rëndësinë e kësaj sureje Pejgamberi a.s. ka thënë: “Më zbriti sonte një sure, e cila për mua është më e dashur, se e tërë dynjaja dhe gjithë ç’ka në të “. (Imam Ahmedi)
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Ne ty të dhamë (vendosëm për) një fitore të sigurt,
ashtu që Allahu (pas fitores) të lirojë ty prej mëkateve (që t’i mbathën) të mëparshme dhe prej atyre të mëvonshme (kur njerëzit do ta pranojnë Fenë Islame dhe nuk do të jenë më mëkatarë) dhe ashtu të plotësojë mirësinë e Vet ndaj teje e të orientojë ty në rrugën e drejtë,
dhe që Allahu të ndihmojë ty me një ndihmë të fortë.
Ai është që në zemrat e besimtarëve dhuroi qetësinë për ta shtuar ata bindjen në besimin e vet që kishin. Ushtritë e qiejve e të tokës janë vetëm të Allahut, e Allahu është shumë i Dijshëm dhe shumë i Urtë.
(E urdhëroi luftën) Edhe për t’i futur besimtarët dhe besimtaret në xhenete nëpër të cilët rrjedhin lumenj, e ku do të jenë përgjithmonë, dhe për t’i shlyer të këqijat e tyre, e kjo është fitore e madhe tek Allahu.
E në anën tjetër, për t’i ndëshkuar hipokritët dhe hipokritet, idhujtarët dhe idhujtaret, mendimi i të cilëve ndaj Allahut ishte mendim i keq. Atyre u raftë e keqja! Allahu shprehu urrejtje kundër tyre dhe i mallkoi e xhehenemin e përgatiti për ta, që është vendbanim i keq.
Edhe ushtritë (ndëshkuese) e qiejve e të tokës janë vetëm të Allahut dhe Allahu është i Plotfuqishëm e i Urtë.
Ne të dërguam ty (Muhamed) dëshmitar, përgëzues dhe qortues,
që ju (njerëz) t’i besoni Allahut dhe të Dërguarit të Tij dhe atë ta përkrahni e ta respektoni, e (Allahun) ta madhëroni për çdo mëngjes e mbrëmje.
Ata që të zotohen ty, në të vërtetë ata i zotohen Allahut, se Dora e Allahut është mbi duart e tyre. E kush e thyen (zotimin), ai e thyen vetëm në dëm të vetin, e kush e zbaton atë, që i është zotuar Allahut, Ai do t’i japë atij shpërblim të madh.
Ata beduinë që mbetën pas (nuk erdhën me ty) do të thonë: “Neve na penguan pasuritë tona dhe familjet tona, prandaj ti kërko falje për ne!” Ata flasin me gjuhët e veta atë që nuk e kanë në zemrat e tyre. Thuaj: “Kush mund ta pengojë dëshirën e Allahut, nëse Ai dëshiron t’ju përfshijë juve ndonjë dëm, ose nëse Ai dëshiron t’ju gjejë ndonjë e mirë?” Jo, por Allahu hollësisht di për atë që punoni ju.
Por ju menduat, se i dërguari dhe besimtarët kurrë nuk do të kthehen te familjet e veta dhe kjo (bindje) në zemrat tuaja iu duket e mirë dhe patët mendim të keq, ju ishit popull i shkatërruar.
E kush nuk i besoi Allahut dhe të Dërguarit të Tij, Ne pra, për jobesimtarët kemi përgatitur zjarr shumë të fortë.
Vetëm i Allahut është pushteti i qiejve dhe i tokës, Ai fal kë të dojë dhe ndëshkon atë që do, Allahu është Mëkatfalës, Mëshirues.
Kur të shkoni ju për të mbledhur prenë e luftës, ata që ngelën pas do të thonë: “Na lejoni edhe ne të vijmë me ju!” Ata duan të ndryshojnë vendimin e Allahut! Ti thuaj: “Kurrsesi, ju nuk keni për të ardhur me ne, kështu ka thënë më parë Allahu!” E ata do t’ju thonë: “Jo, por ju na keni zili!” Po, ata janë që kuptojnë pak gjë.
Atyre nga beduinët që ngelën pas thuaju: “Ju do të ftoheni te një popull luftarak e i fuqishëm, t’i luftoni ata ose të dorëzohen (ta pranojnë Fenë Islame), e nëse përgjigjeni (në thirrje) Allahu ju jep shpërblim të mirë, e nëse nuk dilni sikurse mbetët pa dalë më parë, Ai ju ndëshkon me një dënim të padurueshëm”,
Nuk është mëkat (të ngelë pa dalë) për të verbrin, për të çalin, e as për të sëmurin. E kush respekton Allahun dhe të Dërguarin e Tij, Ai atë e shtie në xhenete, ku rrjedhin lumenj, e kush mbetet prapa Ai atë e ndëshkon me një dënim të dhimbshëm.[349]
[349] Sipas një numri të komentatorëve të Kuranit me këtë “fet’h”, pushtim, çlirim, hapje, ka si qëllim çlirimin e Mekës. Disa komentatorë të tjerë të mbështetur edhe në hadithin, që shënon Buhariu thonë: fjala me këtë çlirim është paqja dhe marrëveshja e Hudejbisë, në të cilën janë radhitur një mori ngjarjesh të rëndësishme siç janë: besëlidhja (Bej’atur Ridvan), kontrata që lidhi Pejgamberi a.s. me kurejshitët, pranimi i Fesë Islame nga një numër i madh etj.
Në shumë vende në Kuran, për ngjarjet që do të ndodhin më vonë vjen folja e kohës së shkuar, sikurse edhe këtu: “fetahna” dhe jep të kuptohet për një punë të kryer, e derisa kjo është thënie e Zotit, të ndodhurit dhe realizimi i çështjes së premtuar është aq i vërtetë e i sigurt, si të ishte kryer më parë. Me atë zgjerim të bashkësisë islame, duke çliruar vend pas vendi njerëzit do ta pranojnë Fenë Islame, nuk do të mbesin asish që Muhamedit a.s. i thoshin po na i fyen zotat, po na e prish fenë dhe në shtetin islam nuk do të ketë asish që bëjnë mëkat, duke adhuruar idhuj, pra Muhamedi a.s. do të rehatohej prej mëkatarëve të hershëm dhe prej mëkatarëve të mëvonshëm. E me ajetin ku thuhet: për t’i falur mëkatet... kishte si qëllim këtë gjendje. Pejgamberllëkut të Muhamedit a.s. i bashkohet edhe sundimi, ngrihet lart autoriteti i Fesë Islame, stabilizohen zemrat e muslimanëve edhe në momentet më të vështira të luftës, dhe ashtu plotësohen të gjitha të mirat prej të lumit Zot.
Ushtritë e Zotit janë: engjëjt, vërshimet, stuhitë, vullkanet, etj., dhe me to e sulmon atë që do, por nga urtësia e vet në planin e Tij ka paraparë obligim luftën për njerëzit, dhe Ai e di më së miri fundin e çdo sendi. Në Hudejbie muslimanët i dhanë besën Pejgamberit a.s., se do ta sakrifikojnë jetën për Fenë Islame, prandaj kur ia shtrinë dorën për atë besë Muhamedit a.s., në të vërtetë ata ia shtrinë dorën Zotit.
Beduinët përreth Medinës, të cilët vitin e Hudejbisë nuk shkuan me të, kur shkoi Pejgamberi a.s. dhe besimtarët për umre, duke menduar se ata nuk do të kthehen më të gjallë prej kurejshitëve idhujtarë të Mekës, u përpoqën të arsyetohen, se i penguan familja dhe pasuria. Kur muslimanët e çliruan Hajberin beduinët tradhtarë u përpoqën të marrin pjesë në prenë e luftës, por vendimi i Zotit ishte se preja e Hajberit iu takon vetëm atyre që i kishin dhënë besën Pejgamberit a.s. në Hudejbi, e askujt tjetër. Atyre iu tha Kurani, se do të thirren në luftë kundër një populli të fortë e të ushtruar për luftë, të cilin do ta luftoni derisa ta pranojnë Fenë Islame, kuptohet ishin idhujtarë prej të cilëve nuk pranohet xhizja, as kurrgjë tjetër, pos dorëzimit total, dhe atëherë do të shihet sinqeriteti i tyre.
Vërtet, Allahu qe’ i kënaqur me besimtarët, kur ata nën hijen e atij druri të zotoheshin ty dhe Ai e dinte se ç’kishin zemrat e tyre, prandaj iu dhuroi qetësimin dhe së shpejti i shpërbleu me një fitore (çlirimin e Hajberit).
Dhe me pre të tjera të mëdha, të cilat i merrni, Allahu është i Plotfuqishëm, i Urtë.
Allahu ju premtoi juve pre të shumta që do t’i merrni, e këtë (të Hajberit) ua shpejtoi dhe pengoi duart e njerëzve kundër jush, e që kjo të jetë një shenjë e mirë për besimtarët, edhe që Ai t’ju drejtojë në rrugën e fortë.
E edhe (pre) të tjera, të cilat ju nuk keni pasur fuqi t’i merrni, po Allahu mbizotëroi atë, e Allahu ka fuqi për çdo gjë.
Edhe sikur ata që nuk besuan t’ju luftonin juve, ata do të munden dhe do të kthejnë prapa, pastaj nuk do të gjejnë as mbrojtës, as ndihmës.
(ky është) Ligji i Allahut që është i kahershëm edhe ndër të parët, në ligjin e Allahut nuk do të gjesh ndryshime.
Dhe Ai është që pengoi duart e tyre prej jush dhe duart tuaja prej tyre brenda në Mekë, pasi iu dha fitoren kundër tyre, e Allahu mbikëqyr atë që ju punoni.
Ata janë që nuk besuan, ju penguan t’i afroheni xhamisë së shenjtë (Qabes), duke i mbajtur kurbanet të penguar të arrinin në vendin e vet. E sikur të mos kishte burra besimtarë dhe gra besimtare, që ju nuk i dinit, e t’i sulmonit duke mos ditur, dhe me mbytjen e ndonjërit prej tyre të turpëroheni (Zoti do t’ju jepte leje të hyni në Mekë). (E bëri atë) Për ta marrë Allahu në mëshirën e vet atë që do. Dhe sikur të ishin të ndarë, Ne do t’i dënonim me një dënim të rëndë ata prej tyre të cilët nuk besuan.
Kur ata që nuk besuan ndezën në zemrat e tyre euforinë dhe atë kryelartësi injorante (pagane), po Allahu dhuroi qetësimin e Vet ndaj të dërguarit të vet dhe ndaj besimtarëve dhe për ata zgjodhi besimin e drejtë (fjalinë: la ilahe il-lell llah), pse ata ishin më me meritë për të dhe më të zotët e saj, e Allahu është i Gjithëdijshëm për çdo send.
Allahu ëndrrën e të dërguarit të Vet e vërtetoi me realitet: se me vullnetin e Allahut do të hyni në xhaminë e shenjtë (në Qabe) të siguruar, t’i rruani flokët e kokave tuaja, t’i shkurtoni e nuk do të keni frikë! Pra Ai ka ditur atë që ju nuk e dinit, para kësaj ju dha një fitore të shpejtë (Hajberin).
Ai është që e dërgoi të dërguarin e Vet me udhëzim të plotë dhe me fenë e vërtetë, që të triumfojë mbi çdo fe, e mjafton Allahu Dëshmitar.
Muhamedi është i Dërguar i Allahut, e ata që janë me të (sahabët) janë të ashpër kundër jobesimtarëve, janë të mëshirshëm ndërmjet vete, ti i sheh duke u përulur (në rukuë), duke rënë me fytyrë në tokë (në sexhde), e kërkojnë prej Allahut që të ketë mëshirë dhe kënaqësinë e Tij ndaj tyre. Në fytyrat e tyre shihen shenjat e gjurmës së sexhdes. Ky është përshkrimi i tyre në Tevrat, kurse përshkrimi i tyre në Inxhil është se janë si një farë e mbjellë ku mbin filizi i vet, e ai trashet, përforcohet dhe qëndron në trungun e vet, ajo e mahnit mbjellësin. (Allahu i shumoi) Për t’ua shtuar me ta mllefin jobesimtarëve. Allahu atyre që besuan dhe bënë vepra të mira iu premtoi falje të mëkateve dhe shpërblim të madh.[350]
[350] Pejgamberi a.s. me njëmijë e katërqind shokë mësyu për vizitë Qaben në vitin e gjashtë hixhri. Në vendin e quajtur Hudejbie, jo shumë larg Mekës Pejgamberi a.s. ndalet dhe dërgon Osmanin t’i lajmërojë mekasit, se dëshirojnë ta bëjnë umren - vizitë Qabes, jo në kohën e haxhit. Mekasit e ndalin Osmanin, e Pejgamberit i vjen lajmi se e kanë vrarë. Pejgamberi i thërret shokët të japin besën, se me luftë do të hyjnë në Mekë. Ata zotohen me jetë dhe ai zotim bëhej nën hijen e një druri. Kur dëgjuan mekasit për vendimin e muslimanëve frikësohen, e lëshojnë Osmanin dhe kërkojnë marrëveshje. Me disa pika që përmbante ky traktat muslimanët nuk ishin të kënaqur, por ishin shumë të revoltuar. Për t’u larguar revoltën e moskënaqësisë, menjëherë pas kësaj marrëveshje Allahu e shpall këtë sure, i përgëzon me fitoret që do të pasojnë dhe zotimin e quan: Bejatur Ridvan - besëlidhje e kënaqshme. Historia përshkruan më në detaje këtë ngjarje. Pas atij viti, muslimanët, me ndihmën e Zotit korrën shumë fitore. Idhujtarët e mllefosur treguan atë euforinë e vet pagane dhe në marrëveshje paraqitën disa pika pa vend. Sikur të mos iu dhuronte Zoti mëshirën e Vet dhe t’ua qetësonte zemrat, dhe muslimanët do të zemëroheshin, sepse nuk i lejuan atë vit ta bëjnë vizitën, pse u desh të theren kurbanet në Hudejbi e jo në vendin e vet etj. Mirëpo, sikur të ndodhte lufta, muslimanët edhe si ngadhënjyes do të bënin gabime, pse në Mekë kishte të atillë që kishin përqafuar Fenë Islame, por nga frika prej idhujtarëve atë e mbanin të fshehtë. Muslimanët nuk i njihnin këta besimtarë të fshehtë, ndaj mund të ndodhte që ta vritnin ndonjërin prej tyre dhe ashtu do të turpëroheshin. E kjo është që thuhet: Zoti largoi dorën e njërit nga tjetri.
Muhamedi a.s. në ëndërr kishte parë, se kishte hyrë në Mekë, kishte bëre tavaf dhe shokët e tij e rruanin dhe i shkurtonin flokët njëri-tjetrit. Këtë ëndërr ua tregon shokëve e ata gëzohen. Mirëpo, kur arrijnë deri në Hudejbie e nuk lejohen të hyjnë në Qabe, ndodh çka ndodh, dhe shkruhet marrëveshja, munafikët - hipokritët thonë: as nuk hymë në Mekë, as nuk therëm aty kurbanet, e as nuk u rruam, e ku është ëndrra? Atëherë Allahu e shpalli ajetin 27... dhe në vitin tjetër muslimanët hynë dhe i kryen të gjitha ceremonitë duke plotësuar dëshirën.
Besimtarët ishin të mëshirshëm ndërmjet vete, të rreptë kundër armikut, natën luteshin aq shumë, sa dukej se kishin hequr dorë prej kësaj jete, ditën ishin heronj të luftës. Shembulli i tyre ishte i përshkruar në Tevrat e Inxhil. Ishin si fara që hidhet në tokë, e ajo qet bimën, e rrit, e forcon, e shumon dhe e mahnit atë që e ka hedhur. Ashtu ishte Feja Islame, e cila në fillim kishte pak përkrahës, por dalëngadalë ata shumohen, ngadhënjejnë dhe ashtu ua shtojnë brengat jobesimtarëve, e ky ishte premtim i Allahut. Me ndihmën e Zotit, mori fund përkthimi dhe komentimi i sures “Fet’h”. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
49. SURETUL - HUXHURAT
E zbritur në Medine, pas sures El Muxhadeleh, ajete: 18
Kjo sure edhe pse është e shkurtër ka një përmbajtje madhështore, sepse përmbledh çështje të një edukate të përjetshme, baza të një qytetërimi të lartë, prandaj disa komentatorë e kanë quajtur: kaptina e moralit.
Së pari flet për një edukatë të lartë, të cilën duhet ta kultivojnë besimtarët, e në vijim i numëron:
- të mos vendosin për asgjë para se të konsultohen me Kuranin dhe me Pejgamberin a.s.,
- të mos ngrejnë zërin dhe të mos ngërmohen pranë Pejgamberit, pse niveli, fama, autoriteti i tij është i lartë e jo si i njerëzve të tjerë të rëndomtë,
- të mos i vënë veshin çdo thënie, lajmi, e posaçërisht kur ajo e ka burimin prej ndonjë njeriu që nuk është aq i drejtë, të përpiqen për pajtim ndërmjet palëve të përçara e të ngatërruara,
- të mos tallen me njëri-tjetrin, të mos përgojojnë, të mos vëzhgojnë çështjet intime të tjetrit, të mos formojnë bindje të keqe ndaj tjetrit.
Vërteton për një origjinë të të gjithë njerëzve.
Përshkruan bindjen e beduinëve, të cilët kishin menduar se besimi shprehet me një fjalë goje dhe sqaron se ç’është iman i plotë dhe ç’është vetëm Islam. Quhet: “Suretul Huxhurati” - kaptina e dhomave, sepse këshillohen besimtarët të mos bëjnë zhurmë në afërsi të dhomave të Nënave të Besimtarëve.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
O besimtarë, mos bëni asgjë para (se të orientoheni në udhëzimet e) Zotit dhe të Dërguarit të Tij, kini kujdes Allahun, se me të vërtetë Allahu i dëgjon të gjitha dhe i di të gjitha.
O ju që keni besuar, mos ngreni zërin tuaj mbi zërin e Pejgamberit dhe mos iu ngërmoni atij, si i ngërmoheni njëri-tjetrit, e të zhduken veprat tuaja duke mos ditur ju.
Ata që ulin zërat e tyre pranë të dërguarit të Allahut, Allahu zemrat e tyre i ka përshtatur për devotshmëri, ata kanë falje mëkatesh dhe shpërblim të madh.
Ata që të thërrasin përtej mureve, shumica e tyre janë që nuk kuptojnë.
E sikur ata të bënin durim derisa të kishe dalë ti vetë, do të ishte më edukative për ta, po Allahu është Mëkatfalës, Mëshirues i madh.
O ju që keni besuar, nëse ndonjë i pandërgjegjshëm iu sjell ndonjë lajm, ju shqyrtojeni mirë, ashtu që të mos e goditni ndonjë popull pa e ditur realitetin, e pastaj të pendoheni për atë që keni bërë.
E dijeni se në mesin tuaj e keni të Dërguarin e Allahut. Sikur ai t’ju dëgjonte juve në shumë çështje, ju do të pësonit vuajtje, por Allahu juve ua bëri të dashur besimin dhe ua zbukuroi atë në zemrat tuaja, ndërsa mosbesimin, shfrenimin dhe kundërshtimin ua bëri që t’i urreni. Të tillë janë ata që gjetën rrugën e drejtë.
Kjo është dhuratë dhe begati prej Allahut, e Allahu është i Gjithëdijshëm dhe i Urtë.
Nëse dy grupe besimtarësh tentojnë të luftojnë ndërmjet vete, ju pajtoni ata, e në qoftë se ndonjëri prej tyre e sulmon tjetrin, atëherë luftojeni atë grup që vërsulet me pa të drejtë, derisa t’i bindet udhëzimit të Allahut, e nëse kthehet, atëherë me drejtësi bëni pajtimin ndërmjet tyre, mbani drejtësinë, se vërtet Allahu i do të drejtit.
S’ka dyshim, se besimtarët janë vëllezër, pra bëni pajtim ndërmjet vëllezërve tuaj dhe kini frikë Allahun, që të jeni të mëshiruar (nga Zoti).[351]
[351] O besimtarë, mos vendosni për asnjë send para se të orientoheni një herë në udhëzimet e Zotit dhe të Pejgamberit. Kur të bisedoni në praninë e Pejgamberit, mos e ngreni zërin tuaj mbi zërin e tij dhe mos u ngërmoni pranë tij, sikurse i ngërmoheni njëri-tjetrit dhe mos e thirrni me emër thjesht: o Muhamed, por o Pejgamber i Zotit, o i Dërguar i Zotit. Një farë Thabit bin Kajsi kishte zërin e lartë e kur zbriti ky ajet, ai tha: “Unë jam ai që kam ngritur zërin, pra më humbi mundi im”- dhe i pikëlluar ngeli në familje. Një ditë Pejgamberi a.s. pyeti për të se ku është që nuk po e shoh?- Vajtën e i treguan e ai tha:”Unë jam xhehenemli, i kam humbur të mirat!” I treguan Pejgamberit a.s., e ai tha: “Jo, ai është xhenetli”. Zërin duhet ta keni të ulët, kur jeni pranë tij dhe nuk duhet ta trazoni pa rregull e ta thirrni prej së jashtmi.
Muslimanët nuk duhet të nguten e të gjykojnë menjëherë rreth ndonjë thënie a lajmi, sepse lajmi mund të jetë i rrejshëm, kurse ata të gabojnë. Shkaku i zbritjes së këtij ajeti ishte: “Harith bin Darar Huzai vjen te Pejgamberi a.s., e pranon Fenë Islame, e jep zeqatin, i thotë Pejgamberit po shkoj te populli im e po i thërras të vijnë në fe, nëse pranojnë po e mbledh zeqatin, kurse ti ma dërgo një njeri ta marrë zeqatin. Merret vesh se ata kishin pranuar fenë, kishin dhënë zeqatin, e Pejgamberi a.s. e dërgon Velid ibni Akabën te Harithi. Velidi niset, por frikësohet dhe në rrugë kthehet e i thotë Pejgamberit, se Harithi deshi të më vrasë dhe nuk ma dha zeqatin. Pejgamberi a.s. dërgon një ekip kundër Harithit, por posa dalin ata prej Medinës e takojnë Harithin duke sjellur zeqatin, ndaj kuptohet se Velidi kishte gënjyer.
Tentimi i ngatërresës ndërmjet dy grupeve ishte: ndërmjet fisit Evs dhe Hazrexh, e mund të ishte edhe rasti kur Ibni Ubeji, prijës i hipokritëve i kishte thënë Pejgamberit a.s.: Mos m’u afro, se era e gomarit që i ke hipur po më mundon.- Një ensar i ka thënë: Era e gomarit të Pejgamberit a.s. është më e këndshme se era jote. Atëherë nga të dy anët filloi shamata.
O ju që besuat, nuk bën të tallet një popull me një popull tjetër, meqë të përqeshurit mund të jenë më të mirë nga ata të cilët përqeshin dikë tjetër, e as gratë me gratë e tjera, sepse mund të ndodhë që gratë e tjera të jenë më të mira se ato që përqeshin (duke e nënçmuar njëri-tjetrin), dhe mos etiketoni njëri-tjetrin me llagape. Pas besimit është keq të përhapet llagapi i keq. E ata që nuk pendohen janë mizorë.
O ju që keni besuar, largohuni prej dyshimeve të shumta, meqë disa dyshime janë mëkat dhe mos hulumtoni për zbulimin e të metave të njëri-tjetrit, dhe mos përgjoni njëri-tjetrin; a mos ndonjëri prej jush dëshiron të hajë mishin e vëllait të vet të vdekur? Atë pra e urreni! Kini frikë nga ndëshkimi i Allahut, e Allahu është Mëshirues i madh, Ai e pranon shumë pendimin.
O ju njerëz, vërtet Ne ju krijuam juve prej një mashkulli dhe një femre, ju bëmë popuj e fise që të njiheni ndërmjet vete, e s’ka dyshim, se tek Allahu më i ndershmi ndër ju është ai që më tepër është ruajtur (nga të këqijat), e Allahu është shumë i Dijshëm dhe hollësisht i Njohur për çdo gjë.
Beduinët thanë: “Ne kemi besuar!” Thuaj: “Ju nuk keni besuar ende, por thuani: Ne jemi dorëzuar, e ende nuk iu ka hyrë besimi në zemrat tuaja. E nëse e respektoni Allahun dhe të Dërguarin e Tij, Ai nuk ju pakëson asgjë nga veprat tuaja, se Allahu është shumë Mëkatfalës, shumë Mëshirues”.
Besimtarë janë vetëm ata, që i besuan Allahut, të Dërguarit e Tij, e mandej nuk dyshuan dhe për hir të Allahut luftuan me pasurinë dhe me jetën e tyre. Të tillë janë ata të vërtetit.
Thuaj: “A ju ia bëni me dije Allahut fenë tuaj (duke thënë: ne besuam), kur Allahu është Ai që e di ç’ka në qiej dhe ç’ka në tokë dhe Allahu është i Dijshëm për çdo send”.
Ata të shprehin ty mirënjohje (ta përmendin) që u bënë muslimanë. Thuaj: “Pranimin tuaj të Fesë Islame mos ma njihni (mos ma përmendni) mua, por nëse jeni të sinqertë Allahu juve ju bëri mirë, kur ju udhëzoi për në besim”.
S’ka dyshim, se Allahu e di fshehtësinë e qiejve e të tokës, Allahu sheh atë që punoni ju.[352]
[352] Në këto disa ajete iu tërhiqet vërejtja atyre që kanë besuar me gojë, por besimi i tyre nuk ka depërtuar sa duhet thellë në zemrat e tyre.
Besimtari i sinqertë nuk bën të dyshojë, të ketë bindje të keqe, nuk bën ta përgojojë tjetrin pas sysh, sepse ajo është aq e urrejtur, siç është e urrejtur ngrënia e mishit të njeriut, të vëllait, të të vdekurit. Nuk bën të hulumtojë e të dijë për gjërat intime të tjetrit ose për ndonjë të metë të tij. Pejgamberi a.s. ka thënë: “...Ai që përcjell çështjet intime të vëllait të vet, Allahu e përcjell atë në çështjet intime, e atë që Allahu e përcjell në to, ia zbulon edhe nëse janë ato në mes mureve të shtëpisë së tij”. (Hafidh Ebu Jala). Ajeti sipas të cilit kuptohet, se të gjithë njerëzit rrjedhin prej një babai e prej një nëne dhe se të gjithë janë të ndarë në popuj e në fise, për t’iu lehtësuar sa më shumë njohjen e njëri-tjetrit dhe afrimin e njërit me tjetrin, e jo për t’u larguar e përçarë ndërmjet vete është parim themelor i orientimit dhe i besimit islam. Ndarja në popuj, e në fise ka si qëllim që të dihet prejardhja e secilit, por edhe pse origjina e njeriut është e pranishme ndër popuj dhe në ligje, ajo nuk ka vlerë kur paraqitet, lidhja edhe më e rëndësishme, kur paraqitet besimi - imani, sikurse kur lind dielli, yjet nuk duken më.
“Ai që dëshiron të jetë më i ndershmi, le të respektojë mësimet e Allahut!”(Shejh Zade). Beduinët, por jo hipokritët nga Beni Esad erdhën në Medinë shprehën deklaratën islame dhe i thanë Pejgamberit a.s., se të kemi ardhur të gjithë, që jemi me familje dhe nuk të kemi luftuar ty si të luftuan të tjerët. E me këtë donin që Pejgamberi a.s. t’i ndihmojë materialisht. Kurani vërtetoi se imani i sinqertë është shkalla më e lartë nga vetë deklarata islame. Besimtar i vërtetë është: i vendosur i paluhatje, luftëtari me mall e me shpirt. Ata ia përmendin Muhamedit a.s., se ia kishin parë hajrin që u bënë muslimanë, e Pejgamberi a.s. iu tha mos më lavdëroni mua, falënderojeni Allahun, që ju ndihmoi të orientoheni në rrugën e drejtë, se Allahut nuk mund t’i fshihet asgjë, Ai i di të gjitha të fshehtat.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Huxhurat. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
50. SURETU KAF
E zbritur në Meke, pas sures El Murselat, ajete: 45
Kjo sure e zbritur në Meke trajton çështjen themelore të besimit, por theksin e vë në çështjet e ringjalljes dhe të tubimit para Zotit në Ditën e Gjykimit; prandaj duke sjellë argumente të forta për fuqinë e Zotit, për momentet nëpër të cilat do të kalojë njeriu është një kaptinë, që trishton zemrën dhe shqisat e njeriut, ndonëse ngjall edhe shpresë të madhe për të dëgjueshmit. Kjo kaptinë fillon me çështjen themelore, të cilën e mohonin jobesimtarët Kurejsh, të cilët habiteshin nga Kurani kur thoshte: njerëzit do të ringjallen dhe do të jetojnë në një jetë tjetër, prandaj për t’iu tërhequr vërejtjen për bindjen e tyre të gabuar, sillen disa fakte për fuqinë e pakufishme të Zotit, të cilat manifestohen në krijimin e qiejve, të tokës, të shiut, të bimëve, pemëve etj.
Si vërejtje kundër kufarëve kurejshitë përmenden shkatërrimet e popujve të mëparshëm. Përshkruhet gjendja në çastin e vdekjes, në çastin e ngritjes prej varrezave, në çastin e përgjegjësisë.
Përfundon me thirrjen e Israfilit për ringjallje dhe daljen e njerëzve prej varrezave, si të ishin karcej të shpërndarë dhe për tubimin e tyre për të dhënë llogari.
Quhet: “Sureti Kaf ”, sepse fillon me këtë shkronjë.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Kaf. Betohem në Kuranin e lavdishëm (do të ringjalleni).
Por jo, ata u çuditën që iu erdhi i dërguari (qortues) nga mesi i tyre, prandaj jobesimtarët thanë: “Kjo është diçka shumë e çuditshme.
A pasi të vdesim e të bëhemi dhe (do të kthehemi në jetë)! Ai kthim është larg (mendjes e mundësisë)!”
Ne dimë se ç’pakëson (ç’tret) toka prej tyre. Te Ne është edhe libri që ruan çdo gjë (numrin e tyre, emrat, pjesët e trupit).
Ata përgënjeshtruan të vërtetën, kur ajo iu erdhi dhe ata janë në gjendje të luhatshme.
A nuk shikojnë ata me vëmendje kah qielli, se si mbi ta kemi ndërtuar atë, e kemi zbukuruar atë duke mos pasur në të ndonjë zbrazëti.
Edhe tokën se si e kemi shtrirë, e në të kemi vendosur kodra përforcuese dhe kemi bërë që në të të mbijnë gjithfarë bimësh të bukura.
(I bëmë ashtu) Dëshmi të dukshme dhe përkujtuese për çdo njeri që ka drejtuar mendjen (te Zoti).
Ne nga qielli lëshuam shiun e dobishëm dhe me të bëmë që të kultivohen kopshte e drithëra që korren.
Dhe rritëm trungje të gjata hurmash me fruta të paluara njëri mbi tjetrin.
Ushqim për njerëz dhe me të Ne e ngjallëm tokën e vdekur, e kështu do të jetë edhe ringjallja.
Para tyre përgënjeshtruan populli i Nuhut, banorët e Bunarit (të pusit) dhe Themudi.
Edhe Adi, edhe Faraoni dhe vëllezërit e Lutit.
Edhe banorët e Ejkes, populli i Tubeit. Të gjithë i përgënjeshtruan të dërguarit, atëherë e merituan ndëshkimin Tim.
A mos u lodhëm Ne me krijimin e parë? Jo, por ata janë në një huti rreth një krijimi të ri.
Ne e kemi krijuar njeriun dhe dimë se ç’pëshpërit ai në vetvete dhe Ne jemi më afër tij se damari (që rreh) i qafës së tij,
kur dy engjëjt qëndrojnë pranë tij në të djathtë dhe në të majtë,
dhe ai nuk hedh ndonjë fjalë e të mos jetë pranë tij përcjellësi i gatshëm.
Agonia e vdekjes i vjen me atë të vërtetën (i zbulohet çështja e Ahiretit); kjo është ajo prej së cilës ke ikur.
Dhe i fryhet surit, e ajo është dita e premtuar (për dënim).
E do të vijë çdo njeri e bashkë me të edhe grahësi edhe dëshmitari.[353]
[353] Shkronja “kaf ’ është sikurse edhe shkronjat e tjera në fillim të sureve, por mund të jetë edhe simbol i ndonjë fshehtësie, betim, emër i sures dhe jep të kuptojmë për mrekullinë e Kuranit. Kurani është libri më i lavdishëm, por idhujtarët çuditeshin se si njeriu mund të vijë pejgamber, si është e mundshme ringjallja pas vdekjes. Për çdo pjesë të trupit të njeriut, të cilën ia ha toka ekziston një evidencë e saktë, asgjë nuk është e humbur, as numri, as emri, as pjesa e tretur në dhe. Njerëzia duhet ta vështrojnë me vëmendje fuqinë dhe mjeshtërinë e Zotit Krijues, si në qiellin e bekuar e të përsosur, i cili nuk ndryshon, ashtu edhe në tokën që kohë pas kohe merr pamje të ndryshme nga bimët dhe pemët e saj, të cilat përveç që janë stoli e saj janë edhe ushqim për njerëzit. Veçohet në të përmendur trungu i hurmës, sepse është mbreti i pemëve. Edhe popujt e mëparshëm nuk i besuan pejgamberët për ringjalljen. Po Ai Zot që për herë të parë bëri krijimin pa kurrfarë lodhjeje, a nuk është në gjendje ta bëjë ringjalljen?! Por atyre puna e ringjalljes iu dukej shumë e madhe. Zoti thotë: Unë e krijova njeriun dhe e di se ç’i qarkullon në trurin e tij, e jam më afër me dije dhe përcjellje, se edhe rrahja e fundit e damarit të qafës së tij. Jam më afër edhe se dy melekët që i rrinë njëri në anën e djathtë e tjetri në anën e majtë dhe sa fjalë që flet ai, ata ia shkruajnë se janë aty pranë. E kur t’i vijë agonia e vdekjes, ai do ta shohë të vërtetën, do ta shohë gjendjen e jetës së ardhshme, prej së cilës gjithnjë ka ikur, duke mos dashur ta pranojë. Dhe kur i fryhet Surit për ringjallje, çdo njeri, i mirë qoftë ose i keq e përcjell një melek, e një dëshmon për veprat që ka bërë dhe i thuhet: Ke qenë krejt gafil, e tashti ta hoqëm atë që ta pat mbuluar zemrën, dëgjimin dhe të parit, e shikimi yt sot është shumë i mprehtë.
(I thuhet) Ti ishe në një huti nga kjo (ditë), e Ne ta hoqëm perden tënde dhe tashti ti sheh shumë mprehtë.
E shoku (përcjellësi) i tij do të thotë: “Kjo që është tek unë (regjistri i veprave) është gati.
Ju të dy (engjëjt) hidheni në xhehenem çdo mohues kryeneç,
secilin pengues të veprave, mizor e të dyshimtë në fe,
i cili Allahut i shoqëroi zot tjetër, pra hidheni atë në vuajtjet më të rënda”.
E shoku i tij (djalli) thotë: “Zoti ynë, unë nuk e shmanga prej rrugës së drejtë, por ai vetë ka qenë i humbur larg”.
Ai (Allahu) thotë: “Mos u grindni tashti para Meje, se Unë jua tërhoqa më parë vërejtjen.
Tek Unë nuk ndryshon fjala (vendimi) dhe Unë nuk jam zullumqar për robërit”.
(Përkujto) Ditën kur Ne xhehenemit i themi: “A je mbushur?” E ai thotë: “A ka ende?”
Ndërsa besimtarëve të ruajtur xheneti iu afrohet krejt afër.
Kjo është ajo që iu premtohej për këdo që pendohet dhe që e ruan besën e dhënë.
Për këdo që i është frikësuar Zotit pa e parë dhe ka qenë i kthyer tek Ai me zemër të sinqertë.
(iu thuhet) Hyni në të të shpëtuar, se kjo është dita e përjetshme.
Ata aty kanë çka të dëshirojnë, e te Ne ka edhe më shumë.[354]
[354] Pasi t’i fryhet surit, të ringjallen dhe të ngrihen, të paraqiten për llogari meleku përcjellës thotë: “O Zot, shënimet për veprat e tij me të cilat më obligove t’i ruaj, ja, janë gati. Atëherë Zoti i urdhëron ata dy melekë që njëri e përcillte e tjetri dëshmonte, ta hedhin në xhehenem secilin jobesimtar kryefortë, që ka penguar shumë nga punët e mira, që ka qenë i shfrenuar dhe ka dyshuar në Zotin, duke i shoqëruar edhe ndonjë zot tjetër.
Kur zullumqari përpiqet të arsyetohet, se dreqi e ka mashtmar, dreqi që ka qenë shok i tij i thotë Zotit: Unë nuk e kam humbur me dhunë, ai vetë me dëshirën e vet ka qenë i humbur. Zoti iu thotë: Tashti mos u grindni para Meje, sepse Unë në dynja ua kam tërhequr vërejtjen për këtë rrezik; Unë nuk i bëj padrejtësi askujt, por fjala Ime nuk thyhet. Kur pyetet xhehenemi, se a ka ende vend ai përgjigjet se është mbushur përplot. Besimtarëve të mirë e të ruajtur xheneti iu afrohet e shohin dhe iu thuhet: Këto të mira janë nga ato që iu janë premtuar, tashti hyni se jeni të shpëtuar prej zjarrit, keni përshëndetje prej Allahut, prej melekëve, jepni selam njëri-tjetrit në shenjë gëzimi, se këtu jeni përgjithmonë, këtu keni ç’të dëshironi, e pos këtyre të mirave, keni edhe më shumë, e ajo më shumë është se do të shihni Zotin xh. sh.
E sa e sa brezni para tyre i kemi shkatërruar e që ishin shumë më të fortë e më të shkathët se këta (idhujtarët kurejshitë). Ata brodhën andej e këndej nëpër tokë (për t’i ikur vdekjes). Por, a mos gjetën rrugëdalje?
Në të gjitha këto, për atë që ka mendje të shëndoshë dhe që i ka vënë veshin me vëmendje ka argumente.
Ne krijuam qiejt e tokën dhe gjithë çka ka ndërmjet tyre brenda gjashtë ditësh dhe Ne nuk ndiem lodhje.
Po ti (Muhamed) me durim përballo atë që ata të thonë, para lindjes së diellit dhe para perëndimit madhëro me falënderim Zotin tënd.
Falu për hir të Tij, edhe në një pjesë të natës, edhe pas sexhdes (pas namazit farz).
Dhe vëri veshin thirrësit, kur thërret nga ndonjë vend i afërt.
Ditën kur e dëgjojnë thirrjen për të vërtetën (ringjalljen), e ajo është Dita e Daljes (prej varrezave).
S’ka dyshim, se Ne japim vdekje dhe vetëm te Ne është kthimi i tyre.
Ditën kur me ata hapet toka e ata nguten (për vendtubim), e ai është një tubim i lehtë për Ne.
Ne dimë më së miri çka thonë ata, e ti ndaj tyre nuk je ndonjë dhunues, ti këshilloje me këtë Kuran atë që ia ka frikën kërcënimit Tim.[355]
[355] Shkatërrimi i zullumqarëve që ishin më të fuqishëm, se kundërshtarët e Kuranit dhe të Muhamedit a.s., të cilët u përpoqën t’i shpëtojnë dënimit, por nuk ia dolën, do të duhej të jetë këshillë për atë që ka mend dhe që përcjell çështjet me vëmendje.
Jehuditë thonin, se Zoti e filloi krijimin e botës ditën e dielë dhe e përfundoi për gjashtë ditë, e të shtunën pushoi, sepse ishte lodhur. Atë thënie të tyre Kurani e refuzoi si të pabazë.
Muhamedi a.s. urdhërohet të mos iu vërë veshin thënieve të tyre, sepse Zoti e di më së miri atë që thonë ata, i thuhet se ti ke për detyrë t’i këshillosh e t’i qortosh, e jo t’i fusësh me dhunë në Fenë Islame, këshilloje atë që i frikësohet dënimit me zjarr. I thuhet madhëroje dhe falënderoje Zotin tënd me dy rekate namaz para lindjes së diellit dhe para perëndimit të tij, e falu edhe natën edhe pas namazeve, farzeve. Para Miraxhit ishin obligim dy rekate namaz para mëngjesit dhe dy para mbrëmjes, ishte bukur obligim edhe namazi gjatë natës. Natën e Miraxhit u bënë obligim pesë kohët e namazit në mesin e të cilave edhe ai i sabahut dhe i ikindisë, që faleshin edhe më parë.
Israfili është ai që thërret për ringjallje, thirrjen e tij e dëgjojnë të gjithë njësoj, toka hapet e njerëzit dalin duke u ngutur për tubim, i cili për Zotin është shumë i lehtë.
Me ndihmën e Zotit, mori fund përkthimi dhe komentimi i sures Kaf. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
51. SURETUDH - DHARIJAT
E zbritur në Meke, pas sures Ahkaf, ajete: 60
Kjo sure synon përforcimin e shtyllave te besimit, orientimin e shikimeve të njerëzve nga fuqia e pakufishme e Zotit, ndërtimin e një besimi të rrënjosur në baza të shëndosha.
Kaptina fillon me betimin e Zotit për disa krijesa, që sipas urdhrit të Tij zbatojnë detyra të rëndësishme, siç janë erërat, retë e shiut, anijet lundruese, engjëjt e caktuar me detyra të veçanta, të gjitha këto si përforcim të bindjes së njerëzve, që ringjallja dhe tubimi para Zotit është çështje që do të ndodhë patjetër. Përmend jobesimtarët e Mekës, të cilët nuk e besuan, as Kuranin, as botën tjetër dhe përshkruan gjendjen e tyre si do të jetë në xhehenem. Mandej përmend edhe gjendjen e besimtarëve dhe të mirat e kënaqësitë e tyre, që do t'ua dhurojë Zoti në botën tjetër.
U bëhet një rrëfim i shkurtër disa ngjarjeve të pejgamberëve dhe popujve të tyre, që ekzistonin në lashtësi.
Përfundon duke sqaruar qëllimin definitiv të krijmiit të njerëzve dhe të xhinëve, e që është njohja e drejtë e Zotit, adhurimi, sinqeriteti ndaj Tij me të gjitha mundësitë materiale e shpirtërore.
Quhet: “Suretu Edh Dharijati”- Erërat që ngrejnë pluhur, sepse në fillim të sures Zoti betohet për rëndësinë e tyre.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në erërat që ngrejnë dheun dhe e shpërndajnë,
betohem në retë që bartin shiun e rëndë,
betohem në anijet që lundrojnë lehtë,
betohem në engjëjt, që bëjnë ndarjen e çështjeve,
s’ka dyshim, se ajo që iu premtohet është e vërtetë e sigurt,
dhe se shpërblimi (gjykimi për vepra) do të ndodhë patjetër.
Betohem në qiellin plot rrugë,
ju gjendeni në një thënie kontradiktore,
e nga ai (besimi) zmbrapset ai që ishte zmbrapsur.
Mallkuar qofshin gënjeshtarët!-,
ata të cilët janë gafilë në injorancë (në verbëri, në padituri),
e pyesin: “Kur është Dita e Gjykimit?”
Dita kur ata digjen në zjarr.
Përjetojeni dënimin tuaj, ky është ai që kërkonit t’ju shpejtohet.
Të devotshmit janë në kopshte e burime,
të kënaqur se kanë shtënë në dorë atë që iu dha Zoti i tyre, ata edhe më parë (në Dunja) ishin mirëbërës.
Ata qenë të cilët pak flinin natën.
Dhe në syfyr (kah mbarimi i natës) ata kërkonin falje për mëkatet.
Dhe në pasurinë e tyre kishin përcaktuar të drejtë për lypësin dhe për të ngratin (që ka nevojë por nuk lyp).
Edhe në tokë ka argumente për ata të bindurit.
Po edhe në veten tuaj. A nuk jeni nga e shihni?
E në qiell është furnizimi juaj dhe ajo që ju premtohet.
Betohem në Zotin e qiellit e të tokës, kjo është një e vërtetë, ashtu siç është e vërtetë se ju flisni.[356]
[356] Zoti xh. sh. betohet në erërat, që sipas urdhrit të Tij fryjnë dhe ngrejnë pluhur dhe tubojnë retë, të cilat bartin peshë të rëndë uji të shiut dhe me ndihmën e të cilave lundrojnë anijet. Betohet në engjëjt që përcaktojnë çështjet e shiut, të furnizimit etj. Secili melek është i caktuar për një çështje: Xhibrili është për shpalljen të pejgamberëve, Mikaili për furnizimin me shira, Israfili kujdestar që i fryn Surit, Azraili që i merr shpirtrat. Të gjitha këto dokumentojnë për fuqinë e Zotit, i cili do të tubojë njerëzit në Ditën e Gjykimit.
Qielli plot rrugë ka si qëllim të tregojë qarkullimin e yjeve nëpër rrugët e veta.
Fjalët e idhujtarëve rreth Muhamedit a.s. ishin kontradiktore, sepse disa i thonin poet, disa magjistar, e disa të tjerë e pandehnin të çmendur, e të gjithë janë të shkatërruar, sepse trillonin gënjeshtra. Ata ishin shumë të humbur, e në shenjë talljeje pyesnin, kur është Dita e Gjykimit, e atë ditë ata janë në zjarr. Për xhenetlinjtë përmenden tri virtyte të tyre: natën faleshin e flinin pak, në kohën e syfyrit lusnin Zotin t’ua falë mëkatet dhe nga vulheti dhe bujaria e vet iu jepnin ndihmë të varfërve e nevojtarëve.
Prej qiellit vijnë elementet e furnizimit për jetë siç është shiu, e edhe thevabi dhe adhabi, premtimi dhe kërcënimi.
A ke arritur të dëgjosh ti për rrëfimin e mysafirëve të ndershëm të Ibrahimit?
Kur patën hyrë tek Ai dhe thanë: “Të përshendesim me paqë!” Ai tha: “Qofshi gjithnjë të përshëndetur me paqë!” (E me vete tha): “Njerëz të panjohur!”
Dhe ai pa u vërejtur shkoi te familja e vet dhe solli një viç të majmë të pjekur.
Atë ua afroi atyre e tha: “Përse nuk po hani?”
Dhe ndjeu një farë frike prej tyre, po ata thanë: “Mos ki frikë!” Mandej i dhanë përgëzim për një djalë të dijshëm.
E gruaja e tij nisi të bërtasë e i ra shuplakë fytyrës së vet e tha: “Unë jam një plakë që nuk lind!”
Ata (engjëjt) thanë: “Kështu ka thënë Zoti yt, e Ai është i Urti, i Gjithëdijshmi”.
Ai (Ibrahimi) tha: “E ç’është puna juaj, o ju të dërguar?”
Ata thanë: “Ne jemi të dërguar te një popull kriminel,
që të hedhim mbi ta gurë nga balta (e pjekur),
(gurë) të shënuar te Zoti yt, për ata që i kaluan kufijtë (në mëkate)!”
Dhe kush ishte aty nga besimtarët, Ne i nxorëm (i larguam),
po nuk gjetëm aty pos një shtëpie muslimane.
Dhe Ne kemi lënë aty shenjë për ata që i kanë frikë dënimit të hidhur.[357]
[357] Mysafirët që iu paraqitën Ibrahimit ishin: Xhibrili, Mikaili dhe Israfili, por të personifikuar si njerëz, djem të rinj, e meqë ishin engjëj, thuhet mysafirët e ndershëm. Ata e përshëndetën Ibrahimin me fjalë të mira, e ai i përshëndeti edhe më mirë, por vetmevete tha: njerëz të panjohur. Si mikpritës i mirë, pa u hetuar fare, doli te familja, përgatiti një viç të pjekur dhe ua solli pranë. E kur ata nuk shtrinë dorën të marrin nga ai, Ibrahimi në mënyrë të kulturuar e njerëzore iu tha: Përse nuk po hani, dhe me vete ndjeu një farë frike. Po ata i thanë të mos ketë frikë dhe e lajmëruan, se do ta ketë një djalë, që do të bëhet i dijshëm. Kur dëgjoi gruaja e tij atë lajm u habit, thirri me zë të lartë duke i rënë fytyrës me shuplaka e duke thënë: Unë jam e plakur dhe beronjë.- Ata i thanë se ai është vendimi i Zotit që di gjithçka. I treguan Ibrahimit, se kanë ardhur ta gurëzojnë popullin e Lutit, i cili kishte kaluar çdo kufi të normave njerëzore, kurse Lutin me dy vajzat e tij e shpëtuan.
(Kemi lënë shenjë) Edhe me Musain kur Ne e dërguam te faraoni me fakte të forta.
E ai, me tërë anën (fuqinë) e vet ia ktheu shpinën dhe tha: “Është magjistar, ose është i çmendur!”
E Ne e kapëm atë dhe ushtrinë e tij dhe e hodhëm në det, dhe ai e bëri veten të jetë i nënçmuar.
Edhe në Adin (kemi lënë shenjë), kur Ne lëshuam kundër tyre erën rrënuese,
e cila nuk la send pa e shndërruar në mbeturinë.
Edhe në Themudin, kur atyre iu pat thënë: Kënaquni deri në një kohë.
E ata nga kryelartësia nuk e respektuan urdhrin e Zotit të tyre, prandaj i përfshiu rrufeja me krismë, e ata e shihnin.
Dhe nuk mundën, as të ngrihen, e as t'i kundërvihen.
Edhe popullin e Nuhut (e dënuam) që ishte më parë. Ai ishte një popull i prishur.
Ne me forcën tonë e ngritëm qiellin dhe Ne e zgjerojmë atë.
Edhe tokën Ne e kemi shtruar, sa shtrues të mirë jemi.
Dhe Ne krijuam prej çdo sendi dy lloje (mashkull e femër), që ju të përkujtoni (madhështinë e Zotit).
Pra, ikni (o ju njerëz) nga dënimi i Allahut te mëshira e Tij, unë prej Tij jam një qortues i hapët.
E mos i shoqëroni Allahut ndonjë zot tjetër, edhe për këtë unë jam i dërguar prej Tij, që t'ju tërheq haptazi vërejtjen.
Ja, ashtu pra, edhe atyre që ishin më parë nuk iu erdhi i dërguar, e që nuk i thanë: “Është magjistar ose është i çmendur!”
A mos e porositën njëri-tjetrin me këtë? Jo, por ata janë popull renegat.
Prandaj ti largohu prej tyre, ti nuk je i qortuar.
Vazhdo me këshillë, sepse këshilla iu bën dobi besimtarëve.
Unë nuk i krijova xhinët dhe njerëzit për tjetër pos që të më adhurojnë Mua.
Unë nuk kërkoj prej tyre ndonjë furnizim e as s’dëshiroj të më ushqejnë ata.
Allahu është Furnizues i madh, është Posedues i fuqisë së pathyeshme.
S’ka dyshim, se atyre që bënë mizori iu përket dënimi, si pjesa e dënimit të shokëve të tyre, prandaj të mos e kërkojnë shpejtimin e tij.
Të mjerët ata që nuk besuan për atë ditën e tyre të premtuar![358]
[358] Rrëfimet për pejgamberët dhe për popujt e tyre të padëgjueshëm kanë si qëllim të joshin zemrën e Muhamedit a.s. ndaj sjelleve të këqija të popullit të tij. Popullin e Nuhut e ndëshkoi me përmbytje në det, të Hudit me një erë të stuhishme, të Salihut me një krismë të hatashme. Allahu që me fuqinë e Tij të fortë ngriti qiellin, shtroi tokën për të jetuar në të, krijoi çdo send të dy gjinive, është i vetmi Krijues, prandaj duhet t’i largohemi besimeve të kota dhe duhet t’i mbështetemi vetëm tek Allahu Një. Edhe popujt e parë i përgënjeshtruan pejgamberët sikur t’ia kishin lënë njëri-tjetrit porosi; por jo, ata ishin popull i rrebeluar. Ti, i thuhet Muhamedit a.s., nuk je fajtor, ti këshilloji pandërprerë besimtarët, se këshilla jote ka efekt. Zoti nuk i krijoi xhinë e njerëz për tjetër por vetëm që ta adhurojnë, ta respektojnë, ta njohin se është Një, e nuk ka kurrfarë nevoje prej tyre, ata janë të nevojshëm për Të.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Edh-Dharijat. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
52. SURETUT-TUR
E zbritur në Meke, pas sures Es Sexhdetu, ajete: 49
Si përforcim i bindjes dhe i besimit ndaj të vërtetave të Fesë Islame në fillim të kaptinës Zoti Fuqiplotë betohet në disa nga krijesat e Veta, se ringjallja dhe gjykimi para Zotit dhe dënimi kundër atyre që mohojnë të vërtetën është i pashmangshëm. Pas përshkrimit të tmerrit, i cili do t’i kaplojë ata që nuk besuan me rastin e Kijametit dhe të Ditës së Gjykimit përshkruhet jeta e këndshme dhe e kënaqshme e atyre që besuan, që vepruan mirë dhe e merituan xhenetin, e përshkruhet edhe kënaqësia për bashkimin e prindërve me fëmijët e tyre, si dhuratë e Zotit.
Pejgamberi urdhërohet ta vazhdojë këshillën e vet e të mos iu vërë veshin kundërshtimeve të kundërshtarëve, të jetë i durueshëm se ndihma e Zotit është në anën e tij.
Quhet:“Suretut Tur”- kaptina e Turit, sepse Allahu betohet me atë kodër në të cilën i foli Musait dhe si e tillë ajo kodër gëzon një famë të madhe ndaj të gjitha kodrave të tjera të botës.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në Turin,
dhe në librin e shkruar në rreshta,
në lëkurë të shtrirë.
Betohem në shtëpinë (Qaben) e vizituar (ose Bejti Mamurin në qiell),
betohem në kulmin e ngritur (qiellin),
betohem në detin e mbushur (ose detin e ndezur flakë në Kijamet),
është e vërtetë, se dënimi i Zotit tënd patjetër do të ndodhë.
Atë nuk ka kush që mund ta largojë.
Ditën kur qielli bën një tronditje të fortë,
dhe kodrat të shkulen nga vendi e të ecin.
Atë ditë është mjerim i madh për gënjeshtarët,
të cilët luajnë të zhytur në besime të kota.
Ditën kur me rrëmbim shtyhen në zjarrin e xhehenemit.
Ky është ai zjarr, që ju e keni përgënjeshtruar.
A mos është kjo ndonjë magji, apo ju nuk po shihni (jeni verbuar siç u verbuat nga e vërteta në Dunja).
Hyni në të! Për juve është njësoj, bëtë durim ose nuk bëtë. Shpërbleheni vetëm me atë që me veprat tuaja e merituat.
Ata të devotshmit janë në kopshte e në begati,
të kënaqur me atë që ua dha Zoti i tyre dhe që i ruajti Zoti i tyre nga vuajtja e xhehenemit.
(U thuhet) Me të mirë hani e pini, për atë që vepruat mirë.
Ata janë të mbështetur në kolltukë të renditur dhe Ne u shoqëruam atyre hyri symëdha.
E ata që vetë besuan, e edhe pasardhësit e tyre ishin me besim, Ne atyre do t’ua shoqërojmë pasardhësit e tyre dhe asgjë nuk iu pakësojmë nga veprat e tyre (prindërve). Secili njeri është peng i asaj që ka punuar.
Ne atyre ua shtojmë të mirat me pemë e me mish, që ata e dëshirojnë.
Aty njëri-tjetrit ia zgjasin gotën, aty nuk ka fjalë të kota e as mëkat.
Në mesin e tyre qarkullojnë shërbëtorët, si të ishin margaritarë të ruajtur.
Dhe njëri-tjetrit i qasen duke u pyetur (për punët e tyre në Dunja).
(Këta) Thonë: “Ne edhe kur ishim me familjet tona ishim ata që frikësoheshim.
E Allahu na dhuroi të mira dhe na ruajti prej dënimit të erës (flakës) së nxehtë të zjarrit.
Ne më parë ishim ndër ata që e lutëm Atë, e Ai është Bamirës dhe Mëshirues i madh”.[359]
[359] Tur është kodra në të cilën Zoti i foli Musait. Libri i shkruar në rreshta e në fletë të hapura është Kurani, që lexohet prej besimtarëve në mus-haf, e prej melekëve në Levhi Mahfudh. Shtëpia e banuar është Qabja, të cilën gjithnjë e vizitojnë haxhinjtë, ose Bejtul Ma’muri në qiell, të cilin e vizitojnë melekët. Kulm i ngritur është qielli. Deti i mbushur me ujë, ose deti që në momentin e katastrofës do të ndizet si zjarr. Zoti betohet në këto krijime, se dënimi për kundërshtarët është realitet i pamohueshëm. Lëkundja e qiellit andej-këndej dhe shkulja e kodrave e fluturimi i tyre japin të kuptohet, se dynjaja mori fund, sepse toka, qielli, malet, detet janë krijuar, që njerëzit të përfitojnë prej tyre, e deri sa në të nuk do të kthehet më askush, ajo shkatërrohet. Të mjerë janë ata, që refuzuan mësimet e Zotit dhe atë ditë iu thuhet kur janë në prag të xhehenemit: A mos është kjo ndonjë magji, apo jeni verbuar, siç u verbuat në dynja ndaj udhëzimeve të Zotit.
Xhenetlinjtë, përveç që janë të kënaqur me të mirat e xhenetit, Zoti do t’i kënaqë edhe më tepër, kur do t’ua shoqërojë edhe fëmijët e tyre në xhenet, edhe nëse fëmija i tyre nuk ka meritë për atë shkallë të xhenetit, por atë e bën për hir të prindërve të mirë. Kuptohet, nëse fëmija ka qenë besimtar sikurse edhe prindërit e vet, e nëse jo, atëherë këputen të gjitha lidhjet. Gjithashtu kuptohet, se edhe xhenetlinjtë, edhe xhehenemlinjtë i përkujtojnë veprat dhe gjendjen e tyre sa ishin në dynja, e besimtarët do të kënaqen kur i përkujtojnë vështirësitë e dynjasë dhe gjendjen e tyre të kënaqshme në xhenet, ndërsa të tjerët mjerimin në xhehenem.
Pra ti përkujto (me Kuran), se me dhuntinë e Zotit tënd ti nuk je, as falltor, as i çmendur.
E ata thonë: “Ai është poet, po presim kohën ta zhdukë”.
Thuaj: “Pritni, se edhe unë do të pres me ju”.
A mendjet (iluzionet) e tyre po iu urdhërojnë për këtë, apo ata janë popull renegat?
A mos ata thonë: “Ai (Muhamedi) e trilloi!” Jo, por ata nuk besojnë.
Pra, nëse ata janë të drejtë le ta sjellin një ligjërim si ai.
A mos u krijuan pa Krijues, apo ata vetë janë krijues?
A mos ata i krijuan qiejt e tokën, jo, por ata nuk janë të bindur.
A mos tek ata janë depot e Zotit tënd, apo ata i mbizotërojnë?
A mos kanë ata shkallë të larta, që në to të përgjojnë? Pra, përgjuesit e tyre le të sjellin fakt të sigurt!
A mos vajzat janë të Atij, kurse djemtë tuaj?
A mos ti iu kërkon atyre shpërblim, e ata janë të ngarkuar nga tagri?
A mos tek ata janë fshehtësitë, e ata i shkruajnë?
A mos po të kurdisin ndonjë kurth, po ata që nuk besuan bijnë vetë në kurth.
A mos kanë ata ndonjë zot pos Allahut? I Lartë është Allahu nga ai, që ata i shoqërojnë.
Edhe sikur ta shihnin që u bie nga qielli ndonjë copë, ata do të thoshin: “Është re e dendur!”
Po ti lëri ata derisa të ballafaqohen në ditën e tyre, kur do të shtangen.
Ditën kur dredhia e tyre nuk do t’iu bëjë dobi asgjë, e as që do të ndihmohen.
Është e vërtetë, se ata që bënë zullum kanë një dënim më të afërt se sa ai (i Kijametit), por pjesa dërrmuese e tyre nuk e dinë.
Ti bëj durim në vendimin e Zotit tënd, se ti je nën mbikëqyrjen Tonë dhe kur të ngrihesh madhëroje me falënderim Zotin tënd!
Edhe gjatë natës adhuroje Atë, si dhe kur yjet nuk duken më.[360]
[360] Në këto ajete përshkruhen bindjet e kota të idhujtarëve, të cilët edhe pse nuk kishin kurrfarë fakti nga inati iu përmbaheshin atyre dhe bënin shpifje. Në të gjitha këto pyetje, që i parashtron Kurani para tyre, ata nuk kanë përgjigje me të cilën do të mund ta arsyetonin qëndrimin e vet, prandaj pos dënimit në ahiret, ata do të përjetojnë dënim edhe në dynja.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i sures Tur. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!
53. SURETUN-NEXHËM
E zbritur në Meke, pas sures Ihlas, ajete: 62
Edhe kjo sure e shpallur në Meke bën fjalë rreth çështjeve të besimit të drejtë.
Nis me temën rreth Miraxhit, që është mrekulli për Pejgamberin a.s. dhe që gjatë atij udhëtimi pa gjëra të çuditshme, të cilat bëjnë të habitet mendja e njeriut dhe për të cilat iu tregoi shokëve të vet.
Pas këtij fillimi sjell tregimin për idhujt, statujat që i adhuronin idhujtarët në atë kohë dhe mendonin se ata do t’iu ndihmojnë.
Në këtë sure parashtrohet çështja e drejtësisë, e cila do të mbretërojë në Ditën e Gjykimit, e sipas së cilës askush nuk do të përgjigjet për gabimet e tjetrit. Drejtësi e përsosur e Zotit, për të cilën është folur, edhe në librat e mëparshëm, edhe në Kuran.
Përshkruhet fuqia e Zotit, që manifestohet në jetën dhe në vdekjen e njerëzve, në begatimin dhe varfërinë e tyre, në krijimin e çdo qenieje të dy gjinive, në ringjallje pas shkatërrimit të përgjithshëm.
Quhet: “Suretun Nexhmi” - kaptina e yllit, sepse në fillim të saj Zoti betohet në yllin polar të lindjes, të cilin e adhuronin disa nga arabët.
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëbërësit të madh!
Betohem në yllin kur ai bie (prej së larti poshtë)!
Shoku juaj (Muhamedi që ju e njihni), as nuk është njeri që ka humbur, as që ka devijuar (nga e vërteta).
Dhe ai nuk flet nga mendja e tij.
Ai (Kurani) nuk është tjetër pos shpallje që i shpallet.
Atë ia mësoi ai fuqiforti (Xhibrili),
që ka mendje precize dhe që u përqendrua në formën e vet (reale).
Dhe ai (Xhibrili) ishte në horizontin e lartë (nga lindja).
Pastaj u lëshua dhe iu afrua.
E ishte afër sa dy harqe (dy kutë) apo edhe më afër.
Dhe i shpalli robit të Tij atë që ia shpalli.
Zemra nuk mohoi atë që pa (me sy).
A po i bëni polemikë atij për atë që ka parë?
Atë (Xhibrilin) e ka parë edhe herën tjetër.
(E ka parë) tek Sidretul Munteha.
Që pranë saj është xhennetul Me’va.
Atëherë kur Sidrën e mbuloi çka e mbuloi.
Shikimi (i Muhamedit), as nuk lakoi, e as nuk tejkaloi.
Ai (Muhamedi) vërtet, pa disa nga shenjat më të mëdha të Zotit të vet.[361]
[361] Allahu betohet në atë krijim të vetin që dëshiron, e krijesat nuk bën të betohen në tjetërkënd pos në Krijuesin e vet. Betohet me yllin që bie, që perëndon, që shkapërderdhet në Ditën e Kijametit, se Muhammedi a.s. bashkëvendësi i kurejshitëve, të cilin e njihnin mirë, nuk ishte ai që kishte humbur rrugën, as që kishte besim të prishur dhe as nuk fliste sipas dëshirës së vet, por fliste atë që i shpallej. Me urdhrin e Zotit Xhibrili ia mësonte Kuranin, Xhibrili ishte i fuqishëm dhe mendjemprehtë. Iu paraqit Muhamedit a.s. në formën e vet si ishte i krijuar, dhe prej së larti iu afrua krejt afër, dhe ia shpalli atë që e kishte urdhëruar Zoti.
Edhe pse idhujtarët bën dyshim se Muhammedi a.s. mund ta ketë parë Xhibrilin, Kurani vërteton se ai e pa edhe një herë tjetër në formën e vet, e pa pranë Sidrës. Sidre quhet një pemë, e “munteha”- përfundon, pse përtej saj nuk di kush se ç’ka përveç Zotit xh. sh. pra përfundon deri aty dija e krijesave. Sipas kësaj pjese të Kuranit kuptojmë, se Muhamedi e pa dy herë Xhibrilin në formën e tij origjinale: kur për herë të parë ia solli shpalljen në shpellën Hira dhe natën e Israsë e të Miraxhit në qiej.
Natën e Miraxhit Pejgamberi a.s. pa shumë çudi: Sidrën e kishte mbuluar dritë prej Zotit dhe e kishin rrethuar melaiket; e pa Bejtul Ma’murin, e pa xhenetin dhe xhehenemin, e pa edhe Xhibrilin në atë formën e vet, e pa edhe shumë gjëra të tjera të çuditshme, e syri i pejgamberit nuk lakoi, as djathtas, as majtas, por ishte i përpikët në vëmendje e në shikim.
E ju, a i shihni Latin dhe Uzanë?
Dhe atë të tretin e të fundin, Menatin (a kanë fuqi si Zoti i Muhamedit, e ju i konsideroni zota)!
A mendoni se meshkujt janë tuajët, e të Atij femrat?
Atëherë ajo është një ndarje e padrejtë!
Ata (që i adhuroni ju) nuk janë tjetër, vetëm se emra që ju dhe prindërit tuaj i emërtuat; Allahu nuk zbriti për ta ndonjë fakt. Po ata (idhujtarët), nuk ndjekin tjetër vetëm se paragjykime dhe çka duan vetë, megjithëqë prej Zotit të tyre iu pat ardhur udhëzimi.
A mos do t’i takojë njeriut ajo që ai e dëshiron (Jo)?
E dihet, se vetëm Allahut i takon (sundimi) bota tjetër dhe kjo botë.
E sa engjëj ka që janë në qiej, e që ndërmjetësimi i tyre nuk bën dobi asgjë, vetëm pasi Allahu të japë leje për atë që dëshiron dhe që është i kënaqur për të.
Ata që nuk e besojnë jetën tjetër, ata engjëjt i emërtojnë me emra femrash.
Ata nuk dinë asgjë për atë (emërtim), ata nuk ndjekin tjetër vetëm paragjykime, e paragjykimi nuk është asgjë ndaj së vërtetës.
Prandaj ti largohu prej atij, që ia ka kthyer shpinën Kuranit dhe që nuk do tjetër vetëm jetën e Dunjasë!
Ajo është e tërë dituria që kanë arritur ata, e Zoti yt është ai që di më së miri për atë që është larguar nga rruga e Tij, dhe Ai është që e di më së miri për atë, që është në rrugën e drejtë.
Dhe vetëm të Allahut janë ç’ka në qiej dhe në tokë - për t’i shpërblyer ata që bënë keq me të keqen e tyre dhe për t’i shpërblyer ata që bënë mirë me të mirën e tyre.
Ata që largohen prej mëkateve të mëdha dhe prej punëve të ndyta, përpos ndonjë pune të imët, s’ka dyshim se Zoti yt është që gjerësisht përfshin me falje, se Ai e di më së miri për ju, edhe para se t’ju krijojë, edhe kur filloi krijimin tuaj nga dheu, edhe kur ishit të fshehur në barqet e nënave tuaja, pra mos lavdëroni veten, se Ai e di kush është më i ruajtur.[362]
[362] Lati ishte një statujë në Taif, Uza në fisin Gatafanë, Menatë në fisin Huza’ah dhe; këto adhuroheshin nga idhujtarët si zota. Dy të parat i pat thyer Halid bin Velidi. Idhujtarëve iu thuhet: A kanë ndonjë fuqi këta zotat tuaj, që po i adhuroni? Zoti për të cilin iu thërret Muhamedi është Krijues i gjithçkaje që ekziston, edhe i engjëjve, edhe i Sidrës, edhe i Muhamedit që e ngriti në Miraxh etj. Idhujtarët pa kurrfarë dije thoshin për engjëjt, se janë femra dhe thoshin se janë bija të Zotit, kurse vetë i urrenin femrat. Idhujtarët iu kishin vënë ata emra zotave të tyre dhe mendonin, se ata do t’iu ndihmojnë, ata dinin aq dhe i bënin vetes qejfin. Nuk e dinin, se edhe engjëjt më të lartë, nuk kanë asgjë në dorë për ta ndihmuar dikë, ata engjëj mund t’i ndihmojnë atij që Zoti dëshiron dhe pranon, por edhe ata pas lejes së Zotit, e ku mund të ndihmojnë idhujt.
Mëshira e Zotit ka përfshirë çdo send, e është shpresë se Ai do t’i falë e mëshirojë ata, që ruhen prej mëkateve të mëdha, sepse gjendjen e njerëzve Ai e ka ditur edhe pa lindur ata.
A e ke parë atë që u zmbraps (prej fesë),
që dha pak e pastaj e ndërpreu?
A mos është, që tek ai ka njohuri për të fshehtën (çështjen e dënimit në Ahiret) dhe ai po e ditka?
Apo nuk është informuar me atë që është në fletushkat e Musait,
dhe të Ibrahimit, që gjithnjë i plotësoi obligimet,
(që në to shkruan) se askush nuk e bart barrën e (mëkatit) tjetrit.
Dhe se njeriut nuk i takon tjetër vetëm se ajo që ka punuar.
Dhe se mundi i tij më vonë (Ditën e Gjykimit) do të shihet.
Pastaj ai shpërblehet me shpërblimin më të plotë.
Dhe se kthimi i fundit do të jetë te Zoti yt.
Dhe se Ai bën për të qeshur dhe bën për të qarë.
Dhe se Ai është, që jep vdekje dhe jep jetë (gjallëri).
Dhe Ai është, që krijoi llojet - mashkullin dhe femrën,
nga pika e farës që hidhet.
Dhe se Atij i takon ngjallja tjetër (ringjallja në Ahiret).
Dhe se Ai është që pasuron dhe varfëron.
Dhe se Ai është Zoti i Shi’rasë (ylli polar që e adhuronin)
Dhe Ai e shkatërroi Adin e lashtë.
Edhe Themudin, që prej tyre nuk mbeti më.
Edhe popullin e Nuhut më herët, vërtet ata ishin edhe më zullumqarë dhe më renegatë.
Edhe Mu’tefikën (venbanimin e popullit Lut) e lëshoi prej së larti,
e i përfshiu ata ajo që i përfshiu.
Pra cilës së mirë të Zotit tënd i ke dyshim?
Ky (Muhamedi) është një qortues i llojit të qortuesve të parë.
E Afërta është afruar (Kijameti)!
Pos Allahut nuk ka kush që mund ta largojë atë (ta pengojë)!
A prej këtij ligjërimi (Kurani) po çuditeni,
e po qeshni dhe nuk po qani,
madje edhe e zëni në asgjë?!
Pra, bini në sexhde për Allahun dhe adhurojeni![363]
[363] Ai që ia ktheu shpinën Fesë Islame ishte Velid ibni Mugire, të cilin e kishte përqeshur një shok idhujtar pse po e lavdëronte Kuranin. E kur i tha, se po i frikësohem azabit të ahiretit,- ai i tha se unë do ta bart mëkatin tënd, nëse më jep pak nga pasuria jote. Ky i dha pak, mandej ia ndërpreu. Ndoshta është fjala se ai, Velidi dha pak për Kuranin kur e lavdëroi, por u tërhoq dhe ndërpreu lavdin. Mund të jetë shkas i zbritjes së këtij ajeti edhe ndonjë rast tjetër. Zoti vërteton, se asnjë njeri nuk mund ta bartë mëkatin e tjetrit, e nëse nuk i besojnë Kuranit, këtë ligj e kanë pasur të shkruar edhe në librin e Musait e të Ibrahimit.
Nuk duhet kuptuar se përveç mundit të vet njeriut nuk do t’i takojë ndonjë e mirë nga ndokush tjetër, pse kjo është drejtësi e tjetër është drejtësia, dhe tjetër është mirësia e bujaria. Shpërblimi që i jepet punëtorit përtej sasisë së caktuar për atë punë është bujari, është mirësi, e nuk është ndonjë padrejtësi. Gjithashtu ndonjë e mirë, si lutje, sadaka, hajratë etj. për hir të shpirtit të prindërve, të ndonjë shoku, të ndonjë që të ka mësuar për mbarë, nuk është e huaja për të, që të mund të thuhet se njeriut i takon vetëm mundi i vet, sepse nxitja për ndonjë dhuratë ndaj të përmendurve, buron prej tyre, pra konsiderohet mund i tyre. Ky është mendim i Ehlus Sunetit.
Idhujt që i adhuronin idhujtarët ishin rreth 360, por më të njohurit ishin Lati, Uzaja, Menati; mirëpo kur u çlirua Meka i thyen.
Pas përshkrimit të fakteve për fuqinë e pakufishme të Zotit Krijues besimtarët porositen t’i përulen dhe vetëm Atë ta adhurojnë.
Me ndihmën e Zotit, përfundoi përkthimi dhe komentimi i Suretun Nexhmi. Lavdëruar qoftë Allahu i Madhëruar!